فتوحات مسلمانان: تفاوت میان نسخه‌ها

بر اساس گزارش مورخان دو تن از اعراب به نام‌های [[مُثَنَّی بن حارِثه]] و [[سُوَید بن قُحطَبه]] در مرزهای ایران تاخت و تاز و برخی قَصَبه‌ها را نیز غارت می‌کردند و کسی به تعقیبشان نمی‌آمد. آنان نامه‌ای به [[ابوبکر]] نوشتند که اوضاع ایران پریشان است و از وی برای هجوم به ایران تقاضای اعزام سپاه کردند. ابوبکر، [[خالد بن ولید]] را مامور کرد که به [[حیره]] رود و با یاران مثنی به سوی [[ایران]] حرکت کند.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۷۰؛ الدینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۱۱؛ ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۸۳.</ref>

[[خالد بن ولید]] اواخر [[سال ۱۱ هجری قمری|سال ۱۱]] از [[یمامه]] راهی عراق شد. مصاف با ایرانیان از شهر اُبُلّه نزدیک [[بصره]] امروزی آغاز شد.<ref>الطبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۳۴۳ .</ref>او سپس در نبردهای متعددی بر ایرانیان غلبه یافت.<ref>ابن‌اثیر، الکامل،۱۳۸۵ق، ج۲، ص۳۸۷ .</ref> در [[ربیع الاول]] [[سال ۱۲ هجری قمری|سال ۱۲ق]] سر انجام [[حیره]] را به محاصره گرفت و آنان را مخیر بر [[جزیه]] و جنگ و یا اسلام آوردن نمود. مردم حیره به جزیه راضی گشتند و بدین ترتیب اولین جزیه به سوی [[خلیفه]] ارسال شد.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۱۲.</ref> حیره سه بار بین مسلمین و ایرانیان دست به دست شد و آخرین بار توسط [[سعد بن ابی وقاص]] فتح گردید<ref>ابن‌اثیر، الکامل،۱۳۸۵ق، ج۲، ص۳۸۷ .</ref>

پس از فتح [[انبار|شهر انبار]] در غرب [[بغداد]] و عین التمر، در غرب [[کوفه]]<ref>الحموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۱۷۸.</ref> خالد ماموریت یافت که به سوی [[شام]] حرکت کند.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۱۲.</ref> بدین سان فتوحات در دو سوی شبه جزیره دنبال گرفته شد.

ابوبکر ابتدا لشکری را به فرماندهی [[خالد بن سعید]] به [[شام]] گسیل داشت. اما با اصرار عمر و به این علت که وی هوادار [[امام علی علیه‌السلام|علی]] است، [[ابو عبیده جراح]] به جای وی انتخاب گردید.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۵۸ق، ج۲، ص۱۳۳.</ref> عمرو عاص نیز با سپاهی راهی [[حمص]] و [[فلسطین]] گردید. با طولانی شدن نبرد با [[هرقل]]، امپراتور روم، ابوبکر، خالد بن ولید را نیز بدانجا اعزام نمود. نبرد [[اجنادین]] با کشته شدن عده زیادی از [[صحابه]] به پیروزی رسید.<ref>ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۵۵.</ref>  

با نبرد [[مرج الصفر]] اولین شهر شام به دست مسلمانان افتاد.<ref>ابن‌مسکویه الرازی، تجارب الأمم،۱۳۷۹ش، ج۱، ص۲۹۸ .</ref>سپس [[دمشق]] به محاصره مسلمانان در آمد.<ref>البلاذری، فتوح البلدان،۱۹۸۸م، ص۱۲۱.</ref> گفته شده در زمان محاصره بود که خبر عزل خالد بن ولید بدو رسید. اما یکی از اسقفان شهر با گرفتن امان‌نامه از او، راه ورود به شهر را به او نشان داد و مسلمانان وارد شهر شدند درگیری‌های زیادی در گرفت. با وجود اعتراض برخی از مسلمانان ابو عبیده امان‌نامه خالد را پذیرفت و به خلیفه نوشت که [[دمشق]] با صلح گشوده شد.<ref>البلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۱۲۳ - ۱۲۵.</ref>

با پیشنهاد [[عمرو بن عاص]] لشکرکشی به مصر که جزو قلمرو رومیان بود، آغاز شد. در [[سال ۲۰ هجری قمری|۲۰ق]] مصر با عقد پیمانی توسط [[مقوقس]] تسلیم شد. عمروعاص به سال ۲۱هجری قمری عازم اسکندریه که پایگاه دریایی رومیان بود، شد و سه ماه آن دیار را محاصره کرد و به شمشیر گشود.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۲۳.</ref>

فتح ایران یکی از شگفتی‌های بزرگ تاریخ ارزیابی شده است زیرا قدرت برتر آن روز جهان مغلوب ملتی شد که اعتبار چندانی نداشت.<ref>حاجی‌بابایی، «مقاومت در آستانه مرز»، ص۲۸.</ref>

عمر بن خطاب [[ابو عبید ثقفی]] را با پنج هزار مرد جنگی به مرزهای عراق گسیل داشت.<ref>الدینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۱۳.</ref>او پس از عبور از رود [[فرات]] در نبرد [[یوم الجسر]] در ۱۳ق از ایرانیان به فرماندهی بهمن جادویه، شکست خورد. اما سال بعد به پیروزی‌هایی دست یافت و بر [[بغداد]] و سپس [[بصره]] امروزی تسلط پیدا کرد.<ref>المقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۱۷۰ .</ref>

این بار ایرانیان با سپاهی عظیم به فرماندهی رستم فرخ‌زاد و مسلمانان به فرماندهی [[سعد بن ابی وقاص]] به مصاف پرداختند. چون ایرانیان پیشنهاد مسلمانان مبنی بر پذیرفتن اسلام و یا پرداخت جزیه را نپذیرفتند، نبردی بزرگ در [[فتح قادسیه|قادسیه]] روی داد و به هزیمت ایرانیان انجامید که تا تیسفون (مداین) عقب رفتند. به زودی [[تیسفون]]، پایتخت ساسانیان و سپس جلولا فتح شد و یزدگرد پادشاه ایران، به غرب گریخت.<ref>ابن‌اعثم،الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۱۵.</ref> چون خبر این فتوحات به عمر رسید بدو دستور داد همانجا بماند و شهری برای مسلمین بنا کند. سعد [[کوفه]] را ساخت و مسلمانان را در آن جا سکنی داد.<ref>ابن‌طقطقی، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، ۱۴۱۸ق، ص۸۶.</ref>

[[ابوموسی اشعری]] [[اهواز]] را فتح کرد و سپس با همراهی [[عمار یاسر]] که جایگزین سعد شده بود شوشتر و [[شوش]] به تسلط مسلمانان در آمد. جنگ نهاوند که به [[فتح الفتوح]] شهره شد، در ۲۰ق رخ داد و با پیروزی مسلمانان خاتمه یافت.<ref>ابن‌طقطقی، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، ۱۴۱۸ق، ص۱۸۰ -۱۸۲.</ref>

 

عثمان با عزل [[ابو موسی اشعری]] از بصره، پسر خاله خود [[عبد الله بن عامر]] را والی آنجا نمود و از او خواست رو به فارس و [[خراسان]] گذارد. او با تسخیر اصطخر، دو سپاه به [[کرمان]] و [[خراسان]] فرستاد. [[نیشابور]]، [[طوس]]، [[مرو]]، سپس [[هرات]] و [[کابل]] به صلح فتح شد. اخنف بن قیس که تحت امر عبدالله عامر بود، پس از سرکوب شورش مرو رو به [[بلخ]] نهاد و آن جا را به صلح گشود.<ref>ابن‌اعثم،الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۳۷.</ref>

در ایام خلافت [[امام علی]] فتوحات متوقف شد و او هیچ اقدامی در راستای گسترش فتوحات انجام نداد.<ref>خضری و سیدی، «ایستایی فتوح به دوران خلافت امام علی»، ص۴۶.</ref> او حتی برخی از سپاهان در خارج از حجاز- همانند سپاه [[اشعث بن قیس کندی|اشعث]] در آذربایجان- را به عراق فراخواند. چرا که طغیان‌های داخلی و [[تحریف]] دین برای وی مهم‌تر بود. آن حضرت دلیل جنگ با برادران مسلمان را به جهت رسوخ کفر، کژی، شبهه و تأویل در اسلام شمرده است.<ref>نهج البلاغه، خطبه۱۲۲.</ref>