confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۴۴۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ جعبه اطلاعات روایت | {{ جعبه اطلاعات روایت | ||
| عنوان = خطبه متقین | | عنوان = خطبه متقین | ||
خط ۷: | خط ۶: | ||
| نامهای دیگر = خطبۀ هَمّام | | نامهای دیگر = خطبۀ هَمّام | ||
| موضوع = توصیف پرهیزکاران، مؤمنان یا شیعیان | | موضوع = توصیف پرهیزکاران، مؤمنان یا شیعیان | ||
| صادره از = [[امام علی(ع)]] | | صادره از = [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] | ||
| راوی اصلی = | | راوی اصلی = | ||
| راویان = | | راویان = | ||
| اعتبار سند = | | اعتبار سند = | ||
| منابع شیعه = [[نهج البلاغه]]، | | منابع شیعه = [[نهج البلاغه]]، [[التمحیص (کتاب)|التمحیص]]، [[الامالی (شیخ صدوق)|امالی شیخ صدوق]]، [[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]] و غیره | ||
| منابع سنی = | | منابع سنی = | ||
| مؤید قرآنی = | | مؤید قرآنی = | ||
خط ۱۷: | خط ۱۶: | ||
}} | }} | ||
'''خُطبه مُتّقین''' یا '''خطبه هَمّام''' از | '''خُطبه مُتّقین''' یا '''خطبه هَمّام''' از خطبههای مشهور [[نهج البلاغه]] در زمینه [[اخلاق]] و [[تقوا]] است. [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] این خطبه را به درخواست یکی از یارانش به نام [[همام|هَمّام]] ایراد کرد. آرایههای ادبی بهکار رفته در این خطبه، از چنان بلاغت و فصاحتی برخوردار است که همام با شنیدن این خطبه، دگرگون و بیهوش شد و در همان لحظه درگذشت. در خطبه متقین، رفتارهای فردی، اجتماعی و عبادی متقین بیان شده است؛ از جمله این صفات میتوان به [[امانتداری]]، [[کظم غیظ|کَظْمِ غَیْظ]]، [[حلم|حِلْم]] و [[خشوع]] در عبادت اشاره کرد. | ||
این خطبه در منابع دیگری غیر از نهج البلاغه، مانند | این خطبه در منابع دیگری غیر از نهج البلاغه، مانند [[التمحیص (کتاب)|التمحیص]]، [[الامالی (شیخ صدوق)|امالی شیخ صدوق]] و [[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]] نیز ذکر شده است؛ ازاینرو برخی محققان این خطبه را [[حدیث متواتر|متواتر]] دانستهاند، ولی برخی دیگر بر این باورند اصل این خطبه کوتاه بوده و به مرور زمان جملات متعددی به آن افزورده شده است. علاوه بر ترجمهها و شرحهایی که به صورت کامل بر نهج البلاغه نوشته شده، این خطبه شرحها و ترجمههای اختصاصی هم دارد که از جمله آنها میتوان به اخلاق اسلامی در نهج البلاغه، راه و رسم پرهیزکاران و أشعة مِن خطبة المتقین اشاره کرد. | ||
== معرفی و جایگاه == | == معرفی و جایگاه == | ||
[[خطبه متقین|خطبۀ مُتَّقین]] از خطبههای معروف نهج البلاغه<ref>مکارم شیرازی، پیام امام(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۲۷.</ref> و از خطبههای مهم | [[خطبه متقین|خطبۀ مُتَّقین]] از خطبههای معروف [[نهج البلاغه]]<ref>مکارم شیرازی، پیام امام(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۲۷.</ref> و از خطبههای مهم [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] دربارۀ عرفان و تربیت است.<ref>هوشیار، و جلیل تجلیل، «بررسی تطبیقی سیمانی انسان کامل در خطبۀ متقین نهج البلاغه و آثار عزیزالدین نسفی»، ص۲۰.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]]، از مراجع تقلید شیعه، این خطبه را جامعترین خطبه نهج البلاغه در زمینه [[اخلاق]] و [[تقوا]] میداند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق اسلامی در نهج البلاغه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۸.</ref> در برخی پژوهشها، این خطبه را منبعی مناسب برای شناخت اخلاق و تهذیب نفس معرفی کردهاند.<ref>شفیعی، امام شناسی، ۱۳۹۷ش، ص۱۴۵.</ref> به گفته [[محمدتقی مصباح یزدی]]، از مفسران قرآن، از آنجا که این خطبه از [[امام محمد باقر علیهالسلام|امام باقر(ع)]] و از [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]] نیز روایت شده، از اهمیت آن حکایت دارد.<ref>مصباح یزدی، «سیمای پرهیزکاران در خطبه متقین امیرالمؤمنین(ع)»، ص۶.</ref> | ||
امام علی(ع) این خطبه را به درخواست یکی از یارانش به نام [[همام|هَمَّام]] | امام علی(ع) این خطبه را به درخواست یکی از یارانش به نام [[همام|هَمَّام]] بیان کرد.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۳.</ref> این خطبه که در غیر از نهج البلاغه نیز وارد شده، برای توصیف مُتَّقین،<ref>نگاه کنید به: ابنشعبه حرّانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۹؛ نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۳.</ref> یا توصیف مؤمنان،<ref>نگاه کنید به: کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ۲۲۶.</ref> یا توصیف شیعیان<ref>نگاه کنید به: کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۸۹.</ref> بیان شده است. امام علی(ع) در این خطبه پرهیزکاران را توصیف کرده و برای آنان حدود صد صفت برشمرده است.<ref>مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ۱۳۷۲ش، ج۱۶، ص۳۶۰.</ref> به گفته برخی محققان، سبک ادبیات این خطبه، با هدف اقناع مخاطب، همخوانی دارد و آرایههای ادبی بهکار رفته در آن، برجسته و به موسیقی و ضربآهنگ کلام، توجه ویژهای شده است.<ref>اقبالی، و مهوش حسنپور، «نگاهی سبکشناسانه به خطبۀ متقین»، ص۱۲۵-۱۲۶.</ref> همام با شنیدن این خطبه، دگرگون و بیهوش شد و در همان لحظه درگذشت.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۶.</ref> | ||
{| class="{{جدول واکنشگرا/کلاس پیشفرض}}" | {| class="{{جدول واکنشگرا/کلاس پیشفرض}}" | ||
خط ۷۲: | خط ۷۱: | ||
== اعتبار == | == اعتبار == | ||
ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه، این خطبه را که در منابع روایی متعددی نقل شده بسیار معتبر دانسته است؛<ref>مکارم شیرازی، پیام امام(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۲۷.</ref> چنانکه محمدتقی مصباح یزدی نیز به تواتر و مورد اعتماد بودن این خطبه باور دارد.<ref>مصباح یزدی، «سیمای پرهیزکاران در خطبه متقین امیرالمؤمنین(ع)»، ص۶.</ref> این خطبه در مصادر روایی مختلفی ذکر شده است.<ref>برای دیدن منابع این خطبه نگاه کنید به: دشتی، اسناد و مدارک نهج البلاغه، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۱-۲۵۳؛ استادی، «شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین»، ص۱۱۸-۱۲۰.</ref> از جمله این منابع میتوان به این کتابها اشاره کرد: کافی تألیف شیخ کلینی،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ۲۲۶-۲۳۰.</ref> التمحیص تألیف | ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه، این خطبه را که در منابع روایی متعددی نقل شده بسیار معتبر دانسته است؛<ref>مکارم شیرازی، پیام امام(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۲۷.</ref> چنانکه محمدتقی مصباح یزدی نیز به تواتر و مورد اعتماد بودن این خطبه باور دارد.<ref>مصباح یزدی، «سیمای پرهیزکاران در خطبه متقین امیرالمؤمنین(ع)»، ص۶.</ref> این خطبه در مصادر روایی مختلفی ذکر شده است.<ref>برای دیدن منابع این خطبه نگاه کنید به: دشتی، اسناد و مدارک نهج البلاغه، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۱-۲۵۳؛ استادی، «شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین»، ص۱۱۸-۱۲۰.</ref> از جمله این منابع میتوان به این کتابها اشاره کرد: کافی تألیف شیخ کلینی،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ۲۲۶-۲۳۰.</ref> [[التمحیص (کتاب)|التمحیص]] تألیف [[ابن همام اسکافی]]،<ref>ابنهمام اسکافی، التمحیص، ۱۴۰۴ق، ص۷۰-۷۳.</ref> تحف العقول نوشته ابنشعبه حَرّانی،<ref>ابنشعبه حرّانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۹-۱۶۲.</ref> [[الامالی (شیخ صدوق)|امالی شیخ صدوق]]،<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۵۷۰-۵۷۴.</ref> [[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]]<ref>کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۸۹-۹۲.</ref> و روضة المتقین.<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۴۳۸-۴۳۹.</ref> منابعِ نخستین در نقل این خطبه، در سند و نیز در الفاظ و حجم روایت یکسان نیستند.<ref>استادی، «بررسی تطبیقی متن خطبۀ متقین (همام) در منابع متقدم»، ص۱۴۰.</ref> برخی نویسندگان با استناد به اختلاف نُسَخ این خطبه و ارائه برخی شواهد، مدّعی شدهاند خطبه اصلی امام(ع)، خطبهای کوتاهتر بوده است،<ref>استادی، «بررسی تطبیقی متن خطبۀ متقین (همام) در منابع متقدم»، ص۱۴۱.</ref> و به تدریج جملات پرتعدادی به آن افزوده شده است.<ref>استادی، «شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین»، ص۴۴-۴۸.</ref> | ||
== ترجمهها و شرحها == | == ترجمهها و شرحها == | ||
خط ۱۱۱: | خط ۱۱۰: | ||
* شهیدی، سید جعفر، ترجمه نهج البلاغه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۷ش. | * شهیدی، سید جعفر، ترجمه نهج البلاغه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۷ش. | ||
* فاضلی، قادر، اوصاف متقین، تهران، فضیلت علم، ۱۳۷۷ش. | * فاضلی، قادر، اوصاف متقین، تهران، فضیلت علم، ۱۳۷۷ش. | ||
* قبانچی، امعلی، | * قبانچی، امعلی، اشعة من خطبة المتقین، نجف، العتبة العلویة المقدسه، ۱۴۳۲ق. | ||
* مجلسی، محمدتقی، شرح خطبه متقین (شرح حدیث همام)، مصحح: جویا جهانبخش، تهران، اساطیر، ۱۳۸۵ش. | * مجلسی، محمدتقی، شرح خطبه متقین (شرح حدیث همام)، مصحح: جویا جهانبخش، تهران، اساطیر، ۱۳۸۵ش. | ||
* محمدی، سیدکاظم، دشتی، محمد، المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، قم، نشر امام علی(ع)، ۱۳۶۹ش. | * محمدی، سیدکاظم، دشتی، محمد، المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، قم، نشر امام علی(ع)، ۱۳۶۹ش. |