الجار ثم الدار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَلْجارَ ثُمَّ الدّار''' به‌معنای «اول همسایه بعد خانه»، جمله‌ای برگرفته از متن حدیثی معروف<ref>جمشیدی، «قواعد فهم حدیث»، ص۶۰.</ref> از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] است.<ref>شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ش/۱۹۶۶م، ج۱، ص۱۸۲.</ref> از [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] روایت شده که مادرم در شب جمعه‌ای تا صبح در محرابش به [[عبادت]] مشغول بود و برای مرد و زن مؤمن با ذکر نامشان زیاد [[دعا]] کرد، اما برای خودش دعا نکرد. گفتم: مادرم! چرا آن‌گونه که برای دیگران دعا می‌کنی برای خودت دعا نمی‌کنی؟ گفت: پسرم! اول همسایه بعد خانه.<ref>شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ش/۱۹۶۶م، ج۱، ص۱۸۲.</ref>

[[سید علی‌خان مدنی]] در کتاب لغت خود همین جمله را با محتوایی دیگر در شمار ضرب‌المثل‌هایی با موضوع همسایه آورده است. به گفته وی، این مَثَل به اهمیت شناخت همسایه پیش از سکونت در آن یا خريد خانه اشاره دارد.<ref>مدنی شیرازی، الطراز، ۱۳۸۴ش، ج۷، ص۲۳۰.</ref> در کتاب‌های حدیثی مانند [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[تحف العقول (کتاب)|تحف العقول]] جمله‌ای از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] درباره اهمیت همسایه پیش از انتخاب خانه وجود دارد که کلماتش نیز به عبارت حضرت فاطمه(س) شباهت دارد.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۴؛ ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق/۱۳۶۳ش، ص۸۶؛ نهج‌البلاغه، تصحیح صبحی صالح، نامه ۳۱، ص۴۰۵.</ref> مهدی مهریزی، پژوهشگر علوم حدیث توجه به [[فضای صدور حدیث]] را در فهم معنای چنین احادیثی که الفاظ مشترکی دارند لازم دانسته‌ است.<ref>مهریزی، حدیث‌پژوهی، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۱۷۹.</ref> گفته شده این جمله و هر دو محتوای آن در عرف و ادبیات فارسی نیز به کار می‌رود.<ref>[https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/428977/ «تأثیر زبانی و محتوایی روایات شیعی بر ادبیات فارسی»]، سایت آیین رحمت.</ref> [[الاختصاص (کتاب)|کتاب الإختصاص]] از أوزاعی، عالم اهل‌سنت پندهایی از [[لقمان حکیم]] به فرزندش را گزارش کرده که عبارت «الجار ثُمَّ الدّار» نیز از جمله آن است.<ref>شیخ مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۳۳۷.</ref>

گفته شده عارفان و شاعرانی مانند [[عطار نیشابوری]] و غزالی، جملهٔ اَلجارَ ثُمَّ الدّار را به [[رابعه عدویه|رابِعه عَدَویه]] از زنان زاهد در [[قرن دوم هجری قمری|قرن دوم قمری]] نسبت داده‌اند.<ref>پناهی، «الجار ثم الدار و بررسی مأخذ و آموزه‌های اخلاقی و عرفانی آن»، ص۳۲-۳۴.</ref> برخی پژوهشگران با استناد به منابع حدیثی و بیان حضرت فاطمه(س) این ادعا را رد کرده‌اند.<ref>پناهی، «الجار ثم الدار و بررسی مأخذ و آموزه‌های اخلاقی و عرفانی آن»، ص۳۴-۳۶.</ref> عارفان مضمون این عبارت را ترجیح [[خدا]] بر [[بهشت]] و [[اخلاص]] در [[عبادت]] دانسته‌اند.<ref>ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۴، ص۴۱۴؛ ج۷، ص۳۹۹؛ پناهی، «الجار ثم الدار و بررسی مأخذ و آموزه‌های اخلاقی و عرفانی آن»، ص۳۳.</ref>

* ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق/۱۳۶۳ش.

* [https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/428977/ «تأثیر زبانی و محتوایی روایات شیعی بر ادبیات فارسی»]، سایت آیین رحمت، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۳ش.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

* ملاصدرا، محمد، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، قم، انتشارات بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش

* مولوی، جلال‌الدین محمد، مثنوی معنوی، به‌کوشش توفیق هاشم‌پور سبحانی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.

* نهج‌البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم، مؤسسه دار الهجره، ۱۴۱۴ق.