خیر الامور اوسطها: تفاوت میان نسخه‌ها

«'''خَیْرُ الْاُمُورِ اَوْسَطُها'''» یا «'''خَیْرُ الْاُمُورِ اَوْساطُها'''« روایتی به این معناست که «بهترین امور، میانه آن است».

این روایت از طریق [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول اکرم (ص)]]، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی (ع)]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم (ع)]] و به عنوان [[حدیث قدسی]] نیز در منابع روایی آمده است که برخی آن را [[حدیث ضعیف|ضعیف]] دانسته‌اند.

برخی سیره [[معصومان (ع)]] در [[انفاق]] تمام اموال خود به فقرا را مخالف این روایت دانسته و برخی نیز بیان داشته‌اند که برای معصومان که خود ترازوی اعمال هستند، خیر الامور، حد اعلای آن عمل است.

{{جعبه نقل قول| عنوان =| هنگامی که [[هارون عباسی]] در سفر [[حج]] به نزدیکی [[مدینه]] رسید، بزرگان شهر به استقبال وی آمدند که در پیشاپیش آنها [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم (ع)]] سوار بر قاطر بود. ربیع به امام گفت: این چه مرکبی است که سوار شده‌ای و به استقبال هارون آمده‌ای؟! با این مرکب اگر بخواهی به فردی برسی، به او نخواهی رسید و اگر بخواهی از فردی بگریزی، قدرت آن را نخواهی داشت! امام فرمود: این مرکب از تکبر اسب‌های تیزرو پایین‌تر، و از خواری الاغ‌های کندرو بالاتر است، و «خیر الامور اوسطها»| منبع = <small>[[شیخ مفید]]، [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الإرشاد]]، ۱۴۱۳ق‏، ج‏۲، ص۲۳۴.</small>| تراز = چپ| عرض = ۳۰۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}}

خَیْرُ الْاُمُورِ اَوْسَطُها حدیثی است که در منابع روایی [[شیعه]] و [[سنی]] موجود بوده<ref>عجلونی، کشف الخفاء، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۹۱.</ref>

و به معنای آن است که «بهترین امور، حدمیانه در آن است.»

در برخی از روایات، بجای واژه اوسط، جمع آن، یعنی واژه «اوساط» بکار رفته است.<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق‏، ج۲، ص۲۳۴.</ref>

در منابع روایی، این حدیث هم از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول اکرم (ص)]]،<ref>صافی، الجدول فی اعراب القرآن، ۱۴۱۸ق، ج ‏۱۵، ص ۴۹، ابن عطیه اندلسی، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ۱۴۲۲ق، ج ‏۱، ص۲۱۹.</ref> هم از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی (ع)]]،<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج‏ ۷۵، ص۱۱.</ref> و هم از [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم (ع)]] روایت شده است.<ref>اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ۱۳۸۱ق، ج ‏۲، ص۲۲۹؛ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج‏۶، ص۵۴۱.</ref>

و در کتاب [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]] به عنوان [[حدیث قدسی]] معرفی شده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج ‏۷۴، ص ۱۶۶.</ref>

عده ای این روایت را به جهاتی ضعیف دانسته‌<ref>برای نمونه نگاه کنید به عجلونی، کشف الخفاء، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۹۱.</ref> و برخی بر این باورند که این روایت تنها در مواردی کارایی دارد که در آن تردید یا تعارض وجود دارد و اگرنه استناد به این حدیث درست نیست.<ref>سرخسی، المبسوط، بی تا، ج۳، ص۱۶۵؛ کاشانی، بدائع الصنائع، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳.</ref>

به دلیل آنکه در [[آیه ۲۸ سوره قلم]] و نیز [[آیه ۱۴۳ سوره بقره]] نیز این واژه به معنای عاقل تفسیر شده است.<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۳۸۱.</ref>

[[ابن‌ابی‌الحدید]] ادیب و شارح [[نهج البلاغه]]، نیز معتقد است وسط در لغت به معنای بهترین از هر چیز است و [[امت وسط]] که در [[قرآن]] آمده، یعنی افضل امت‌ها.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۷ش، ج۱۷، ص۲۹.</ref>

همچنانکه [[ جلال الدین بلخی|مولوی]]، شاعر و عارف قرن هفتم، این معنا را اینگونه به شعر آورده است:<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۳ش، دفتر دوم، بخش ۱۰۳.</ref>

==مخالفت روایت با سیره و سخن معصومین (ع)==

برخی بر این باورند که [[سیره]] [[امامان شیعه]] در پاره‌ای از موارد، بر خلاف روایت خیر الامور اوسطها است. چه اینکه طبق شأن نزول [[آیه اطعام]]، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی (ع)]]، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا (س)]] و [[حسنین|حسنین (ع)]] با آنکه [[روزه]] بودند، تمام طعام خود را در سه روز به [[فقیر|مسکین]]، [[یتیم]] و [[اسیر]] [[انفاق]] کردند یا [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن مجتبی (ع)]] تمام دارای خود را به فقرا می‌داد یا اینکه امام علی (ع) درهمی از پول نخلستان برای خود نگه نمی‌داشت و موارد بسیاری از این دست.<ref>زارعیان، «ادله نقلی به نفع یا علیه نظریه حد وسط ارسطوئی»، ص۷۲.</ref>

از سوی دیگر [[عبدالله جوادی آملی]]، مفسر، فیلسوف و [[مجتهد|فقیه]] شیعه معتقد است خیر الامور اوسطها اشاره به این مطلب دارد که افراط و تفریط در همه اوصاف علمی و عملی انسان، ناپسند است اما دربارهٔ [[امامان شیعه]] که خود ترازوی عمل است، خیر الامور، حد اعلی خواهد بود، از این رو [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن (ع)]] کل اموالش را می‌بخشد.<ref>جوادی آملی، «[https://news.esra.ir/fa/w/1611410 باید در همه اوصاف علمی و عملی از افراط و تفریط پرهیز کرد]».</ref>

در میان ضرب‌المثل‌های زبان فارسی، عبارت «اندازه نگهدار که اندازه نکوست» را معادل روایت خیرالامور اوسطها دانسته‌اند.<ref>امیر پاشائی، «تطبیق ضرب‌المثل‌های عربی با ادب فارسی«، ص۷۲.</ref>

و شاعران فارسی‌زبان در آثار خود اشارات متعددی به این روایت داشته‌اند. نظیر آنکه [[عبدالرحمن جامی]]، شاعر، موسیقی‌دان و عارف قرن نهم، اینگونه می‌سراید:<ref>جامی، دیوان جامی، ۱۳۸۳ش، فاتحة الشباب، قصیده سوم.</ref>

|ره را میان خوف و رجا رو که در خبر|خیرالامور اوسطها قول مصطفی ست}}

* ابن‌عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق: عبد السلام عبدالشافی محمد، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.

* اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تحقیق و تصحیح هاشم رسولی محلاتی، تبریز، نشر بنی هاشمی، چاپ اول، ۱۳۸۱ق.

* امیر پاشائی، پانته آ، «تطبیق ضرب‌المثل‌های عربی با ادب فارسی»، در مجله رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی، شماره ۹۸، پاییز ۱۳۹۴ش.

* سرخسی، شمس الدین، المبسوط، بیروت، دار المعرفه للطباعه والنشر والتوزیع، بی‌تا.

* صافی، محمود بن عبد الرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، دمشق‏، بیروت، دار الرشید، مؤسسة الإیمان، ۱۴۱۸ق.

* عجلونی، اسماعیل، کشف الخفاء، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.

* لیثی واسطی، علی، عیون الحکم و المواعظ، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.

* قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: سید طیب موسوی جزایری، قم، دار الکتاب، ۱۳۶۷ش.

* مصباح، محمد تقی، اخلاق در قرآن، با کوشش محمدحسین اسکندری، قم، مؤسسه امام (ره)، ۱۳۸۴ش.