آدم (پیامبر): تفاوت میان نسخه‌ها

آدم، واژه‌ای غیرعربی که وارد زبان عربی شده است. این کلمه در داستان آفرینش انسان در [[تورات]] به‌کار رفته است،‌ ولی ریشه اصلی آن در زبان عبری نیز معلوم نیست. البته کلمه مؤنث آن «اَدَمَه» در عبری به معنی زمین یا خاک بکار رفته است. همچنین ریشه «ء د م» در زبان عبری، به رنگ قرمز نیز مرتبط است، برای اشاره به رنگ خاک که آدم از آن ساخته شده به کار می‌رود.<ref>جودائیکا، ج۲، ص۲۳۵؛ هیستینگز، ج۱، ص۸۴.</ref>

اگرچه واژه آدم عربی نیست اما، برخی [[مفسران]] درباره علت خوانده‌شدن آدم به این نام دلایلی را بیان کرده‌اند. برای مثال، گفته شده کلمه "آدم" از "ادیم‌الارض" گرفته شده است، زیرا انسان از خاک آفریده شد.<ref>ازهری، تهذیب اللغة، ۱۴۲۱ق، ج۱۴، ص۱۵۱.</ref> [[راغب اصفهانی]] تفصیل بیش‌تری می‌آورد و چهار دلیل را برمی‌شمرد:

* چون او از دمیده شدن روح الهی عطرآگین شده است. (اِدام: آنچه طعام را خوشبو گرداند)<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۷۰.</ref>

مفسران در مورد آیه ۳۰ سوره بقره که خداوند بعد از خلقت آدم می‌فرماید: «من در زمین جانشینی می‌گذارم.» اختلاف نظر دارند. این اختلاف نظر به چند صورت مطرح شده است اول اینکه این خلیفه‌ای که خداوند در این آیه مطرح کرده است به چه معناست و محدود خلافت آن خلیفه چقدر است، اختلاف نظر دیگر در مصداق خلیفه است که خلیفه حضرت آدم است یا نوع بشر یا هر کس دیگری، اختلاف دیگر این است که انسان یا حضرت آدم اساسا جانشین چه کسی شده است.<ref>رجوع شود به: قمی کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۰ش، ج۱، ص۱۳۹؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق.، ج۱، ص۱۲۴؛ ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۲۵؛ قمی، التفسیر القمی،‌ ۱۳۶۷ش، ج۱،‌ ص۳۶. ابن کثیر،‌ تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۱۵؛ شریف لاهیجی، تفسیر شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۲۸-۳۰؛ شبر، تفسیر القران الکریم، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۴۶؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۲۲؛ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ح۲،‌ ص۳۰۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱- ۱۷۷-۱۷۹.</ref> بسیاری از مفسران معتقدند که انسان جانشین خداوند است و محدود خلافت همه کائنات می‌باشد و این خلافت اختصاصی به حضرت آدم ندارد.<ref>رجوع شود به: قمی کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۰ش، ج۱، ص۱۳۹؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۲۴؛ ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۲۵؛ قمی، التفسیر القمی،‌ ۱۳۶۷ش، ج۱،‌ ص۳۶. ابن کثیر،‌ تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۱۵؛ شریف لاهیجی، تفسیر شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۲۸-۳۰؛ شبر، تفسیر القران الکریم، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۴۶؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۲۲؛ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ح۲،‌ ص۳۰۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱- ۱۷۷-۱۷۹.</ref>

[[محمد بن جریر بن یزید طبری|طبری]] روایات بسیاری نقل می‌کند و در یک دسته‌بندی، گفته‌ها را چنین بیان می‌کند:

برخی گفته‌اند خدا پیش از آفرینش آدم، آگاهی‌هایی درباره او به فرشتگان داد و برخی آگاهی‌های دیگر را پنهان کرد و فرشتگان برپایه آن اندازه آگاهی که داشتند، آن پرسش را مطرح کردند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۵۸-۱۶۶.</ref>

#خدا خود به ایشان گفته بود که چنین خواهد شد، لیکن بقیه فواید آفرینش آدم را از ایشان پوشیده داشته بود تا به حکمت و علم خدا یقین بیشتری پیدا کنند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۷۴.</ref>

به عقیده این افراد دمیدن عبارت است از روان ساختن باد در چیزی و در اینجا مقصود زندگی دادن به آدم است از راه بخشیدن جان. نسبت دادن روح به خدا برای گرامی داشتن آدم است.<ref>شیخ طوسی، التبیان،‌ دار احیاء التراث العربی، ج۶، ص۳۲۳.</ref> خداوند روح آدم را از باب تکریم وی، به خود نسبت داد<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۹، ص۱۸۲.</ref> و مقصود این آیه این است که خدا جان انسانی را که به پیکر تعلق دارد پدید آورد نه اینکه گمان شود چیزی مانند هوا وارد بدن انسان شده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۱۲، ص۱۵۴.</ref>

در داستان آدم چندبار از همسر او ([[حوا]]) سخن گفته شده است. این همسر در فرهنگ اسلامی چه نام و سرگذشتی دارد؟ در [[قرآن مجید]] ۳ بار در خطاب به آدمیان آمده است که خدا شما را از نفسی واحد آفرید، ‌و همسرش را از همان نفس پدید آورد.<ref>سوره نساء، آیه ۱؛ سوره اعراف، آیه ۱۸۹؛ سوره زمر، آیه ۶.</ref>

درباره موقعیت بهشت آدم سه نظریه وجود دارد: باغی در زمین،<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۴۵۲.</ref> بهشتی برزخی در آسمان‌ها<ref>طباطبائی، المیزان، ۱۹۷۳ق، ج۱، ص۱۳۲.</ref> و بهشت موعود.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۱۴۳.</ref>

خداوند به [[آدم]] و [[حوا]] اجازه داد از میوه هر درختی استفاده کنند جز یک درخت معین. طبری روایات بسیاری از [[ابن عباس]]، [[ابومالک]]، ابوعطیه، قَتادَه و دیگران می‌آورد که این درخت، بوته گندم بوده است. در روایات دیگری گفته شده که تاک یا نهال انجیر بوده است. طوسی افزون بر روایات گندم و انگور و انجیر، روایتی از [[امام علی(ع)]] می‌آورد که این درخت، درخت [[کافور]] بوده است.{{مدرک}} امام رضا در ذیل روایتی بین نقل‌های مختلفی که پیرامون این درخت وجود دارد، جمع می‌کند.<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۶۱۸-۶۱۹.</ref>

هبوط در لغت به معنای «پایین قرار گرفتن به صورت اجبار» است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ۱۴۱۲ق، ص۸۳۲.</ref>

«همگی (به زمین) فرود آیید! در حالی که بعضی دشمن دیگری خواهید بود. و برای شما در زمین، تا مدت معینی قرارگاه و وسیله بهره برداری خواهد بود».<ref>سوره بقره، آیه ۳۶.</ref>

پیرامون این هبوط بحث‌های مختلفی در میان علماء و مفسران وجود دارد و برخی معتقدند این هبوط،‌ نه به معنای جسمانی بلکه هبوط مقامی بوده است.<ref>قرشی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۹۹.</ref>

داستان آفرینش آدم با مسئله [[عصمت #عصمت پیامبران|عصمت پیامبران]] گره خورده است. برپایه اعتقاد مسلمانان، چون پیامبران رسانندگان پیام خدا به مردمند و با همه امور دینی و دنیوی مردم سر و کار دارند، باید از هرگونه [[گناه]] پاک باشند.

اما در داستان آفرینش آدم و زندگی او آیاتی هست که باید از دیدگاه عصمت [[انبیا]] بررسی شود. آیاتی از قبیل این که: "[[شیطان]]، آدم و حوا را از بهشت لغزاند."<ref>سوره بقره، آیه ۳۶</ref> "ایشان را بفریفت؛ گفتند پروردگارا بر خود ستم کردیم."<ref>سوره اعراف، آیات ۲۲ و ۲۳.</ref> "شیطان او را [[وسوسه]] کرد... آدم پروردگار خود را نافرمانی کرد و گمراه شد."<ref>سوره طه، آیات ۱۲۰ و ۱۲۱.</ref> و مانند آن.

پاسخ ساده‌ای که مفسران به مشکل تطبیق این آیات با عصمت انبیا داده‌اند، این است که آدم هنگام سر زدن این لغزش، در دوران سکونت در بهشت بود و تکلیفی نداشتند<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۳۱۸؛ رجوع کنید به: ابن حجر، فتح الباری، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص۵۱۹.</ref> یا او در این زمان مقام [[نبوت]] نداشته،{{مدرک}} یا آنچه از آدم سر زد [[ترک اولی|ترک اَوْلی]] بوده است نه گناه.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۱۴، ص۲۲۲.</ref>

*ابن کثیر، اسماعیل بن عمر،‌تفسیر القرآن العظیم، محقق محمد حسین شمس الدین، بیروت،‌ دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.

*ابوحیان اندلسی، محمدبن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۲۰ق.

*ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۱ق.

*شبر، سید عبدالله،‌ تفسیر القران الکریم، بیروت،‌ دار البلاغة، ۱۴۱۲ق.

*شریف لاهیجی، محمدبن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق میر جلالالدین حسینی ارموی، تهران، داد، ۱۳۷۳ش.

*شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، تهران، نشر صدوق، ۱۳۷۲ش.

*شیخ طوسی، محمدبن حسن، التبیان، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

*فضلالله، سید محمدحسین، من وحی القرآن، بیروت،‌ دار الملاک للطباعة و النشر، ۱۴۱۹ق.

*قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس القرآن، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۱ش.

*قمی، علی‌بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق سید طیب موسوی جزائری، قم،‌ دار الکتاب، ۱۳۶۷ش.

*مجلسی، محمّدباقر، بحارالأنوار، بیروت، الوفاء، ۱۴۰۳ق.