یتیم‌نوازی: تفاوت میان نسخه‌ها

یتیم‌نوازی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۲ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۴۷

۴٬۴۳۱ بایت حذف‌شده ، ۲۲ سپتامبر

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

P.motahari

Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor

۳٬۲۷۷

ویرایش

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==ضرورت حمایت از یتیم در دین==
-عالمان دینی گفته‌اند [[اسلام]] به احترام‌گذاشتن به یتیم و پناه‌دادن به او سفارش کرده<ref>مدرسی، تفسیر هدایت، ۱۳۷۷ش، ج۱۸، ص۳۵۳.</ref> و جامعه را در قبال یتیمان مسئول دانسته است.<ref>سبحانی، منشور جاوید، قم، ج۱۳، ص۱۵۳.</ref> حمایت از یتیم از امور بسیار باارزش و از خصلت‌های نیک انسانی دانسته شده است.<ref>مدرسی، تفسیر هدایت، ۱۳۷۷ش، ج۱۸، ص۱۶۸؛ انصاریان، زیبایی‌های اخلاق، قم، ص۳۲۴.</ref>  این کار را از بزرگ‌ترین عبادات شمرده‌اند.<ref>انصاریان، زیباهای اخلاق، قم، ص۳۲۰.</ref>
+[[پرونده:تابلوی پناه (یتیم نوازی).jpg|thumb|275x275px|تابلوی پناه (یتیم‌نوازی) اثر [[محمود فرشچیان]]]]عالمان دینی گفته‌اند [[اسلام]] به احترام‌گذاشتن به یتیم و پناه‌دادن به او سفارش کرده<ref>مدرسی، تفسیر هدایت، ۱۳۷۷ش، ج۱۸، ص۳۵۳.</ref> و جامعه را در قبال یتیمان مسئول دانسته است.<ref>سبحانی، منشور جاوید، قم، ج۱۳، ص۱۵۳.</ref> از  پیامبر(ص) نقل کرده‌اند: «هرکس یتیمی را تا زمانی که بی‌نیاز شود مورد مهربانی خود قرار دهد، بهشت بر او واجب می‌شود.»<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۵۸؛ مدرسی، تفسیر هدایت، ۱۳۷۷ش، ج۱۸، ص۳۵۴.</ref> همچنین تکریم یتیم جزئی از سیره [[اهل‌بیت(ع)]] دانسته شده است.<ref>انصاریان، زیبای اخلاق، قم، ص۳۲۱. </ref> برای مثال، نقل شده که امام علی(ع) اهتمام زیادی به کار یتیمان داشت و خود را پدر یتیمان نامید.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیر المومنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۷۲. </ref> امام علی(ع) در وصیتنامه خود توجه به یتیمان را در کنار توجه به نماز و قرآن قرار داده و گفته است: «یتیمان را گاهی سیر و گاهی گرسنه نگذارید و نکند با حضور شما سختی بکشند.»<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۱۳؛ مکارم شیرازی، از تو سؤال می‌کنند، ۱۳۸۷ش، ص۱۳۱.</ref>
-[[پرونده:تابلوی پناه (یتیم نوازی).jpg|thumb|275x275px|تابلوی پناه (یتیم‌نوازی) اثر [[محمود فرشچیان]]]]
-همچنین سفارش شده به ایتام کمک مالی و اطعام کرد و با آنان بر سر یک سفره غذا خورد.<ref>سبحانی، منشور جاوید، قم، ج۱۳، ص۱۵۷.</ref> گفته شده از دیدگاه اسلام، وظیفه مسلمانان نسبت به یتیم فراتر از نیازهای مادی و عاطفی است و باید به سایر نیازهای وی مانند تعلیم و تربیت، فراگیری عقاید صحیح و آموزه‌های دینی، راه و رسم زندگی، رشد عقلی و آشنایی با برخی کسب و کارها و مهارت‌های عملی توجه شود.<ref>مصباح یزدی، پیام مولا از بستر شهادت، قم، ص۱۷۰.</ref>
+'''یتیم کیست؟'''{{اصلی|یتیم}}یتیم در اصطلاح [[فقه|فقهی]] کسی است که پدرش را قبل از [[بلوغ]] از دست داده است.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۱؛ راوندی، فقه القرآن‌، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۴۵.</ref> در [[قرآن]] و [[حدیث]]، یتیم در معنای غیرشرعی و لغوی (کسی یکی از والدینش را از دست داده است) نیز استعمال شده است.<ref>جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۲؛ مشکینی، ‌مصطلحات الفقه‌، [بی‌تا]، ص۵۷۶.</ref>
-'''یتیم کیست؟'''{{اصلی|یتیم}}یتیم در اصطلاح [[فقه|فقهی]] کسی است که پدرش را قبل از [[بلوغ]] از دست داده است.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۱؛ راوندی، فقه القرآن‌، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۴۵.</ref> در [[قرآن]] و [[حدیث]]، یتیم در معنای غیرشرعی و لغوی (کسی یکی از والدینش را از دست داده است) نیز استعمال شده است.<ref>جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۲؛ مشکینی، ‌مصطلحات الفقه‌، [بی‌تا]، ص۵۷۶.</ref> در ابواب مختلف [[فقه|فقهی]]، مانند [[محجور|حجر]]، [[خمس]]، [[زکات]]، [[بیع]]، [[قرض]]، [[وصیت]]، [[ازدواج|نکاح]] و [[ولایت فقیه]] از احکام یتیم بحث می‌شود.
 ==سفارش قرآن به تکریم یتیم==
@@ خط ۲۶: / خط ۲۳: @@
 گفته شده حق یتیم آن است که اموال او را در بهترین وجه به کار اندازند تا فایده بیشتری داشته باشد و وقتی بالغ شد، حق او را به او تسلیم نمایند.<ref>محسنی، نقش اسلام در عصر حاضر، ۱۳۸۷ش، ص۸۹.</ref> مطابق [[آیه ۱۷ سوره فجر]]، دلیل ذلت برخی این است که یتیم را گرامی نداشته و حقوقش را رعایت نکرده‌اند.<ref>انصاریان، زیباهای اخلاق، قم، ص۳۲۰.</ref> از این آیه استفاده شده که هرکس به اکرام یتیم و رعایت حق او برخیزد، مورد اکرام خدا قرار می‌گیرد.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان‏، ۱۴۰۸ق، ج۲۰، ص۲۷۱؛ انصاریان، زیباهای اخلاق، قم، ص۳۲۰.</ref> به‌گفته [[جعفر سبحانی]] از مراجع تقلید، قرآن بسیار کوشیده تا دیدگان جامعه را به‌سوی یتیمان جلب کند؛ تا آنجا که دستور می‌دهد هنگام تقسیم اموال میت، هرگاه یتیمی در میان نزدیکان او باشد، سهمی نیز به او بدهند، هرچند وارث نباشد.<ref>سبحانی، منشور جاوید، قم، ج۱۳، ص۱۶۰.</ref>
+==پرورشگاه ایتام==
+[[پرونده:دارالایتام محمدی.jpg|بندانگشتی|تصویری از دارالایتام محمدی (احتمالا در دهه چهل) در قم، بنیانگذار: حاج محمد آقازاده]]
+سفارشات متعدد دربارهٔ یتیمان در متون دینی موجب شد که مسلمانان در طول تاریخ نگاه ویژه‌ای به یتیمان داشته باشند. در عصر [[صفویان|صفوی]]، مکتب‌خانه‌هایی برای ایتام در برخی شهرهای ایران ساخته شد که از آن میان، مکتب‌خانه ایتام مشهد در کنار [[حرم امام رضا(ع)|حرم رضوی]] با موقوفات بسیارش تا اواخر عصر [[قاجار|قاجاری]] فعال بود.<ref>معصومی، «دارالایتام»، ذیل مدخل.</ref> در دوره قاجار تحولات بسیاری در زمینه ایجاد یتیم‌خانه رخ داد.<ref>غفاری‌راد، «مروری بر سابقه دارالایتام های غیردولتی در دوره قاجار»، ص۶۷.</ref> در دوره [[پهلوی دوم]]، اقدامات زیادی برای ایجاد پرورشگاه ایتام انجام شد. پس از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] بر اساس مصوبه دولت در [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]]، کلیه مراکزی که به نوعی در نگهداری و تربیت کودکان بی‌سرپرست و یتیم سهم داشتند، به وزارت بهداری و بهزیستی منتقل شدند. برخی دیگر از مکاتب ایتام نیز به دست افراد نیکوکار بنا شد.<ref>معصومی، «دارالایتام»، تهران، ذیل مدخل.</ref> موسسه دارالایتام مهدیه همدان تأسیس در سال ۱۳۵۱ش،<ref>«[https://www.darolaytam.ir/darolaytam/history.html معرفی و تاریخچه]» دارالایتام مهدیه همدان.</ref> خانه نوباوگان محمدعلی مظفری تهران تأسیس در سال ۱۳۲۶ش،<ref>«[http://www.mozaffarikids.com/%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%da%86%d9%87/ تاریخچه]»، خانه نوباوگان محمدعلی مظفری.</ref> پرورشگاه مژدهی رشت تأسیس ۱۳۲۸ش<ref>«[https://itam-mojhdehi.ir/index.php?mod=pages&met=showinfo&id=13 معرفی پرورشگاه مژدهی]»، موسسه جمعیت حمایت ایتام.</ref> از قدیمی‌ترین یتیم‌خانه‌های ایران به شمار می‌رود.
-==احسان به یتیم در روایات==
+تربیت و نگهداری یتیمان نیز در جوامع اسلامی جایگاه و اهمیت ویژه‌ای داشته است. مکتب/ مکاتب‌الایتام، مهم‌ترین و گسترده‌ترین نهاد متولی آموزش به کودکان یتیم در جهان اسلام به‌شمار می‌رفتند. دارالایتام یا یتیم‌خانه‌ها در کشورهای اسلامی از اواخر قرن سیزدهم تشکیل شد و سپس در قرن چهاردهم، رشد سریع و چشمگیری یافت.<ref>معصومی، «دارالایتام»، ذیل مدخل.</ref>
-به‌گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، مفسر و از مراجع تقلید، در روایات اسلامی، محبت و توجه به یتیمان اهمیت خاصی دارد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۴۶۳؛ مکارم شیرازی، انوار هدایت، ۱۳۹۰ش، ص۳۸۸.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]]، مفسر قرآن هم گفته نوشته است [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] به ایتام احسان و نیکی می‌کرد و دربارهٔ آنها سفارش می‌نمود.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۶۷.</ref> تکریم یتیم جزوی از سیره [[اهل‌بیت(ع)]] دانسته شده است.<ref>انصاریان، زیبای اخلاق، قم، ص۳۲۱. </ref> به‌نقلِ مکارم شیرازی، امام علی(ع) اهتمام زیادی به کار یتیمان داشت و خود را پدر یتیمان نامید.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیر المومنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۷۲. </ref> امام علی(ع) در وصیتنامه خود توجه به یتیمان را در کنار توجه به نماز و قرآن قرار داده و گفته است: «خدا را خدا را دربارهٔ یتیمان، آنها را گاهی سیر و گاهی گرسنه نگذارید و نکند با حضور شما سختی بکشند.»<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۱۳؛ مکارم شیرازی، از تو سؤال می‌کنند، ۱۳۸۷ش، ص۱۳۱.</ref>
-چند حدیث از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] دربارهٔ یتیم‌نوازی:
-*پیامبر(ص): «هرکس به‌عنوان نوازش، دست بر سر یتیمی کشد به تعداد هر مویی که دست او از آن می‌گذرد، در روز قیامت نوری خواهد داشت.»<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۵۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۱۰۷.</ref>
-*پیامبر(ص): «هرکس یتیمی را تا زمانی که بی‌نیاز شود مورد مهربانی خود قرار دهد، بهشت بر او واجب می‌شود.»<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۵۸؛ مدرسی، تفسیر هدایت، ۱۳۷۷ش، ج۱۸، ص۳۵۴.</ref>
-*امام علی(ع): «یتیم را آن چنان تربیت کن که فرزند خویش را تربیت می‌کنی.»<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۷؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، قم، ج۲۱، ص۴۷۹.</ref>
-'''عذاب متجاوزان به اموال یتیم'''
-احادیثی در نکوهش تجاوز به اموال یتیمان آمده و حتی کم‌ترین تعدی به اموال یتیمان مشمول این حکم معرفی شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۲۸۲.</ref> براساس روایات گفته‌اند خوردن مال یتیم، هم عِقاب دنیوی دارد و هم اخروی.<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۶.</ref> پیامبر(ص) درباره کسانی که اموال یتیم را می‌خوردند گفته است وقتی آنها از گور برانگیخته می‌شوند از دهان‌هایشان آتش بیرون می‌آید.<ref>کاشفی، تفسیر حسینی (مواهب علیه)، کتابفروشی نور. ص۱۶۵.</ref> گفته شده روز قیامت از درون خورنده مال یتیم آتشی زبانه می‌زند و دود از دهن و بینی و گوش و چشم او بیرون می‌آید و با این علامت شناسانده می‌شوند که اموال یتیم را خورده‌اند.‏<ref>کاشفی،  تفسیر حسینی (مواهب علیه)، کتابفروشی نور. ص۱۶۵.</ref>
 ==طرح‌های حمایتی برای تکریم یتیم در ایران==
@@ خط ۴۳: / خط ۳۳: @@
 [[کمیته امداد امام خمینی]] از سال ۱۳۷۸ش طرحی به نام اکرام ایتام راه‌اندازی کرد که هدف آن حمایت از کودکان یتیم و تأمین نیازمندی‌های آنان است.<ref>«[https://ekram.emdad.ir/ طرح اکرام]»، سامانه اکرام.</ref> در این طرح، افراد نیکوکار با پذیرشِ حمایت مالی از یک یا چند یتیم در طول سال نسبت به رفع مشکلات مادی و معنوی آنان اقدام می‌نمایند. گفته شده حدود یک میلیون حامی از سراسر کشور سرپرستی کودکان یتیم تحت پوشش کمیته امداد را برعهده گرفته‌اند.<ref>«[https://ekram.emdad.ir/ طرح اکرام]»، سامانه اکرام.</ref>
-==پرورشگاه ایتام==
-[[پرونده:دارالایتام محمدی.jpg|بندانگشتی|تصویری از دارالایتام محمدی (احتمالا در دهه چهل) در قم، بنیانگذار: حاج محمد آقازاده]]
-سفارشات متعدد دربارهٔ یتیمان در متون دینی موجب شد که مسلمانان در طول تاریخ نگاه ویژه‌ای به یتیمان داشته باشند. در عصر [[صفویان|صفوی]]، مکتب‌خانه‌هایی برای ایتام در برخی شهرهای ایران ساخته شد که از آن میان، مکتب‌خانه ایتام مشهد در کنار [[حرم امام رضا(ع)|حرم رضوی]] با موقوفات بسیارش تا اواخر عصر [[قاجار|قاجاری]] فعال بود.<ref>معصومی، «دارالایتام»، ذیل مدخل.</ref> در دوره قاجار تحولات بسیاری در زمینه ایجاد یتیم‌خانه رخ داد.<ref>غفاری‌راد، «مروری بر سابقه دارالایتام های غیردولتی در دوره قاجار»، ص۶۷.</ref> در دوره [[پهلوی دوم]]، اقدامات زیادی برای ایجاد پرورشگاه ایتام انجام شد. پس از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] بر اساس مصوبه دولت در [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]]، کلیه مراکزی که به نوعی در نگهداری و تربیت کودکان بی‌سرپرست و یتیم سهم داشتند، به وزارت بهداری و بهزیستی منتقل شدند. برخی دیگر از مکاتب ایتام نیز به دست افراد نیکوکار بنا شد.<ref>معصومی، «دارالایتام»، تهران، ذیل مدخل.</ref> موسسه دارالایتام مهدیه همدان تأسیس در سال ۱۳۵۱ش،<ref>«[https://www.darolaytam.ir/darolaytam/history.html معرفی و تاریخچه]» دارالایتام مهدیه همدان.</ref> خانه نوباوگان محمدعلی مظفری تهران تأسیس در سال ۱۳۲۶ش،<ref>«[http://www.mozaffarikids.com/%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%da%86%d9%87/ تاریخچه]»، خانه نوباوگان محمدعلی مظفری.</ref> پرورشگاه مژدهی رشت تأسیس ۱۳۲۸ش<ref>«[https://itam-mojhdehi.ir/index.php?mod=pages&met=showinfo&id=13 معرفی پرورشگاه مژدهی]»، موسسه جمعیت حمایت ایتام.</ref> از قدیمی‌ترین یتیم‌خانه‌های ایران به شمار می‌رود.
-تربیت و نگهداری یتیمان نیز در جوامع اسلامی جایگاه و اهمیت ویژه‌ای داشته است. مکتب/ مکاتب‌الایتام، مهم‌ترین و گسترده‌ترین نهاد متولی آموزش به کودکان یتیم در جهان اسلام به‌شمار می‌رفتند. دارالایتام یا یتیم‌خانه‌ها در کشورهای اسلامی از اواخر قرن سیزدهم تشکیل شد و سپس در قرن چهاردهم، رشد سریع و چشمگیری یافت.<ref>معصومی، «دارالایتام»، ذیل مدخل.</ref>
 ==برای مطالعهٔ بیشتر==
 *فرهنگ‌نامه یتیم‌نوازی، محمد محمدی ری‌شهری، مرتضی خوش نصیب، دارالحدیث. ۱۴۰۲ش.