پرش به محتوا

خطبه متقین: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش ۲|روز=[[۲۱]]|ماه=[[مرداد]]|سال=[[۱۴۰۳]]|کاربر=Alikhani}}
{{ جعبه اطلاعات روایت
{{ جعبه اطلاعات روایت
  | عنوان        = خطبه متقین
  | عنوان        = خطبه متقین
خط ۷: خط ۶:
  | نام‌های دیگر  = خطبۀ هَمّام
  | نام‌های دیگر  = خطبۀ هَمّام
  | موضوع        = توصیف پرهیزکاران، مؤمنان یا شیعیان
  | موضوع        = توصیف پرهیزکاران، مؤمنان یا شیعیان
  | صادره از    = [[امام علی(ع)]]
  | صادره از    = [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]
  | راوی اصلی    =
  | راوی اصلی    =
  | راویان      =  
  | راویان      =  
  | اعتبار سند  =  
  | اعتبار سند  =  
  | منابع شیعه  = [[نهج البلاغه]]، التمحیص، امالی شیخ صدوق، کنز الفوائد و غیره
  | منابع شیعه  = [[نهج البلاغه]]، [[التمحیص (کتاب)|التمحیص]]، [[الامالی (شیخ صدوق)|امالی شیخ صدوق]]، [[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]] و غیره
  | منابع سنی    =  
  | منابع سنی    =  
  | مؤید قرآنی  =  
  | مؤید قرآنی  =  
خط ۱۷: خط ۱۶:
}}
}}


'''خُطبه مُتّقین''' یا '''خطبه هَمّام''' از [[خطبه|خطبه‌های]] مشهور [[نهج البلاغه]] در زمینه اخلاق و تقوا است. [[امام علی(ع)]] این خطبه را به درخواست یکی از یارانش به نام [[همام|هَمّام]] ایراد کرد. سبک ادبیات این خطبه با هدف اقناع مخاطب، هم‌خوانی دارد و آرایه‌های ادبی به‌کار رفته در آن، از چنان بلاغت و فصاحتی برخوردار است که همام با شنیدن این خطبه، دگرگون و بیهوش شد و در همان لحظه درگذشت. در خطبه متقین، رفتارهای فردی، اجتماعی و عبادی متقین بیان شده است؛ از جمله این صفات می‌توان به [[امانت‌داری]]، [[کظم غیظ|کَظْمِ غَیْظ]]، [[حلم|حِلْم]] و [[خشوع]] در عبادت اشاره کرد.  
'''خُطبه مُتّقین''' یا '''خطبه هَمّام''' از خطبه‌های مشهور [[نهج البلاغه]] در زمینه [[اخلاق]] و [[تقوا]] است. [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] این خطبه را به درخواست یکی از یارانش به نام [[همام|هَمّام]] ایراد کرد. آرایه‌های ادبی به‌کار رفته در این خطبه، از چنان بلاغت و فصاحتی برخوردار است که همام با شنیدن این خطبه، دگرگون و بیهوش شد و در همان لحظه درگذشت. در خطبه متقین، رفتارهای فردی، اجتماعی و عبادی متقین بیان شده است؛ از جمله این صفات می‌توان به [[امانت‌داری]]، [[کظم غیظ|کَظْمِ غَیْظ]]، [[حلم|حِلْم]] و [[خشوع]] در عبادت اشاره کرد.  


این خطبه در منابع دیگری غیر از نهج البلاغه، مانند التمحیص، امالی شیخ صدوق و کنز الفوائد نیز ذکر شده است؛ ازاین‌رو برخی محققان این خطبه را متواتر دانسته‌اند، ولی برخی دیگر بر این باورند اصل این خطبه کوتاه بوده و به مرور زمان جملات متعددی به آن افزورده شده است. علاوه بر ترجمه‌ها و شرح‌هایی که به صورت کامل بر نهج البلاغه نوشته شده، این خطبه شرح‌ها و ترجمه‌های اختصاصی هم دارد که از جمله آنها می‌توان به اخلاق اسلامی در نهج البلاغه، راه و رسم پرهیزکاران و أشعة مِن خطبة المتقین اشاره کرد.
این خطبه در منابع دیگری غیر از نهج البلاغه، مانند [[التمحیص (کتاب)|التمحیص]]، [[الامالی (شیخ صدوق)|امالی شیخ صدوق]] و [[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]] نیز ذکر شده است؛ ازاین‌رو برخی محققان این خطبه را [[حدیث متواتر|متواتر]] دانسته‌اند، ولی برخی دیگر بر این باورند اصل این خطبه کوتاه بوده و به مرور زمان جملات متعددی به آن افزورده شده است. علاوه بر ترجمه‌ها و شرح‌هایی که به صورت کامل بر نهج البلاغه نوشته شده، این خطبه شرح‌ها و ترجمه‌های اختصاصی هم دارد که از جمله آنها می‌توان به اخلاق اسلامی در نهج البلاغه، راه و رسم پرهیزکاران و أشعة مِن خطبة المتقین اشاره کرد.


== معرفی و جایگاه ==
== معرفی و جایگاه ==
[[خطبه متقین|خطبۀ مُتَّقین]] از خطبه‌های معروف نهج البلاغه<ref>مکارم شیرازی، پیام امام(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۲۷.</ref> و از خطبه‌های مهم عرفانی و تربیتی نهج البلاغه است.<ref>هوشیار، و جلیل تجلیل، «بررسی تطبیقی سیمانی انسان کامل در خطبۀ متقین نهج البلاغه و آثار عزیز‌الدین نسفی»، ص۲۰.</ref> ناصر مکارم شیرازی، از مراجع تقلید شیعه، این خطبه را جامع‌ترین خطبه نهج البلاغه در زمینه اخلاق و تقوا می‌داند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق اسلامی در نهج البلاغه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۸.</ref> در برخی پژوهش‌ها، این خطبه را منبعی مناسب برای شناخت اخلاق و تهذیب نفس معرفی کرده‌اند.<ref>شفیعی، امام شناسی، ۱۳۹۷ش، ص۱۴۵.</ref> به گفته محمدتقی مصباح یزدی، از آنجا که این خطبه از امام باقر(ع) و از امام صادق(ع) نیز روایت شده، از اهمیت آن حکایت دارد.<ref>مصباح یزدی، «سیمای پرهیزکاران در خطبه متقین امیرالمؤمنین(ع)»، ص۶.</ref>
[[خطبه متقین|خطبۀ مُتَّقین]] از خطبه‌های معروف [[نهج البلاغه]]<ref>مکارم شیرازی، پیام امام(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۲۷.</ref> و از خطبه‌های مهم [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] دربارۀ عرفان و تربیت است.<ref>هوشیار، و جلیل تجلیل، «بررسی تطبیقی سیمانی انسان کامل در خطبۀ متقین نهج البلاغه و آثار عزیز‌الدین نسفی»، ص۲۰.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]]، از مراجع تقلید شیعه، این خطبه را جامع‌ترین خطبه نهج البلاغه در زمینه [[اخلاق]] و [[تقوا]] می‌داند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق اسلامی در نهج البلاغه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۸.</ref> در برخی پژوهش‌ها، این خطبه را منبعی مناسب برای شناخت اخلاق و تهذیب نفس معرفی کرده‌اند.<ref>شفیعی، امام شناسی، ۱۳۹۷ش، ص۱۴۵.</ref> به گفته [[محمدتقی مصباح یزدی]]، از مفسران قرآن، از آنجا که این خطبه از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] و از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نیز روایت شده، از اهمیت آن حکایت دارد.<ref>مصباح یزدی، «سیمای پرهیزکاران در خطبه متقین امیرالمؤمنین(ع)»، ص۶.</ref>


امام علی(ع) این خطبه را به درخواست یکی از یارانش به نام [[همام|هَمَّام]] (یا فرد دیگر ...) بیان کرد.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۳.</ref> این خطبه که در غیر از نهج البلاغه نیز وارد شده، برای توصیف مُتَّقین،<ref>نگاه کنید به: ابن‌شعبه حرّانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۹؛ نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۳.</ref> یا توصیف مؤمنان،<ref>نگاه کنید به: کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ۲۲۶.</ref> یا توصیف شیعیان<ref>نگاه کنید به: کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۸۹.</ref> بیان شده است. [[امام علی(ع)]] در این خطبه پرهیزکاران را توصیف کرده و برای آنان حدود صد صفت برشمرده‌ است.<ref>مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ۱۳۷۲ش، ج۱۶، ص۳۶۰.</ref> به گفته برخی محققان، سبک ادبیات این خطبه، با هدف اقناع مخاطب، هم‌خوانی دارد و آرایه‌های ادبی به‌کار رفته در آن، برجسته و به موسیقی و ضرب‌آهنگ کلام، توجه ویژه‌ای شده است.<ref>اقبالی، و مهوش حسن‌پور، «نگاهی سبک‌شناسانه به خطبۀ متقین»، ص۱۲۵-۱۲۶.</ref> همام با شنیدن این خطبه، دگرگون و بیهوش شد و در همان لحظه درگذشت.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۶.</ref>
امام علی(ع) این خطبه را به درخواست یکی از یارانش به نام [[همام|هَمَّام]] بیان کرد.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۳.</ref> این خطبه که در غیر از نهج البلاغه نیز وارد شده، برای توصیف مُتَّقین،<ref>نگاه کنید به: ابن‌شعبه حرّانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۹؛ نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۳.</ref> یا توصیف مؤمنان،<ref>نگاه کنید به: کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ۲۲۶.</ref> یا توصیف شیعیان<ref>نگاه کنید به: کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۸۹.</ref> بیان شده است. امام علی(ع) در این خطبه پرهیزکاران را توصیف کرده و برای آنان حدود صد صفت برشمرده‌ است.<ref>مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ۱۳۷۲ش، ج۱۶، ص۳۶۰.</ref> به گفته برخی محققان، سبک ادبیات این خطبه، با هدف اقناع مخاطب، هم‌خوانی دارد و آرایه‌های ادبی به‌کار رفته در آن، برجسته و به موسیقی و ضرب‌آهنگ کلام، توجه ویژه‌ای شده است.<ref>اقبالی، و مهوش حسن‌پور، «نگاهی سبک‌شناسانه به خطبۀ متقین»، ص۱۲۵-۱۲۶.</ref> همام با شنیدن این خطبه، دگرگون و بیهوش شد و در همان لحظه درگذشت.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۶.</ref>


{| class="{{جدول واکنش‌گرا/کلاس پیشفرض}}"
{| class="{{جدول واکنش‌گرا/کلاس پیشفرض}}"
خط ۷۲: خط ۷۱:


== اعتبار ==
== اعتبار ==
ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه، این خطبه را که در منابع روایی متعددی نقل شده بسیار معتبر دانسته است؛<ref>مکارم شیرازی، پیام امام(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۲۷.</ref> چنان‌که محمدتقی مصباح یزدی نیز به تواتر و مورد اعتماد بودن این خطبه باور دارد.<ref>مصباح یزدی، «سیمای پرهیزکاران در خطبه متقین امیرالمؤمنین(ع)»، ص۶.</ref> این خطبه در مصادر روایی مختلفی ذکر شده است.<ref>برای دیدن منابع این خطبه نگاه کنید به: دشتی، اسناد و مدارک نهج البلاغه، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۱-۲۵۳؛ استادی، «شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین»، ص۱۱۸-۱۲۰.</ref> از جمله این منابع می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: کافی تألیف شیخ کلینی،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ۲۲۶-۲۳۰.</ref> التمحیص تألیف ابن‌همام اسکافی،<ref>ابن‌همام اسکافی، التمحیص، ۱۴۰۴ق، ص۷۰-۷۳.</ref> تحف العقول نوشته ابن‌شعبه حَرّانی،<ref>ابن‌شعبه حرّانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۹-۱۶۲.</ref> امالی شیخ صدوق،<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۵۷۰-۵۷۴.</ref> کنز الفوائد<ref>کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۸۹-۹۲.</ref> و روضة المتقین.<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۴۳۸-۴۳۹.</ref> منابعِ نخستین در نقل این خطبه، در سند و نیز در الفاظ و حجم روایت یکسان نیستند.<ref>استادی، «بررسی تطبیقی متن خطبۀ متقین (همام) در منابع متقدم»، ص۱۴۰.</ref> برخی نویسندگان با استناد به اختلاف نُسَخ این خطبه و ارائه برخی شواهد، مدّعی شده‌اند خطبه اصلی امام(ع)، خطبه‌ای کوتاه‌تر بوده است،<ref>استادی، «بررسی تطبیقی متن خطبۀ متقین (همام) در منابع متقدم»، ص۱۴۱.</ref> و به تدریج جملات پرتعدادی به آن افزوده شده است.<ref>استادی، «شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین»، ص۴۴-۴۸.</ref>
ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه، این خطبه را که در منابع روایی متعددی نقل شده بسیار معتبر دانسته است؛<ref>مکارم شیرازی، پیام امام(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۲۷.</ref> چنان‌که محمدتقی مصباح یزدی نیز به تواتر و مورد اعتماد بودن این خطبه باور دارد.<ref>مصباح یزدی، «سیمای پرهیزکاران در خطبه متقین امیرالمؤمنین(ع)»، ص۶.</ref> این خطبه در مصادر روایی مختلفی ذکر شده است.<ref>برای دیدن منابع این خطبه نگاه کنید به: دشتی، اسناد و مدارک نهج البلاغه، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۱-۲۵۳؛ استادی، «شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین»، ص۱۱۸-۱۲۰.</ref> از جمله این منابع می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: کافی تألیف شیخ کلینی،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ۲۲۶-۲۳۰.</ref> [[التمحیص (کتاب)|التمحیص]] تألیف [[ابن همام اسکافی]]،<ref>ابن‌همام اسکافی، التمحیص، ۱۴۰۴ق، ص۷۰-۷۳.</ref> تحف العقول نوشته ابن‌شعبه حَرّانی،<ref>ابن‌شعبه حرّانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۹-۱۶۲.</ref> [[الامالی (شیخ صدوق)|امالی شیخ صدوق]]،<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۵۷۰-۵۷۴.</ref> [[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]]<ref>کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۸۹-۹۲.</ref> و روضة المتقین.<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۴۳۸-۴۳۹.</ref> منابعِ نخستین در نقل این خطبه، در سند و نیز در الفاظ و حجم روایت یکسان نیستند.<ref>استادی، «بررسی تطبیقی متن خطبۀ متقین (همام) در منابع متقدم»، ص۱۴۰.</ref> برخی نویسندگان با استناد به اختلاف نُسَخ این خطبه و ارائه برخی شواهد، مدّعی شده‌اند خطبه اصلی امام(ع)، خطبه‌ای کوتاه‌تر بوده است،<ref>استادی، «بررسی تطبیقی متن خطبۀ متقین (همام) در منابع متقدم»، ص۱۴۱.</ref> و به تدریج جملات پرتعدادی به آن افزوده شده است.<ref>استادی، «شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین»، ص۴۴-۴۸.</ref>


== ترجمه‌ها و شرح‌ها ==
== ترجمه‌ها و شرح‌ها ==
خط ۱۱۱: خط ۱۱۰:
* شهیدی، سید جعفر، ترجمه نهج البلاغه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۷ش.
* شهیدی، سید جعفر، ترجمه نهج البلاغه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۷ش.
* فاضلی،‌ قادر، اوصاف متقین، تهران، فضیلت علم، ۱۳۷۷ش.
* فاضلی،‌ قادر، اوصاف متقین، تهران، فضیلت علم، ۱۳۷۷ش.
* قبانچی، ام‌علی، اشعة من خطبة المتقین، نجف، العتبة العلویة المقدسه، ۱۴۳۲ق.
* قبانچی، ام‌علی، اشعة من خطبة المتقین، نجف، العتبة العلویة المقدسه، ۱۴۳۲ق.
* مجلسی، محمدتقی، شرح خطبه متقین (شرح حدیث همام)، مصحح: جویا جهانبخش، تهران، اساطیر، ۱۳۸۵ش.
* مجلسی، محمدتقی، شرح خطبه متقین (شرح حدیث همام)، مصحح: جویا جهانبخش، تهران، اساطیر، ۱۳۸۵ش.
* محمدی، سیدکاظم، دشتی، محمد، المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، قم، نشر امام علی(ع)، ۱۳۶۹ش.
* محمدی، سیدکاظم، دشتی، محمد، المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، قم، نشر امام علی(ع)، ۱۳۶۹ش.
confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۱۰۹

ویرایش