بیت المال: تفاوت میان نسخه‌ها
←زمان عباسیان
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
==زمان عباسیان== | ==زمان عباسیان== | ||
در دورۀ عباسیان نظام کاملی برای بیت المال تدوین و | در دورۀ عباسیان نظام کاملی برای بیت المال تدوین و سِمَت‌هایی درنظر گرفته شد که پس از این دوره نیز تا مدت‌ها برقرار بود. مهم‌ترین این سمت‌ها عبارت بود از:<ref>متز، ج ۱، ص۱۳۱ـ۱۳۲؛ ابن مماتی، ص۳۰۱ـ۳۰۵؛ قلقشندی، صبح الاعشی، ۱۳۸۳، ج ۵، ص۴۶۶؛ حریری، ص۱۷۵ـ۱۷۶.</ref> | ||
#'''صاحب بیت المال''': وی ناظر بر درآمدها و مصارف دیوان بود و آنها را در اسناد خاصی ثبت می‌کرد و مهر وی اسناد بیت المال را اعتبار می‌بخشید. | #'''صاحب بیت المال''': وی ناظر بر درآمدها و مصارف دیوان بود و آنها را در اسناد خاصی ثبت می‌کرد و مهر وی اسناد بیت المال را اعتبار می‌بخشید. | ||
#'''مباشر بیت المال''': وظیفه وی ضبط دخل و خرج و تنظیم اسناد هریک از کارها یا مصارف مختلف بیت المال بود. درخواست ها، رسیدها و مقرری‌ها را او ثبت و ضبط می‌کرد. | #'''مباشر بیت المال''': وظیفه وی ضبط دخل و خرج و تنظیم اسناد هریک از کارها یا مصارف مختلف بیت المال بود. درخواست ها، رسیدها و مقرری‌ها را او ثبت و ضبط می‌کرد. | ||
#'''ناظر''': وظیفه وی دقت در محاسبات بیت المال و بررسی اسناد آن بود. عنوان | #'''ناظر''': وظیفه وی دقت در محاسبات بیت المال و بررسی اسناد آن بود. عنوان «مُشارِف» نیز تقریباً مترادف عنوان «ناظر» بوده است. | ||
#'''متولی دیوان''': ناظر بر معاملات بیت المال بود و امانت یا پرداخت یا ضمانت اموال را او انجام می‌داد. متولی، به مرور زمان، به نام «صاحب دیوان» مشهور شد. | #'''متولی دیوان''': ناظر بر معاملات بیت المال بود و امانت یا پرداخت یا ضمانت اموال را او انجام می‌داد. متولی، به مرور زمان، به نام «صاحب دیوان» مشهور شد. | ||
#'''مستوفی''': تنظیم سیاست‌های مالی و رعایت مصالح بیت المال وظیفه وی بود، و این مقام بسیار مهم شمرده می‌شد. | #'''مستوفی''': تنظیم سیاست‌های مالی و رعایت مصالح بیت المال وظیفه وی بود، و این مقام بسیار مهم شمرده می‌شد. | ||
#'''مُعین''': همکار مستوفی و معاون وی در وظایفش بود. | #'''مُعین''': همکار مستوفی و معاون وی در وظایفش بود. | ||
#'''ناسخ''': از نامه‌های ارسالی و رسیده رونوشت برمی‌داشت و در صورت دخل و تصرف در آن بازخواست می‌شد. | #'''ناسخ''': از نامه‌های ارسالی و رسیده رونوشت برمی‌داشت و در صورت دخل و تصرف در آن بازخواست می‌شد. | ||
#''' | #'''عامِل''': ابتدا نام امیر و متولی بیت المال بود و سپس به کسی اطلاق می‌شد که حسابداری و حسابرسی بیت المال را برعهده داشت. | ||
#'''کاتب''': قائم مقام عامل بود. | #'''کاتب''': قائم مقام عامل بود. | ||
#'''جَهبَذ''': منشی بود و وظیفه‌اش دریافت مال، دادن رسید و ثبت آن در دفاتر و مطالبه دریافت‌ها بود. | #'''جَهبَذ''': منشی بود و وظیفه‌اش دریافت مال، دادن رسید و ثبت آن در دفاتر و مطالبه دریافت‌ها بود. | ||