زکات: تفاوت میان نسخه‌ها

زکات از ریشه لغوی «ز ک و» دلالت بر رشد و نمو و زیاد شدن دارد.<ref> ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۱۶-۱۷ </ref> [[خلیل بن احمد]] درباره معنای لغوی زکات می‌گوید: «زکات مال به معنای پاک کردن آن است و جمله «زکا الزرع یزکو زکاء» به معنای رشد کردن کشتزار و محصولات است.»<ref> فراهیدی، کتاب العین، ج۵، ص۳۹۴ </ref> [[راغب اصفهانی]] اصل زکات را به‌معنای رشدی که از [[برکت]] خداوند به‌دست آمده می‌داند.<ref> راغب اصفهانی، المفردات، ماده «زکو». </ref> و [[علامه طباطبایی]] معنای لغوی زکات را تطهیر ذکر می‌کند.<ref> طباطبایی، المیزان، ج ۱۵، ص۹؛ ترجمه المیزان، ج ۱۵، ص۱۲ </ref>

زکات در اصطلاح شرعی به‌معنای [[وجوب]] پرداخت اندازه معینی از برخی اموال است که به حد نصابی خاص رسیده باشد. علت اینکه این واجب، زکات نامیده شده، امید به برکت یافتن مال، یا برای پاکیزه کردن [[نفس]] انسان است.<ref> تبیین اللغات لتبیان الایات، محمد قریب، ج ۱، باب زکوة </ref>

از آیات مختلف [[قرآن]] از جمله آیه ۱۵۶ [[سوره اعراف]]، ۳ [[سوره نمل]]، ۴ [[سوره لقمان]]، و آیه ۷ [[سوره فصلت]] که همه از [[سوره های مکی و مدنی|سوره‌های مکّی]] هستند، چنین استفاده می‌شود که: حکم [[واجب|وجوب]] زکات در [[مکه]] نازل شده است، و مسلمانان موظف به انجام این وظیفه اسلامی بودند؛ ولی هنگامی که [[پیامبر(ص)]] به [[مدینه]] مهاجرت کرد و پایه [[حکومت اسلامی]] را گذارد از طرف [[خداوند]] مأموریت یافت که زکات را شخصاً از مردم بگیرد - نه این‌که خودشان به میل و نظر خود، در مصارف آن صرف کنند -. [[آیه]] شریفه «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً...»<ref>سوره توبه: آیه ۱۰۳.</ref> در این هنگام نازل شد. مشهور این است که نزول این آیه در سال دوم [[هجرت]] بود و سپس مصارف زکات به طور دقیق در آیه ۶۰ [[سوره توبه]] بیان گردیده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۸، ص۱۹ </ref>

زکات علاوه بر دین [[اسلام]] در ادیان پیشین نیز بوده است؛ یعنی زکات به همراه [[نماز]] از مشترکات همه ادیان آسمانی است و آیات بسیاری در قرآن کریم گواه این مدعاست.<ref> سوره مریم آیه ۳۱؛ سوره بقره آیه ۴۳؛ سوره بینه آیه ۵.</ref>

۱- گندم، ۲- جو، ۳- خرما، ۴- کشمش، ۵- طلا، ۶- نقره، ۷- شتر، ۸- گاو، ۹- گوسفند. <ref>المحقق الحلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۰۷.</ref>{{منبع بهتر}}

در [[آیه زکات]] «'''انَّما الصَّدقاتُ للفُقَراء و المَساکین و العاملین عَلَیها وَ المُؤلَّفَةِ قُلُوبُهُم وَ فی الرّقاب و الغارمین و فی سبیل الله و ابن السبیل فریضَة مِنَ الله و الله عَلیمٌ حکیم'''»<ref> سوره توبه آیه ۶۰ </ref> به صراحت موارد مصرف زکات را بیان کرده است. مراد از [[صدقات]] در این آیه زکات واجب<ref group="یادداشت">چنان‌که در بالا گفته شد گاهی از صدقه با عنوان زکات مستحب یاد می‌شود. و با افزون قیدِ واجب به زکات، هدف تمایز آن با صدقات مستحبی است.</ref> است.<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید:‌ طوسی، التبیان، داراحیاء التراث العربی، ج۵، ص۲۴۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۰، ۳۱۰: طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۰، ص۱۰۹، ۱۱۵ و ۱۱۶.</ref>  

# [[ابن سبیل]]: افرادی که در راه مانده‌اند و درمانده شده‌اند<ref> تفسیر المیزان، ج ۹، ص۳۱۳ </ref>

| زکات فطره بر مال طفل و دیوانه|| واجب نیست|| واجب است و ولی باید زکات را از مال طفل و مجنون خارج کند|| واجب است و ولی باید زکات را از مال طفل و مجنون خارج کند|| واجب است و ولی باید زکات را از مال طفل و مجنون خارج کند|| واجب است و ولی باید زکات را از مال طفل و مجنون خارج کند<ref>الفقه علی المذاهب الخمسه، ص۱۶۶-۱۸۵</ref>

| مصرف خمس|| خمس دو قسم می‌شود.<ref>واعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل(سوره انفال، آیه ۴۱)</ref> [[سهم امام]]؛ امام یا نائب او در مصالح عمومی خرج می‌کند. [[سهم سادات]]؛ به سادات نیازمند می‌رسد|| همه سهام به امام می‌رسد و با نظر او مصرف می‌شود|| ۵ سهم می‌شود. سهم رسول در مصالح مسلمانان خرج می‌شود. سهم [[ذوی القربی]] به هاشمی‌ها داده می‌شود(نه صرفا سادات فقیر). سه سهم بقیه به فقرا و مساکین داده می‌شود(نه صرفا سادات)|| سهم رسول منتفی شده است. سهم نزدیکان رسول نیز به فقرای سادات و غیر سادات داده می‌شود. مابقی سهام نیز به نیازمندان داده می‌شود|| ۵ سهم می‌شود. سهم رسول در مصالح مسلمانان خرج می‌شود. سهم ذوی القربی به هاشمی‌ها داده می‌شود(نه صرفا سادات فقیر). سه سهم بقیه به فقرا و مساکین داده می‌شود(نه صرفا سادات)<ref>الفقه علی المذاهب الخمسه، ص۱۸۶-۱۸۸</ref>

* نجفی، شیخ محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تهران، دارالکتب الإسلامیة و المکتبة الإسلامیة، ۱۳۶۲-۱۳۶۹ش.