Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۴۳۸
ویرایش
علی ولی الله: تفاوت میان نسخه‌ها
←جایگاه و مفهوم‌شناسی
جز (جایگزینی متن - '{{شعر جدید' به '{{شعر') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
|||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
سکه‌هایی با ضرب عبارت «علی ولی الله» در حکومت‌های [[شیعه|شیعی]] همچون [[آل بویه|آل‌بویه]]، [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]، [[فاطمیان|فاطمی]] و [[صفویان|صفوی]] بر جای مانده که قدیمی‌ترین آن مربوط به نیمه [[قرن ۴ هجری قمری|قرن چهارم قمری]] است. این عبارت در معماری‌های دوره فاطمی نیز به‌کار رفته است؛ از جمله روی محرابی که در سال ۴۷۸ق (۱۰۹۴م) به [[مسجد ابن طولون|مسجد اِبن‌طولون]] در [[قاهره]] افزوده شد. | سکه‌هایی با ضرب عبارت «علی ولی الله» در حکومت‌های [[شیعه|شیعی]] همچون [[آل بویه|آل‌بویه]]، [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]، [[فاطمیان|فاطمی]] و [[صفویان|صفوی]] بر جای مانده که قدیمی‌ترین آن مربوط به نیمه [[قرن ۴ هجری قمری|قرن چهارم قمری]] است. این عبارت در معماری‌های دوره فاطمی نیز به‌کار رفته است؛ از جمله روی محرابی که در سال ۴۷۸ق (۱۰۹۴م) به [[مسجد ابن طولون|مسجد اِبن‌طولون]] در [[قاهره]] افزوده شد. | ||
== جایگاه و مفهوم‌شناسی == | ==جایگاه و مفهوم‌شناسی== | ||
[[پرونده:پرچم-علی-ولی-الله-در-حرم-امام-علی.jpg|بندانگشتی|300px|پرچم علی ولی الله در [[حرم امام علی(ع)]] ([[سال ۱۴۰۰ هجری شمسی|۱۴۰۰ش]])<ref>«[https://i361.ir/گنبد-حرم-علوی-تمیز-شد-نصب-پرچم-علی-ولی/ گنبد حرم علوی تمیز شد/ نصب پرچم علی ولی‌الله]»، پایگاه خبری تحلیلی ۳۶۱ درجه ایران.</ref>]] | [[پرونده:پرچم-علی-ولی-الله-در-حرم-امام-علی.jpg|بندانگشتی|300px|پرچم علی ولی الله در [[حرم امام علی(ع)]] ([[سال ۱۴۰۰ هجری شمسی|۱۴۰۰ش]])<ref>«[https://i361.ir/گنبد-حرم-علوی-تمیز-شد-نصب-پرچم-علی-ولی/ گنبد حرم علوی تمیز شد/ نصب پرچم علی ولی‌الله]»، پایگاه خبری تحلیلی ۳۶۱ درجه ایران.</ref>]] | ||
«علی ولی الله» از شعارهای بارز [[شیعه]] درباره اعتقاد به [[امامت]] و [[ولایت امام علی(ع)]] است که از [[آیه ولایت]] و احادیثی مانند [[حدیث ولایت]] و [[خطبه غدیر]] گرفته شده است.<ref>محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۴۲۲ و ۴۲۳.</ref> شیعیان «علی ولی الله» را به‌معنای «علی سرپرست<ref>برای نمونه نگاه کنید به حسینی میلانی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۲۹۴.</ref> از جانب خدا است» دانسته<ref> | «علی ولی الله» از شعارهای بارز [[شیعه]] درباره اعتقاد به [[امامت]] و [[ولایت امام علی(ع)]] است که از [[آیه ولایت]] و احادیثی مانند [[حدیث ولایت]] و [[خطبه غدیر]] گرفته شده است.<ref>محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۴۲۲ و ۴۲۳.</ref> شیعیان «علی ولی الله» را به‌معنای «علی سرپرست<ref>برای نمونه نگاه کنید به حسینی میلانی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۲۹۴.</ref> از جانب خدا است» دانسته<ref>طباطبایی، بررسی‌های اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۵۰.</ref> و [[خلافت امام علی(ع)|خلافت علی(ع)]] پس از [[رحلت پیامبر(ص)]] را دستوری از سوی خدا می‌دانند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طبری صغیر، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۸.</ref> در مقابل، [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] خلافت علی(ع) را پس از خلافتِ [[خلفای سه‌گانه]] شمرده<ref>برای نمونه نگاه کنید به عبدالله بن احمد بن حنبل، السنة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۷۳؛ قیروانی، عقیدة السلف، دار العاصمة، ص۶۱.</ref> و خلافت او را مانند خلافت دیگر خلفا، از جانب خدا نمی‌دانند.<ref>ایجی، المواقف فی علم الکلام، عالم الکتب، ص۳۹۵.</ref> | ||
عبارت «علی ولی الله» از میان [[کتب اربعه|کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، در [[الکافی (کتاب)|الکافی]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۸، ص۹۹.</ref> و در [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|مَن لا یَحضُرُه الفَقیه]]<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۰۴.</ref> ذکر شده است. همچنین در [[زیارت‌نامه|زیارتنامه‌هایی]] که در این کتاب‌ها ذکر شده، امام علی(ع) با عنوان «ولی‌الله» مخاطب قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۹، ص۲۹۵ و ۲۹۶؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۸۶، ۵۸۹، ۵۹۰، ۵۹۲؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۲۶، ۲۷، ۲۸.</ref> در برخی روایات در منابع روایی شیعه، پس از عبارت «علی ولی الله»، جمله «وَصیُّ رَسُولِ الله» (به‌فارسی: جانشین رسول خدا)<ref>برای نمونه نگاه کنید به راوندی، الدعوات، ۱۴۰۷ق، ص۲۱۱.</ref> و در برخی، «خلیفةُ بعدِ رسولِ الله» (به‌فارسی: خلیفه پس از رسول خدا) ذکر شده است.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۸.</ref> برخی [[تصوف|صوفیان]] اهل‌سنت نیز عبارت «علی ولی الله» را در آثارشان ذکر کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کشفی ترمذی، مناقب مرتضوی، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۰ و ۳۱۹؛ مظهری، التفسیر المظهری، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۲۵۶؛ قندورزی،ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۵۰، ۲۸۸ و ۲۴۹.</ref> | عبارت «علی ولی الله» از میان [[کتب اربعه|کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، در [[الکافی (کتاب)|الکافی]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۸، ص۹۹.</ref> و در [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|مَن لا یَحضُرُه الفَقیه]]<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۰۴.</ref> ذکر شده است. همچنین در [[زیارت‌نامه|زیارتنامه‌هایی]] که در این کتاب‌ها ذکر شده، امام علی(ع) با عنوان «ولی‌الله» مخاطب قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۹، ص۲۹۵ و ۲۹۶؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۸۶، ۵۸۹، ۵۹۰، ۵۹۲؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۲۶، ۲۷، ۲۸.</ref> در برخی روایات در منابع روایی شیعه، پس از عبارت «علی ولی الله»، جمله «وَصیُّ رَسُولِ الله» (به‌فارسی: جانشین رسول خدا)<ref>برای نمونه نگاه کنید به راوندی، الدعوات، ۱۴۰۷ق، ص۲۱۱.</ref> و در برخی، «خلیفةُ بعدِ رسولِ الله» (به‌فارسی: خلیفه پس از رسول خدا) ذکر شده است.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۸.</ref> برخی [[تصوف|صوفیان]] اهل‌سنت نیز عبارت «علی ولی الله» را در آثارشان ذکر کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کشفی ترمذی، مناقب مرتضوی، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۰ و ۳۱۹؛ مظهری، التفسیر المظهری، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۲۵۶؛ قندورزی،ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۵۰، ۲۸۸ و ۲۴۹.</ref> | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
شیعیان در مراسمی که در [[عید غدیر]] برگزار می‌کنند، تابلوها و پرچم‌هایی با عبارت «علی ولی الله» نصب می‌کنند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.tabnak.ir/fa/news/1130499 حضور میلیونی مردم تهران در مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر]»، خبرگزاری تابناک.</ref> همچنین آن را روی نگین [[انگشتر]] حک می‌کنند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://javaheratparchami.ir/shop/ring/عقیق/انگشتر-عقیق-خطی-علی-ولی-الله/ انگشتر عقیق خطی علی ولی الله]»، جواهرات پرچمی.</ref>{{منبع بهتر}} پشت‌نویسی خودرو با این عبارت، از فرهنگ‌های برخی شیعیان در [[ایران]] است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://khedmatgozaran.com/Stencil-for-back-of-the-car/10718-30002728.html شابلون پشت‌نویسی ماشین طرح علی ولی الله]»، خدمتگزاران.</ref>{{منبع بهتر}} | شیعیان در مراسمی که در [[عید غدیر]] برگزار می‌کنند، تابلوها و پرچم‌هایی با عبارت «علی ولی الله» نصب می‌کنند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.tabnak.ir/fa/news/1130499 حضور میلیونی مردم تهران در مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر]»، خبرگزاری تابناک.</ref> همچنین آن را روی نگین [[انگشتر]] حک می‌کنند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://javaheratparchami.ir/shop/ring/عقیق/انگشتر-عقیق-خطی-علی-ولی-الله/ انگشتر عقیق خطی علی ولی الله]»، جواهرات پرچمی.</ref>{{منبع بهتر}} پشت‌نویسی خودرو با این عبارت، از فرهنگ‌های برخی شیعیان در [[ایران]] است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://khedmatgozaran.com/Stencil-for-back-of-the-car/10718-30002728.html شابلون پشت‌نویسی ماشین طرح علی ولی الله]»، خدمتگزاران.</ref>{{منبع بهتر}} | ||
== شهادت ثالثه == | ==شهادت ثالثه== | ||
{{اصلی|شهادت ثالثه}} | {{اصلی|شهادت ثالثه}} | ||
شیعیان در [[اذان]] و [[اقامه]] پس از شهادت به رسالت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، به «علی ولی الله» شهادت می‌دهند.<ref>سراوی، القطوف الدانیة فی المسائل الثمانیة، ۱۹۹۷م، ج۱، ص۵۵.</ref> فقیهان شیعه آن را جزئی از اذان و اقامه نمی‌دانند؛<ref> سبحانی، شیعه شناخت، ۱۳۹۷ش، ص۳۵۲؛ یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۵۳۲.</ref> ولی بسیاری از آنها گفتن آن را به قصد رسیدن به ثواب، جایز شمرده‌اند.<ref>غزی، الشهادة الثالثة المقدسة، ۱۴۲۳ق، ص۳۶۱-۳۸۴.</ref> همچنین شیعیان برای [[شهادتین|شهادت اسلام آوردن]]، پس از شهادت به [[توحید]] و رسالت پیامبر(ص) به «علی ولی الله» شهادت می‌دهند؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۵۲؛ ابن‌شاذان، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین(ع)، ۱۴۲۳ق، ص۱۹۶.</ref> اگرچه فقیهان شیعه آن را برای اسلام آوردن لازم ندانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۳۰؛ شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ج۱۵، ۳۶.</ref> | شیعیان در [[اذان]] و [[اقامه]] پس از شهادت به رسالت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، به «علی ولی الله» شهادت می‌دهند.<ref>سراوی، القطوف الدانیة فی المسائل الثمانیة، ۱۹۹۷م، ج۱، ص۵۵.</ref> فقیهان شیعه آن را جزئی از اذان و اقامه نمی‌دانند؛<ref> سبحانی، شیعه شناخت، ۱۳۹۷ش، ص۳۵۲؛ یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۵۳۲.</ref> ولی بسیاری از آنها گفتن آن را به قصد رسیدن به ثواب، جایز شمرده‌اند.<ref>غزی، الشهادة الثالثة المقدسة، ۱۴۲۳ق، ص۳۶۱-۳۸۴.</ref> همچنین شیعیان برای [[شهادتین|شهادت اسلام آوردن]]، پس از شهادت به [[توحید]] و رسالت پیامبر(ص) به «علی ولی الله» شهادت می‌دهند؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۵۲؛ ابن‌شاذان، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین(ع)، ۱۴۲۳ق، ص۱۹۶.</ref> اگرچه فقیهان شیعه آن را برای اسلام آوردن لازم ندانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۳۰؛ شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ج۱۵، ۳۶.</ref> | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم، لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله»، یکی از عباراتی بود که روی پارچه‌های دوره [[فاطمیان|فاطمی]] نوشته می‌شد.<ref>زکی محمد حسن، «[https://al-maktaba.org/book/31854/8561 المنسوجات الاسلامیةالمصریة و معرض جوبلان بباریس]»، ص۲۹.</ref> | عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم، لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله»، یکی از عباراتی بود که روی پارچه‌های دوره [[فاطمیان|فاطمی]] نوشته می‌شد.<ref>زکی محمد حسن، «[https://al-maktaba.org/book/31854/8561 المنسوجات الاسلامیةالمصریة و معرض جوبلان بباریس]»، ص۲۹.</ref> | ||
== ضرب سکه با عبارت علی ولی الله== | ==ضرب سکه با عبارت علی ولی الله== | ||
[[پرونده:دینار مستنصریه (علی ولی الله).jpg|بندانگشتی|300px|عبارت علی ولی الله روی دیناری معروف به دینار مستنصریه، که در سال ۴۵۰ق به‌دست ارسلان بَساسیری ضرب شد.<ref>«[https://www.numisbids.com/n.php?p=lot&sid=3133&lot=98 FATIMID, AL-MUSTANSIR]»، NumisBids.</ref>]] | [[پرونده:دینار مستنصریه (علی ولی الله).jpg|بندانگشتی|300px|عبارت علی ولی الله روی دیناری معروف به دینار مستنصریه، که در سال ۴۵۰ق به‌دست ارسلان بَساسیری ضرب شد.<ref>«[https://www.numisbids.com/n.php?p=lot&sid=3133&lot=98 FATIMID, AL-MUSTANSIR]»، NumisBids.</ref>]] | ||
برخی حاکمان در حکومت‌های [[شیعه|شیعی]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ۱۴۱۲ق، ج۱۶، ص۳۷؛ فسایی، فارسنامه ناصری، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref> همچون [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]<ref>سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۱۳.</ref> و [[فاطمیان|فاطمی]]<ref>عودی، «کاوشی نوین در تاریخ فاطمیات مصر»، ص۳۵.</ref> سکه با عبارت علی ولی الله ضرب کرده‌اند. شماری از آنها چنین‌اند: | برخی حاکمان در حکومت‌های [[شیعه|شیعی]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ۱۴۱۲ق، ج۱۶، ص۳۷؛ فسایی، فارسنامه ناصری، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref> همچون [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]<ref>سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۱۳.</ref> و [[فاطمیان|فاطمی]]<ref>عودی، «کاوشی نوین در تاریخ فاطمیات مصر»، ص۳۵.</ref> سکه با عبارت علی ولی الله ضرب کرده‌اند. شماری از آنها چنین‌اند: | ||
* [[باوندیان]] در [[طبرستان]] در نیمه قرن چهارم قمری<ref>مودت، «تحلیلی بر روند ضرب عبارت علی ولی الله بر سکه‌های باوندیان کیوسیه»، ص۲۱۹.</ref> | *[[باوندیان]] در [[طبرستان]] در نیمه قرن چهارم قمری<ref>مودت، «تحلیلی بر روند ضرب عبارت علی ولی الله بر سکه‌های باوندیان کیوسیه»، ص۲۱۹.</ref> | ||
* [[دیلمیان]] در [[گیلان]]<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۶۱.</ref> | *[[دیلمیان]] در [[گیلان]]<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۶۱.</ref> | ||
* [[آل بویه|آل‌بویه]] پس از به حکومت رسیدن بَساسیری (درگذشت ۴۵۱ق)<ref>ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ۱۴۱۲ق، ج۱۶، ص۳۷.</ref> | *[[آل بویه|آل‌بویه]] پس از به حکومت رسیدن بَساسیری (درگذشت ۴۵۱ق)<ref>ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ۱۴۱۲ق، ج۱۶، ص۳۷.</ref> | ||
* [[اولجایتو]]، هشتمین سلطان [[ایلخانان|ایلخانی]]، پس از تغییر مذهبش به شیعه<ref>فسایی، فارسنامه ناصری، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref> | *[[اولجایتو]]، هشتمین سلطان [[ایلخانان|ایلخانی]]، پس از تغییر مذهبش به شیعه<ref>فسایی، فارسنامه ناصری، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref> | ||
* [[سربداران]] (حکومت ۷۳۶-۷۸۸ق)<ref>جان ماسون، خروج و عروج سربداران، ۱۳۶۱ش، ص۸۳.</ref> | *[[سربداران]] (حکومت ۷۳۶-۷۸۸ق)<ref>جان ماسون، خروج و عروج سربداران، ۱۳۶۱ش، ص۸۳.</ref> | ||
* اسماعیلیان اَلَموت (حکومت ۴۸۳-۶۵۴)<ref>سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۱۳.</ref> | *اسماعیلیان اَلَموت (حکومت ۴۸۳-۶۵۴)<ref>سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۱۳.</ref> | ||
* [[صفویان]] (حکومت ۹۰۷-۱۱۳۵ق)<ref>اندامی و سلیمانی، «برگی از سکه‌شناسی (روند تشیع در ایران)»، ص۸۳ و ۸۴.</ref> | *[[صفویان]] (حکومت ۹۰۷-۱۱۳۵ق)<ref>اندامی و سلیمانی، «برگی از سکه‌شناسی (روند تشیع در ایران)»، ص۸۳ و ۸۴.</ref> | ||
درج «علی ولی الله» روی سکه، از سوی حاکمان غیرشیعه مانند اَرغون، چهارمین حاکم ایلخانی (حکومت ۶۸۳-۶۹۰ق)،<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۶۹۱.</ref> و آق‌قویونلوها (حکومت ۸۷۲-۹۰۸ق)<ref>سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۲۳.</ref> نیز گزارش شده است. برخی پژوهشگران تاریخ، دلیل آن را گرایش اعتقادی حاکمان به مذهب شیعه<ref>جان ماسون، خروج و عروج سربداران، ۱۳۶۱ش، ص۸۳؛ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۶۱.</ref> یا جلب حمایت شیعیان<ref>سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۱۵.</ref> دانسته‌اند. | درج «علی ولی الله» روی سکه، از سوی حاکمان غیرشیعه مانند اَرغون، چهارمین حاکم ایلخانی (حکومت ۶۸۳-۶۹۰ق)،<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۶۹۱.</ref> و آق‌قویونلوها (حکومت ۸۷۲-۹۰۸ق)<ref>سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۲۳.</ref> نیز گزارش شده است. برخی پژوهشگران تاریخ، دلیل آن را گرایش اعتقادی حاکمان به مذهب شیعه<ref>جان ماسون، خروج و عروج سربداران، ۱۳۶۱ش، ص۸۳؛ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۶۱.</ref> یا جلب حمایت شیعیان<ref>سرافرازی، «شعائر شیعی بر سکه‌های اسلامی تا شگل‌گیری حکومت صفویان»، ص۱۵.</ref> دانسته‌اند. | ||
== در بناهای تاریخی و مذهبی == | ==در بناهای تاریخی و مذهبی== | ||
[[پرونده:محراب مسجد ابن طولون.jpg|بندانگشتی|300px|عبارت علی ولی الله، روی یکی از [[محراب|محراب‌های]] مسجد اِبن طولون در قاهره، که در دوره معاذ مستنصر فاطمی (حکومت ۴۲۷-۴۸۷ق)، هجدهمین امام [[اسماعیلیه|اسماعیله]]، ساخته شد.<ref>«[https://www.thebohras.com/18th-imam-mustansir-billah-a.html Molana Imam Mustansirbillah]»، The Bohras.</ref>]] | [[پرونده:محراب مسجد ابن طولون.jpg|بندانگشتی|300px|عبارت علی ولی الله، روی یکی از [[محراب|محراب‌های]] مسجد اِبن طولون در قاهره، که در دوره معاذ مستنصر فاطمی (حکومت ۴۲۷-۴۸۷ق)، هجدهمین امام [[اسماعیلیه|اسماعیله]]، ساخته شد.<ref>«[https://www.thebohras.com/18th-imam-mustansir-billah-a.html Molana Imam Mustansirbillah]»، The Bohras.</ref>]] | ||
جمله «علی ولی الله» در معماری‌های شیعی<ref name=":0">محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۴۲۳.</ref> و در دوره [[فاطمیان|فاطمی]] به‌کار می‌رفت.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.thebohras.com/18th-imam-mustansir-billah-a.html Molana Imam Mustansirbillah]»، The Bohras.</ref> برای نمونه روی [[محراب|محرابی]] که در سال ۴۷۸ق (۱۰۹۴م) به مسجد اِبن‌طولون در قاهره افزوده شد، عبارت «لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله» نوشته شده است.<ref>فؤاد سید، «القاهرة»، ص۸۰۴۴.</ref> این محراب در دوره خلافت معاذ مستنصر فاطمی (حکومت ۴۲۷-۴۸۷ق)، هجدهمین امام [[اسماعیلیه]] ساخته شد.<ref>«[https://www.thebohras.com/18th-imam-mustansir-billah-a.html Molana Imam Mustansirbillah]»، The Bohras.</ref>{{منبع بهتر}} | جمله «علی ولی الله» در معماری‌های شیعی<ref name=":0">محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۴۲۳.</ref> و در دوره [[فاطمیان|فاطمی]] به‌کار می‌رفت.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.thebohras.com/18th-imam-mustansir-billah-a.html Molana Imam Mustansirbillah]»، The Bohras.</ref> برای نمونه روی [[محراب|محرابی]] که در سال ۴۷۸ق (۱۰۹۴م) به مسجد اِبن‌طولون در قاهره افزوده شد، عبارت «لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله» نوشته شده است.<ref>فؤاد سید، «القاهرة»، ص۸۰۴۴.</ref> این محراب در دوره خلافت معاذ مستنصر فاطمی (حکومت ۴۲۷-۴۸۷ق)، هجدهمین امام [[اسماعیلیه]] ساخته شد.<ref>«[https://www.thebohras.com/18th-imam-mustansir-billah-a.html Molana Imam Mustansirbillah]»، The Bohras.</ref>{{منبع بهتر}} | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
جمله «علی ولی الله» در حرم برخی [[امامان شیعه|امامان]] و [[امام‌زاده|امامزادگان]] به‌کار رفته است؛ از جمله روی ضریح [[حرم امام علی(ع)]]،<ref>«[https://media.imamali.net/?id=4026&sid=9780 الضریح المقدس]»، شبکة الامام علی(ع) میدیا.</ref> [[ضریح امام رضا(ع)]]<ref>«[https://photo.razavi.ir/fa/236735/عکس-با-کیفیت-ضریح-مطهر-امام-رضا-علیه-السلام عکس با کیفیت: ضریح مطهر امام رضا(ع)]»، پایگاه عکس رضوی.</ref> و مناره [[حرم حضرت عباس(ع)]].<ref>«[https://www.karbobala.com/photos/view/423 گنبد حرم حضرت عباس(ع)]»، پایگاه کرب‌وبلا (پایگاه تخصصی امام حسین(ع)).</ref> | جمله «علی ولی الله» در حرم برخی [[امامان شیعه|امامان]] و [[امام‌زاده|امامزادگان]] به‌کار رفته است؛ از جمله روی ضریح [[حرم امام علی(ع)]]،<ref>«[https://media.imamali.net/?id=4026&sid=9780 الضریح المقدس]»، شبکة الامام علی(ع) میدیا.</ref> [[ضریح امام رضا(ع)]]<ref>«[https://photo.razavi.ir/fa/236735/عکس-با-کیفیت-ضریح-مطهر-امام-رضا-علیه-السلام عکس با کیفیت: ضریح مطهر امام رضا(ع)]»، پایگاه عکس رضوی.</ref> و مناره [[حرم حضرت عباس(ع)]].<ref>«[https://www.karbobala.com/photos/view/423 گنبد حرم حضرت عباس(ع)]»، پایگاه کرب‌وبلا (پایگاه تخصصی امام حسین(ع)).</ref> | ||
== در ادبیات == | ==در ادبیات== | ||
عبارت «علی ولی الله» در ادبیات فارسی انعکاس داشته است. [[سید علی عمادالدین نسیمی]]، شاعر [[تصوف|صوفی]] قرن هشتم قمری، چنین سروده است: | عبارت «علی ولی الله» در ادبیات فارسی انعکاس داشته است. [[سید علی عمادالدین نسیمی]]، شاعر [[تصوف|صوفی]] قرن هشتم قمری، چنین سروده است: | ||
{{شعر | {{شعر | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
همچنین [[ابن‌شهرآشوب]] عالم شیعه [[قرن ششم قمری]]{{یاد|اَلا اِن خیر الناس بعد نبینا/ علی ولی الله و ابن المهذَّبِ/ به قام للدین الحنیف عموده/ و صار رفیعاً ذا رواق مطنبِ}}<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۳۲۳.</ref> و جمال‌الدین محمد نجفی مالکی (درگذشت پس از ۱۰۸۶ق)، شاعر و از نوادگان [[مالک اشتر]]{{یاد|بها قاتل القرنین عمرو و مرحب/ مروی المواضی فی حنین و فی بدر/ علی ولی الله صنو محمد/ ابو ولدیه زوج فاطمة}}<ref>عبدالرحمن بن درهم، الطهر نزهة الابصار بطرائف الاخبار الاشعار، دار العباد، ص۲۲۵.</ref> نیز «علی ولی الله» را در شعر عربی خود به کار برده‌اند. | همچنین [[ابن‌شهرآشوب]] عالم شیعه [[قرن ششم قمری]]{{یاد|اَلا اِن خیر الناس بعد نبینا/ علی ولی الله و ابن المهذَّبِ/ به قام للدین الحنیف عموده/ و صار رفیعاً ذا رواق مطنبِ}}<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۳۲۳.</ref> و جمال‌الدین محمد نجفی مالکی (درگذشت پس از ۱۰۸۶ق)، شاعر و از نوادگان [[مالک اشتر]]{{یاد|بها قاتل القرنین عمرو و مرحب/ مروی المواضی فی حنین و فی بدر/ علی ولی الله صنو محمد/ ابو ولدیه زوج فاطمة}}<ref>عبدالرحمن بن درهم، الطهر نزهة الابصار بطرائف الاخبار الاشعار، دار العباد، ص۲۲۵.</ref> نیز «علی ولی الله» را در شعر عربی خود به کار برده‌اند. | ||
== نگارخانه == | ==نگارخانه== | ||
{{وسط‌چین}} | {{وسط‌چین}} | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* آشفته شیرازی، «[https://ganjoor.net/ashofte/ghazal/sh1009 غزلیات، شماره ۱۰۰۹]»، سایت گنجور (دردانه‌های ادب پارسی)، تاریخ بازدید: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش. | * آشفته شیرازی، «[https://ganjoor.net/ashofte/ghazal/sh1009 غزلیات، شماره ۱۰۰۹]»، سایت گنجور (دردانه‌های ادب پارسی)، تاریخ بازدید: ۱۶ مهر ۱۴۰۱ش. | ||