Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۰۴۷
ویرایش
قیام امام حسین(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
←اهداف و برنامه‌های قیام
Ali.jafari (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
حدود چهار ماه در [[مکه]] بود. در این مدت [[نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع)|نامه‌های دعوت اهالی کوفه]] به دست او رسید.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۳۵۲؛ مفید، الارشاد، ۱۳۹۹ق، ج۲، ص۳۸.</ref> از این رو در [[۸ ذی‌الحجه]] راهی کوفه شد.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۳۸۱؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۸۱.</ref> او پیش از رسیدن به کوفه، از پیمان‌شکنی کوفیان باخبر شد<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۳۹۸.</ref> و پس از برخورد با سپاه [[حر بن یزید ریاحی]] به سمت کربلا رفت و در آنجا با [[لشکر عمر بن سعد|لشکری]] روبه‌رو شد که [[عبیدالله بن زیاد]]، آن را به سوی او فرستاده بود.<ref>دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۳؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۰۹.</ref> دو سپاه در [[۱۰ محرم]] با هم جنگیدند. پس از آن که امام حسین و یارانش شهید شدند بازماندگان او را به اسارت بردند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۵۶.</ref> | حدود چهار ماه در [[مکه]] بود. در این مدت [[نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع)|نامه‌های دعوت اهالی کوفه]] به دست او رسید.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۳۵۲؛ مفید، الارشاد، ۱۳۹۹ق، ج۲، ص۳۸.</ref> از این رو در [[۸ ذی‌الحجه]] راهی کوفه شد.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۳۸۱؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۸۱.</ref> او پیش از رسیدن به کوفه، از پیمان‌شکنی کوفیان باخبر شد<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۳۹۸.</ref> و پس از برخورد با سپاه [[حر بن یزید ریاحی]] به سمت کربلا رفت و در آنجا با [[لشکر عمر بن سعد|لشکری]] روبه‌رو شد که [[عبیدالله بن زیاد]]، آن را به سوی او فرستاده بود.<ref>دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۳؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۰۹.</ref> دو سپاه در [[۱۰ محرم]] با هم جنگیدند. پس از آن که امام حسین و یارانش شهید شدند بازماندگان او را به اسارت بردند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۵۶.</ref> | ||
== زمینه قیام== | ==زمینه قیام== | ||
برخی از پژوهشگران عامل اصلی قیام امام حسین(ع) را انحراف [[جامعه اسلامی]] از باورهای دینی و اخلاقی اسلام دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به شهیدی، پس از پنجاه سال، ۱۳۸۰ش، ص۱۱۲-۱۲۳.</ref> چراکه در دوره امویان، ارزش‌های جاهلی و قبیله‌ای در کسب قدرت<ref> زمینه‌های قیام امام حسین(ع)، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۸.</ref> و نیز اختلافات قبیله‌ای به‌خصوص اختلاف [[بنی‌هاشم]] و [[بنی‌امیه]]<ref>شهیدی، پس از پنجاه سال، ۱۳۸۰ش، ص۶۹-۷۸.</ref> دوباره قوت گرفته بود. | برخی از پژوهشگران عامل اصلی قیام امام حسین(ع) را انحراف [[جامعه اسلامی]] از باورهای دینی و اخلاقی اسلام دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به شهیدی، پس از پنجاه سال، ۱۳۸۰ش، ص۱۱۲-۱۲۳.</ref> چراکه در دوره امویان، ارزش‌های جاهلی و قبیله‌ای در کسب قدرت<ref> زمینه‌های قیام امام حسین(ع)، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۸.</ref> و نیز اختلافات قبیله‌ای به‌خصوص اختلاف [[بنی‌هاشم]] و [[بنی‌امیه]]<ref>شهیدی، پس از پنجاه سال، ۱۳۸۰ش، ص۶۹-۷۸.</ref> دوباره قوت گرفته بود. | ||
همچنین معرفی یزید از سوی معاویه به عنوان خلیفه و اصرار یزید برای بیعت گرفتن از امام حسین(ع) از دیگر علل و زمینه‌های این قیام بود. امام حسین(ع) یزید را شایسته خلافت نمی‌دانست و معرفی او به عنوان خلیفه را برخلاف [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح‌نامه امام حسن با معاویه]] میدانست چراکه در صلح‌نامه آمده بود که معاویه حق ندارد برای خود جانشینی تعیین کند.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۲۹۰-۲۹۱.</ref> | همچنین معرفی یزید از سوی معاویه به عنوان خلیفه و اصرار یزید برای بیعت گرفتن از امام حسین(ع) از دیگر علل و زمینه‌های این قیام بود. امام حسین(ع) یزید را شایسته خلافت نمی‌دانست و معرفی او به عنوان خلیفه را برخلاف [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح‌نامه امام حسن با معاویه]] میدانست چراکه در صلح‌نامه آمده بود که معاویه حق ندارد برای خود جانشینی تعیین کند.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۲۹۰-۲۹۱.</ref> | ||
==اهداف و برنامه‌های قیام == | ==اهداف و برنامه‌های قیام== | ||
به گفته [[محمد اسفندیاری]] تاریخ‌پژوه (زاده ۱۳۳۸ش) در کتاب «عاشوراشناسی» هدف اصلی امام حسین(ع) از قیام عاشورا احقاق حق، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، احیای سنت و از بین بردن [[بدعت]] بود.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۳۳.</ref> همچنین [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] هدف امام حسین(ع) را بازگرداندن جامعه اسلامی به مسیر صحیح خود و مبارزه با انحرافات بزرگ دانسته است.<ref> خامنه‌ای، انسان ۲۵۰ ساله، ۱۳۹۴ش، ص۱۷۹.</ref> به اعتقاد او میان هدف و نتیجه خلط شده است چرا که نتیجه این هدف تشکیل حکومت یا شهادت بود در حالی که برخی این دو را هدف امام حسین می‌دانند.<ref>خامنه‌ای، انسان ۲۵۰ ساله، ۱۳۹۴ش، ص۱۷۲.</ref>[[عبدالله جوادی آملی|آیت‌الله جوادی آملی]] از مراجع تقلید شیعه بر این باور است که شناخت واقعه کربلا و عظمت قیام امام (ع) نیاز به تلاش و ممارست فراوان دارد و مقدور هر کسی نیست؛ زیرا دشمنان پس از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] اولین کاری که کردند این بود که قرآن و دین را اسیر کردند تا آن را مطابق هواوهوس خود تفسیر و ارائه کنند و چون خون انسان‌های عادی توان آن را نداشت که [[قرآن]] و دین را از اسارت آزاد کند، حسین بن علی(ع) با خون خود جاهلیت را به عقلانیت وحیانی تبدیل کرد و اصل دین را از نابودی و اسارت نجات داد.<ref>[https://javadi.esra.ir/fa/w/%D8%AA%D9%86%D9%87%D8%A7-%DB%8C%DA%A9-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA- «تنها یک رهبر آسمانی می تواند جاهلیت را به عقلانیت وحیانی تبدیل کند»]، پرتال اسرا.</ref> | درباره هدف امام حسین از قیام بر علیه یزید، دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده است از جمله: حفظ دین و امر به معروف و نهی منکر، حفظ جان، تشکیل حکومت و شهادت. | ||
=== امر به معروف و نهی از منکر (حفظ دین و سنت نبوی) === | |||
به گفته [[محمد اسفندیاری]] تاریخ‌پژوه (زاده ۱۳۳۸ش) در کتاب «عاشوراشناسی» هدف اصلی امام حسین(ع) از قیام عاشورا احقاق حق، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، احیای سنت و از بین بردن [[بدعت]] بود.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۳۳.</ref> همچنین [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] هدف امام حسین(ع) را بازگرداندن جامعه اسلامی به مسیر صحیح خود و مبارزه با انحرافات بزرگ دانسته است.<ref> خامنه‌ای، انسان ۲۵۰ ساله، ۱۳۹۴ش، ص۱۷۹.</ref> به اعتقاد او میان هدف و نتیجه خلط شده است چرا که نتیجه این هدف تشکیل حکومت یا شهادت بود در حالی که برخی این دو را هدف امام حسین می‌دانند.<ref>خامنه‌ای، انسان ۲۵۰ ساله، ۱۳۹۴ش، ص۱۷۲.</ref>[[عبدالله جوادی آملی|آیت‌الله جوادی آملی]] از مراجع تقلید شیعه بر این باور است که شناخت واقعه کربلا و عظمت قیام امام(ع) نیاز به تلاش و ممارست فراوان دارد و مقدور هر کسی نیست؛ زیرا دشمنان پس از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] اولین کاری که کردند این بود که قرآن و دین را اسیر کردند تا آن را مطابق هواوهوس خود تفسیر و ارائه کنند و چون خون انسان‌های عادی توان آن را نداشت که [[قرآن]] و دین را از اسارت آزاد کند، حسین بن علی(ع) با خون خود جاهلیت را به عقلانیت وحیانی تبدیل کرد و اصل دین را از نابودی و اسارت نجات داد.<ref>[https://javadi.esra.ir/fa/w/%D8%AA%D9%86%D9%87%D8%A7-%DB%8C%DA%A9-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA- «تنها یک رهبر آسمانی می تواند جاهلیت را به عقلانیت وحیانی تبدیل کند»]، پرتال اسرا.</ref> | |||
{{نقل قول چهار طبقه | {{نقل قول چهار طبقه | ||
|[[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] | |[[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۹: | ||
به گفته اسفندیاری بحث درباره هدف امام حسین(ع) به صورت جدی با نگارش کتاب [[شهید جاوید (کتاب)|شهید جاوید]] متداول شد.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref> او معتقد است بین هدف و برنامه امام حسین خلط شده است. از این رو از برنامه امام حسین(ع) برای رسیدن به هدفش با عنوان اهداف درجه دوم یاد کرده و در این باره هفت نظریه را گردآوری کرده است:<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۵۹.</ref> | به گفته اسفندیاری بحث درباره هدف امام حسین(ع) به صورت جدی با نگارش کتاب [[شهید جاوید (کتاب)|شهید جاوید]] متداول شد.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref> او معتقد است بین هدف و برنامه امام حسین خلط شده است. از این رو از برنامه امام حسین(ع) برای رسیدن به هدفش با عنوان اهداف درجه دوم یاد کرده و در این باره هفت نظریه را گردآوری کرده است:<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۵۹.</ref> | ||
=== خودداری از بیعت و حفظ جان=== | ===خودداری از بیعت و حفظ جان=== | ||
بنابر این دیدگاه، حرکت امام حسین(ع) از [[مدینه]] به [[مکه]] و از آنجا به طرف [[کوفه]]، به قصد قیام نبوده بلکه برای دفاع و اعتراض بوده است. چراکه او از بیعت با یزید خودداری می‌کرد از این رو جانش در خطر بود و برای حفظ جان خود از مدینه و سپس از مکه خارج شد.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۶۰.</ref> [[علی‌پناه اشتهاردی]]<ref>اشتهاردی، هفت‌ساله چرا صدا درآورد؟، ص۱۵۴.</ref> و محمد صحتی سردرودی<ref> صحتی سردرودی، عاشوراپژوهی، ۱۳۸۴ش، ص۴۴۱.</ref> از مدافعان این دیدگاه هستند. لازمه پذیرش این دیگاه حماسه‌کُشی و پایین آوردن شخصیت و مقام امام حسین(ع) دانسته شده است.<ref> اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۶۸.</ref> | بنابر این دیدگاه، حرکت امام حسین(ع) از [[مدینه]] به [[مکه]] و از آنجا به طرف [[کوفه]]، به قصد قیام نبوده بلکه برای دفاع و اعتراض بوده است. چراکه او از بیعت با یزید خودداری می‌کرد از این رو جانش در خطر بود و برای حفظ جان خود از مدینه و سپس از مکه خارج شد.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۶۰.</ref> [[علی‌پناه اشتهاردی]]<ref>اشتهاردی، هفت‌ساله چرا صدا درآورد؟، ص۱۵۴.</ref> و محمد صحتی سردرودی<ref> صحتی سردرودی، عاشوراپژوهی، ۱۳۸۴ش، ص۴۴۱.</ref> از مدافعان این دیدگاه هستند. لازمه پذیرش این دیگاه حماسه‌کُشی و پایین آوردن شخصیت و مقام امام حسین(ع) دانسته شده است.<ref> اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۶۸.</ref> | ||
===تشکیل حکومت=== | ===تشکیل حکومت=== | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۶: | ||
===شهادت=== | ===شهادت=== | ||
برخی معتقدند که هدف امام حسین(ع) از قیام شهادت بوده است البته از شهادت تفسیرهای مختلفی شده است: | برخی معتقدند که هدف امام حسین(ع) از قیام شهادت بوده است البته از شهادت تفسیرهای مختلفی شده است: | ||
*'''شهادت سیاسی''': بر اساس این نظریه امام حسین(ع) با شهادت خود در پی سلب مشروعیت از حکومت یزید و نجات اسلام از دست امویان بود.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۶-۱۵۷.</ref> و با این اقدام خود مردم را علیه حکومت وا داشت.<ref>جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۳.</ref> به گفته محمد اسفندیاری این مشهورترین نظریه است و طرفداران زیادی دارد.<ref> اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۷.</ref> [[علی شریعتی]]، [[میرزا خلیل کمره‌ای]]، [[مرتضی مطهری]]، [[سید رضا صدر]]، جلال‌الدین فارسی، [[سید محسن امین]]، [[هاشم معروف الحسنی]]، [[آیت‌الله صافی گلپایگانی]] و [[محمدجواد مغنیه]] از معتقدان به این نظریه شمرده شده‌اند.<ref> اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۹۳.</ref> | *'''شهادت سیاسی''': بر اساس این نظریه امام حسین(ع) با شهادت خود در پی سلب مشروعیت از حکومت یزید و نجات اسلام از دست امویان بود.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۶-۱۵۷.</ref> و با این اقدام خود مردم را علیه حکومت وا داشت.<ref>جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۳.</ref> به گفته محمد اسفندیاری این مشهورترین نظریه است و طرفداران زیادی دارد.<ref> اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۷.</ref> [[علی شریعتی]]، [[میرزا خلیل کمره‌ای]]، [[مرتضی مطهری]]، [[سید رضا صدر]]، جلال‌الدین فارسی، [[سید محسن امین]]، [[هاشم معروف الحسنی]]، [[آیت‌الله صافی گلپایگانی]] و [[محمدجواد مغنیه]] از معتقدان به این نظریه شمرده شده‌اند.<ref> اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۹۳.</ref> | ||
*'''شهادت فدیه‌ای:''' برخی بر این باورند که امام حسین(ع) به [[شهادت]] رسید تا [[گناه|گناهکاران]] را [[شفاعت]] کند و آنها را به درجات معنوی برساند.<ref>مهریزی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، ص۱۳.</ref> چنان‌که در مسیحیت نسبت به کشته شدن عیسی(ع) برخی چنین دیدگاهی دارند.<ref>مهریزی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، ص۱۳.</ref> شریف طباطبایی، [[ملامهدی نراقی]]، ملاعبدالرحیم اصفهانی از معتقدین به این نظریه‌اند.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۸۴.</ref> همچنین از نظر برخی امام حسین کشته شد تا مردم برای او گریه کنند و به‌این وسیله به راه راست هدایت شوند.<ref> نگاه کنید به صحتی سردرودی، عاشوراپژوهی، ۱۳۸۴ش، ص۳۳۸.</ref> | *'''شهادت فدیه‌ای:''' برخی بر این باورند که امام حسین(ع) به [[شهادت]] رسید تا [[گناه|گناهکاران]] را [[شفاعت]] کند و آنها را به درجات معنوی برساند.<ref>مهریزی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، ص۱۳.</ref> چنان‌که در مسیحیت نسبت به کشته شدن عیسی(ع) برخی چنین دیدگاهی دارند.<ref>مهریزی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، ص۱۳.</ref> شریف طباطبایی، [[ملامهدی نراقی]]، ملاعبدالرحیم اصفهانی از معتقدین به این نظریه‌اند.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۸۴.</ref> همچنین از نظر برخی امام حسین کشته شد تا مردم برای او گریه کنند و به‌این وسیله به راه راست هدایت شوند.<ref> نگاه کنید به صحتی سردرودی، عاشوراپژوهی، ۱۳۸۴ش، ص۳۳۸.</ref> | ||
| خط ۷۷: | خط ۸۰: | ||
برخی نیز معتقدند که هدف سیاسی، طرح چهارمرحله‌ای بود. مرحله اول از زمان حرکت از مدینه به سوی مکه است که ویژگی آن اعتراض به حاکمیت یزید است. مرحله دوم از هنگام تصمیم‌گیری برای رفتن به سوی کوفه تا برخورد با سپاه حر است که قصد تصرف کوفه و عراق را دارد. مرحله سوم از هنگام برخورد با سپاه حر تا مواجهه با سپاه کوفه است که به گریز از دست ابن زیاد می‌اندیشد و مرحله چهارم هنگام مواجهه با سپاه کوفه است که شهادت را برمی گزیند.<ref> جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۲.</ref> | برخی نیز معتقدند که هدف سیاسی، طرح چهارمرحله‌ای بود. مرحله اول از زمان حرکت از مدینه به سوی مکه است که ویژگی آن اعتراض به حاکمیت یزید است. مرحله دوم از هنگام تصمیم‌گیری برای رفتن به سوی کوفه تا برخورد با سپاه حر است که قصد تصرف کوفه و عراق را دارد. مرحله سوم از هنگام برخورد با سپاه حر تا مواجهه با سپاه کوفه است که به گریز از دست ابن زیاد می‌اندیشد و مرحله چهارم هنگام مواجهه با سپاه کوفه است که شهادت را برمی گزیند.<ref> جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۲.</ref> | ||
==آثار و پیامدها == | ==آثار و پیامدها== | ||
قیام امام حسین منجر به آثاری شد، برخی از آنها عبارتند از: | قیام امام حسین منجر به آثاری شد، برخی از آنها عبارتند از: | ||
=== احیای دین اسلام و سنت پیامبر=== | ===احیای دین اسلام و سنت پیامبر=== | ||
برخی از نویسندگان مهمترین اثر قیام امام حسین(ع) و شهادت او را احیای دین اسلام دانسته‌اند.<ref>کدیور، «نقش نهضت عاشورا در شکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی ایران»، ص۱۲.</ref> به گفته [[امام خمینی]] اگر واقعه کربلا رخ نمی‌داد یزید بن معاویه دین اسلام و سنت پیامبر(ص) را وارونه جلوه می‌داد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۷، ص۵۲.</ref> | برخی از نویسندگان مهمترین اثر قیام امام حسین(ع) و شهادت او را احیای دین اسلام دانسته‌اند.<ref>کدیور، «نقش نهضت عاشورا در شکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی ایران»، ص۱۲.</ref> به گفته [[امام خمینی]] اگر واقعه کربلا رخ نمی‌داد یزید بن معاویه دین اسلام و سنت پیامبر(ص) را وارونه جلوه می‌داد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۷، ص۵۲.</ref> | ||
=== شکل‌گیری حرکت‌های اعتراضی علیه حکومت بنی‌امیه=== | ===شکل‌گیری حرکت‌های اعتراضی علیه حکومت بنی‌امیه=== | ||
پس شهادت امام حسین(ع) حرکت‌های اعتراضی علیه امویان شکل گرفت. به گزارش [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخ طبری]] آغاز قیام علیه بنی‌امیه مربوط به سال ۶۱ق است که پس از شهادت امام حسین(ع) همواره گروهی از مردم برای گرفتن انتقام او اقداماتی انجام می‌دادند.<ref>طبری، تاریخ الامم والملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۵۵۸.</ref> نخستین اعتراض، برخورد [[عبدالله بن عفیف ازدی]] با ابن زیاد بود. او در مسجد کوفه به سخنرانی ابن زیاد که امام حسین(ع) را کذاب خوانده بود اعتراض کرد و او و پدرش را دروغ‌گو خواند.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۵۹.</ref> همچنین بر اساس گزارشی در [[تاریخ سیستان (کتاب)|تاریخ سیستان]]، مردم سیستان با شنیدن خبر شهادت امام حسین(ع) علیه حاکم سیستان که برادر [[عبیدالله بن زیاد]] بود شورش کردند.<ref> تاریخ سیستان، ۱۳۶۶ش، ص۱۰۰.</ref> مردم [[مدینه]] نیز در [[سال ۶۳ هجری قمری|سال ۶۳ق]] به رهبری عبدالله بن حَنظَلة بن ابی‌‌عامر علیه حکومت یزید بن معاویه شورش کردند.<ref>ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۳۰.</ref> [[علی بن حسین مسعودی]] تاریخ‌نگار قرن چهارم، قتل امام حسین(ع) را از عوامل شورش مردم مدینه می‌داند.<ref> مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۸-۶۹.</ref> | پس شهادت امام حسین(ع) حرکت‌های اعتراضی علیه امویان شکل گرفت. به گزارش [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخ طبری]] آغاز قیام علیه بنی‌امیه مربوط به سال ۶۱ق است که پس از شهادت امام حسین(ع) همواره گروهی از مردم برای گرفتن انتقام او اقداماتی انجام می‌دادند.<ref>طبری، تاریخ الامم والملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۵۵۸.</ref> نخستین اعتراض، برخورد [[عبدالله بن عفیف ازدی]] با ابن زیاد بود. او در مسجد کوفه به سخنرانی ابن زیاد که امام حسین(ع) را کذاب خوانده بود اعتراض کرد و او و پدرش را دروغ‌گو خواند.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۵۹.</ref> همچنین بر اساس گزارشی در [[تاریخ سیستان (کتاب)|تاریخ سیستان]]، مردم سیستان با شنیدن خبر شهادت امام حسین(ع) علیه حاکم سیستان که برادر [[عبیدالله بن زیاد]] بود شورش کردند.<ref> تاریخ سیستان، ۱۳۶۶ش، ص۱۰۰.</ref> مردم [[مدینه]] نیز در [[سال ۶۳ هجری قمری|سال ۶۳ق]] به رهبری عبدالله بن حَنظَلة بن ابی‌‌عامر علیه حکومت یزید بن معاویه شورش کردند.<ref>ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۳۰.</ref> [[علی بن حسین مسعودی]] تاریخ‌نگار قرن چهارم، قتل امام حسین(ع) را از عوامل شورش مردم مدینه می‌داند.<ref> مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۸-۶۹.</ref> | ||
=== قیام توابین=== | ===قیام توابین=== | ||
{{اصلی|قیام توابین}} | {{اصلی|قیام توابین}} | ||
قیام توابین پس از [[واقعه عاشورا]] با هدف خونخواهی [[امام حسین(ع)]] و [[شهدای کربلا]]، در [[سال ۶۵ هجری قمری|سال ۶۵ق]] به رهبری [[سلیمان بن صرد خزاعی]] به وقوع پیوست.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۵۱.</ref> هنگامی که لشکر [[توابین]] به [[کربلا]] رسید، از اسب‌ها پیاده شدند و گریان خود را به قبر امام(ع) رسانده و اجتماع پرشوری را تشکیل دادند.<ref> ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۶۴.</ref> سلیمان در میان آنان گفت: خدایا تو شاهد باش که ما بر دین و راه حسین(ع) و دشمن قاتلان او هستیم.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۵۸۹.</ref> | قیام توابین پس از [[واقعه عاشورا]] با هدف خونخواهی [[امام حسین(ع)]] و [[شهدای کربلا]]، در [[سال ۶۵ هجری قمری|سال ۶۵ق]] به رهبری [[سلیمان بن صرد خزاعی]] به وقوع پیوست.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۵۱.</ref> هنگامی که لشکر [[توابین]] به [[کربلا]] رسید، از اسب‌ها پیاده شدند و گریان خود را به قبر امام(ع) رسانده و اجتماع پرشوری را تشکیل دادند.<ref> ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۶۴.</ref> سلیمان در میان آنان گفت: خدایا تو شاهد باش که ما بر دین و راه حسین(ع) و دشمن قاتلان او هستیم.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۵۸۹.</ref> | ||
=== قیام مختار === | ===قیام مختار=== | ||
{{اصلی|قیام مختار}} | {{اصلی|قیام مختار}} | ||
[[مختار بن ابی‌عبید ثقفی|مختار ثقفی]] در سال ۶۶ق، به خونخواهی [[امام حسین(ع)]] قیام کرد و شیعیان کوفه با وی همراه شدند.<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۴۷.</ref> او در قیامش از دو شعار [[یا لثارات الحسین]] و [[یا منصور امت|یا منصور اَمِت]] استفاده کرد.<ref>نگاه کنید به طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۶، ص۲۰.</ref> در این قیام بسیاری از عاملان واقعه کربلا از جمله [[عبیدالله بن زیاد]]، [[عمر بن سعد]]، [[شمر بن ذی‌الجوشن]] و [[خولی بن یزید اصبحی|خولی]] کشته شدند.<ref>ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۴۷.</ref> | [[مختار بن ابی‌عبید ثقفی|مختار ثقفی]] در سال ۶۶ق، به خونخواهی [[امام حسین(ع)]] قیام کرد و شیعیان کوفه با وی همراه شدند.<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۴۷.</ref> او در قیامش از دو شعار [[یا لثارات الحسین]] و [[یا منصور امت|یا منصور اَمِت]] استفاده کرد.<ref>نگاه کنید به طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۶، ص۲۰.</ref> در این قیام بسیاری از عاملان واقعه کربلا از جمله [[عبیدالله بن زیاد]]، [[عمر بن سعد]]، [[شمر بن ذی‌الجوشن]] و [[خولی بن یزید اصبحی|خولی]] کشته شدند.<ref>ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۴۷.</ref> | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۸: | ||
==تأثیر قیام کربلا بر جامعه شیعه== | ==تأثیر قیام کربلا بر جامعه شیعه== | ||
قیام امام حسین بر جامعه شیعه تأثیراتی داشته است<ref>جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۱.</ref> از جمله: | قیام امام حسین بر جامعه شیعه تأثیراتی داشته است<ref>جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۱.</ref> از جمله: | ||
=== رواج آیین‌های عزاداری === | ===رواج آیین‌های عزاداری=== | ||
{{اصلی|سوگواری محرم}} | {{اصلی|سوگواری محرم}} | ||
[[عزاداری]] و سوگواری برای امام حسین(ع) و شهیدان کربلا از عناصر شکل‌دهنده جامعه و هویت شیعی است.<ref> رحمانی، آیین و اسطوره در ایران شیعی، ص۱۰.</ref> بنابه گزارش‌های تاریخی، عزاداری با فاصله‌ای کوتاهی از واقعه کربلا و با تأکید[[امامان شیعه]] در بین شیعیان رایج شد اما تبدیل آن از عملی فردی و محدود به مناسک اجتماعی و عمومی نتیجه دوران حکومت [[آل بویه]] است.<ref>رحمانی، آیین و اسطوره در ایران شیعی، ص۵۸</ref> به گزارش ابن کثیر شیعیان در سال ۳۵۹ق در روز عاشورا بازرها را تعطیل کردند و به عزاداری مشغول شدند.<ref> ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۲۶۷.</ref> عزادرای برای امام حسین(ع) به‌خصوص در ایام [[دهه محرم]] میان شیعیان در کشورهای مختلف به همراه [[اطعام]] و [[نذر|نذورات]] رایج است.<ref> نگاه کنید به: مؤسسه شیعه‌شناسی، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۶.</ref> | [[عزاداری]] و سوگواری برای امام حسین(ع) و شهیدان کربلا از عناصر شکل‌دهنده جامعه و هویت شیعی است.<ref> رحمانی، آیین و اسطوره در ایران شیعی، ص۱۰.</ref> بنابه گزارش‌های تاریخی، عزاداری با فاصله‌ای کوتاهی از واقعه کربلا و با تأکید[[امامان شیعه]] در بین شیعیان رایج شد اما تبدیل آن از عملی فردی و محدود به مناسک اجتماعی و عمومی نتیجه دوران حکومت [[آل بویه]] است.<ref>رحمانی، آیین و اسطوره در ایران شیعی، ص۵۸</ref> به گزارش ابن کثیر شیعیان در سال ۳۵۹ق در روز عاشورا بازرها را تعطیل کردند و به عزاداری مشغول شدند.<ref> ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۲۶۷.</ref> عزادرای برای امام حسین(ع) به‌خصوص در ایام [[دهه محرم]] میان شیعیان در کشورهای مختلف به همراه [[اطعام]] و [[نذر|نذورات]] رایج است.<ref> نگاه کنید به: مؤسسه شیعه‌شناسی، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۶.</ref> | ||
=== شکل‌گیری ادبیات عاشورایی=== | ===شکل‌گیری ادبیات عاشورایی=== | ||
{{اصلی|ادبیات عاشورایی}} | {{اصلی|ادبیات عاشورایی}} | ||
واقعه عاشورا سبب شد که بخشی از ادبیات عرب به شعر عاشورایی و مرثیه‌سرایی اختصاص یابد. نخستین شاعر عرب‌زبانی که درباره واقعه عاشورا شعر سروده است [[عقبة بن عمرو سهمی]] است.<ref>مهماندار، «امام حسین در آیینه شعر و ادب»، ص۵۳.</ref> عبدالجلیل رازی شعرهای شاعران حنفی و شافعی برای امام حسین(ع) را غیرقابل شمارش توصیف کرده است<ref>رازی قزوینی، نقض، انجمن آثار ملی، ص۳۷۱.</ref> به نوشته [[دانشنامه شعر عاشورایی (کتاب)|دانشنامه شعر عاشورایی]] سرودن شعر فارسی در عزای امام حسین(ع) و واقعه کربلا از قرن چهارم هجری قمری آغاز شده و نخستین سوگ‌سروده اثر [[ابوالحسن کسایی مروزی|کسائی مروزی]] (درگذشته ۳۹۰ق) است.<ref> محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۷۱۷.</ref> در دوره [[صفویه]] در ایران بخش مهمی از شعر فارسی به واقعه عاشورا اختصاص یافته است<ref>محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۷۱۹.</ref> نویسنده کتاب دانشنامه شعر عاشورایی نام ۳۴۵ شاعر را به همراه چند بیت از اشعار آنان برای امام حسین جمع‌آوری کرده است.<ref>نگاه کنید به محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۲.</ref> | واقعه عاشورا سبب شد که بخشی از ادبیات عرب به شعر عاشورایی و مرثیه‌سرایی اختصاص یابد. نخستین شاعر عرب‌زبانی که درباره واقعه عاشورا شعر سروده است [[عقبة بن عمرو سهمی]] است.<ref>مهماندار، «امام حسین در آیینه شعر و ادب»، ص۵۳.</ref> عبدالجلیل رازی شعرهای شاعران حنفی و شافعی برای امام حسین(ع) را غیرقابل شمارش توصیف کرده است<ref>رازی قزوینی، نقض، انجمن آثار ملی، ص۳۷۱.</ref> به نوشته [[دانشنامه شعر عاشورایی (کتاب)|دانشنامه شعر عاشورایی]] سرودن شعر فارسی در عزای امام حسین(ع) و واقعه کربلا از قرن چهارم هجری قمری آغاز شده و نخستین سوگ‌سروده اثر [[ابوالحسن کسایی مروزی|کسائی مروزی]] (درگذشته ۳۹۰ق) است.<ref> محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۷۱۷.</ref> در دوره [[صفویه]] در ایران بخش مهمی از شعر فارسی به واقعه عاشورا اختصاص یافته است<ref>محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۷۱۹.</ref> نویسنده کتاب دانشنامه شعر عاشورایی نام ۳۴۵ شاعر را به همراه چند بیت از اشعار آنان برای امام حسین جمع‌آوری کرده است.<ref>نگاه کنید به محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۲.</ref> | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۶: | ||
[[امام خمینی]] معتقد بود که جمله [[کل یوم عاشورا]] بیانگر لزوم مبارزه همیشگی با ظلم است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۴۴۵.</ref> | [[امام خمینی]] معتقد بود که جمله [[کل یوم عاشورا]] بیانگر لزوم مبارزه همیشگی با ظلم است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۴۴۵.</ref> | ||
=== احداث اماکن خاص=== | ===احداث اماکن خاص=== | ||
شیعیان برای عزاداری امام حسین(ع) بناهای خاصی مانند [[حسینیه]]، [[تکیه]] و [[امام‌باره]] احداث می‌کنند. در این اماکن مراسم عزاداری برگزار می‌شود. همچنین در برخی مناطق هند زیارت‌گاه‌هایی به عنوان نماد قبر [[شهدای کربلا]] و [[حرم امام حسین(ع)]] یا حضرت ابالفضل(ع) می‌سازند و در آن زیارت‌نامه می‌خوانند.<ref> مؤسسه شیعه‌شناسی، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۸.</ref> | شیعیان برای عزاداری امام حسین(ع) بناهای خاصی مانند [[حسینیه]]، [[تکیه]] و [[امام‌باره]] احداث می‌کنند. در این اماکن مراسم عزاداری برگزار می‌شود. همچنین در برخی مناطق هند زیارت‌گاه‌هایی به عنوان نماد قبر [[شهدای کربلا]] و [[حرم امام حسین(ع)]] یا حضرت ابالفضل(ع) می‌سازند و در آن زیارت‌نامه می‌خوانند.<ref> مؤسسه شیعه‌شناسی، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۸.</ref> | ||
=== آثار هنری === | ===آثار هنری=== | ||
قیام امام حسین(ع)، بر هنر مذهبی شیعیان تأثیر گذاشته است و آثار متعددی شامل نقاشی، شمایل‌نگاری، خوشنویسی، فیلم و... در باره واقعه عاشورا تولید شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/514684 «کربلا؛ خاستگاه تجلی هنر»]، خبرگزاری ایمنا.</ref> | قیام امام حسین(ع)، بر هنر مذهبی شیعیان تأثیر گذاشته است و آثار متعددی شامل نقاشی، شمایل‌نگاری، خوشنویسی، فیلم و... در باره واقعه عاشورا تولید شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/514684 «کربلا؛ خاستگاه تجلی هنر»]، خبرگزاری ایمنا.</ref> | ||
== دیدگاه اهل‌سنت == | ==دیدگاه اهل‌سنت== | ||
نویسندگان [[اهل‌سنت و جماعت|اهل‌سنت]] رویکرد واحدی نسبت به حرکت امام حسین(ع) ندارند. برخی همانند ابوبکر ابن عربی، آن را حرکتی نامشروع در مقابل حاکمیتی مشروع دانسته‌اند.<ref> خزعلی، «قیام امام حسین از دیدگاه علمای اهل‌سنت»، ص۵۸-۵۹.</ref> [[ابن‌تیمیه]] درباره قیام [[امام حسین(ع)]] معتقد است اگرچه امام مظلومانه [[شهید]] شد؛ ولی کار امام فاقد مصلحت دنیوی و اخروی بوده و [[قیام عاشورا]] را عامل ایجاد فتنه‌های زیادی در [[امت|امت اسلام]] و خلاف [[سیره نبوی|سیره پیامبر اکرم]] معرفی می‌کند.<ref>ابن تیمیه، منهاج‌السنه، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۵۳۰.</ref> به گفته حمید عنایت در صد سال اخیر و به خصوص پس از دوران [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]]، نگاه نویسندگان اهل‌سنت به واقعه عاشورا تغییر کرده و بسیاری از نویسندگان آنها حرکت امام حسین را تایید می‌کنند.<ref>عنایت، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ۱۳۶۵ش، ص۳۱۴.</ref> به گفته [[عبدالجلیل قزوینی رازی|عبدالجلیل رازی]] در کتاب [[نقض الوشیعة (کتاب)|نقض]] برخی از عالمان اهل‌سنت همچون [[محمد بن ادریس شافعی]] درباره امام حسین(ع) و [[شهدای کربلا]] مرثیه سروده‌اند.<ref>رازی، نقض، انجمن آثار ملی، ص۳۷۰-۳۷۱.</ref> از جمله مرثیه‌ای به شافعی منسوب است که با بیت زیر شروع می‌شود: | نویسندگان [[اهل‌سنت و جماعت|اهل‌سنت]] رویکرد واحدی نسبت به حرکت امام حسین(ع) ندارند. برخی همانند ابوبکر ابن عربی، آن را حرکتی نامشروع در مقابل حاکمیتی مشروع دانسته‌اند.<ref> خزعلی، «قیام امام حسین از دیدگاه علمای اهل‌سنت»، ص۵۸-۵۹.</ref> [[ابن‌تیمیه]] درباره قیام [[امام حسین(ع)]] معتقد است اگرچه امام مظلومانه [[شهید]] شد؛ ولی کار امام فاقد مصلحت دنیوی و اخروی بوده و [[قیام عاشورا]] را عامل ایجاد فتنه‌های زیادی در [[امت|امت اسلام]] و خلاف [[سیره نبوی|سیره پیامبر اکرم]] معرفی می‌کند.<ref>ابن تیمیه، منهاج‌السنه، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۵۳۰.</ref> به گفته حمید عنایت در صد سال اخیر و به خصوص پس از دوران [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]]، نگاه نویسندگان اهل‌سنت به واقعه عاشورا تغییر کرده و بسیاری از نویسندگان آنها حرکت امام حسین را تایید می‌کنند.<ref>عنایت، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ۱۳۶۵ش، ص۳۱۴.</ref> به گفته [[عبدالجلیل قزوینی رازی|عبدالجلیل رازی]] در کتاب [[نقض الوشیعة (کتاب)|نقض]] برخی از عالمان اهل‌سنت همچون [[محمد بن ادریس شافعی]] درباره امام حسین(ع) و [[شهدای کربلا]] مرثیه سروده‌اند.<ref>رازی، نقض، انجمن آثار ملی، ص۳۷۰-۳۷۱.</ref> از جمله مرثیه‌ای به شافعی منسوب است که با بیت زیر شروع می‌شود: | ||
| خط ۱۳۷: | خط ۱۴۰: | ||
\\من اهل بیت رسول الله مصباحا<ref>رازی، نقض، انجمن آثار ملی، ص۳۷۰.</ref> }} | \\من اهل بیت رسول الله مصباحا<ref>رازی، نقض، انجمن آثار ملی، ص۳۷۰.</ref> }} | ||
== کتابشناسی== | ==کتابشناسی== | ||
درباره قیام امام حسین آثار مختلفی نوشته شده است برخی از آثاری که با رویکرد تحلیل چرایی و اهداف قیام امام حسین نوشته شده است عبارتند از: | درباره قیام امام حسین آثار مختلفی نوشته شده است برخی از آثاری که با رویکرد تحلیل چرایی و اهداف قیام امام حسین نوشته شده است عبارتند از: | ||
*کتاب «عاشوراشناسی (پژوهشی درباره هدف امام حسین (ع)» شامل سه فصل «هدف‌شناسی قیام»، «کوفه، انتخاب درست امام» و «دیدگاه گذشتگان» است. نویسنده در بخش دوم کتاب درباره اهداف امام حسین هفت نظریه را مطرح کرده است<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۵۹.</ref> او معتقد است که امام حسین به قصد تشکیل حکومت قیام کرده است از این رو بخش سوم به نظر علمای شیعه درباره هدف امام حسین که با نظر نویسنده موافق است اختصاص داده است. | *کتاب «عاشوراشناسی (پژوهشی درباره هدف امام حسین (ع)» شامل سه فصل «هدف‌شناسی قیام»، «کوفه، انتخاب درست امام» و «دیدگاه گذشتگان» است. نویسنده در بخش دوم کتاب درباره اهداف امام حسین هفت نظریه را مطرح کرده است<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۵۹.</ref> او معتقد است که امام حسین به قصد تشکیل حکومت قیام کرده است از این رو بخش سوم به نظر علمای شیعه درباره هدف امام حسین که با نظر نویسنده موافق است اختصاص داده است. | ||
| خط ۱۴۴: | خط ۱۴۷: | ||
*قیام عاشورا در کلام و یپام امام خمینی. بخش اول این کتاب شامل سه سخنرانی پیرامون محرم و عاشورا است. بخش دوم آن علل و عوامل قیام عاشورا، فلسفه عزاداری و روضه‌خوانی را دربردارد و در خاتمه نیز گزیده‌ای از سخنان او درباره محرم و قیام کربلا بیان شده است.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_79578/کتاب/قیام_عاشورا_در_کلام_و_پیام_امام_خمینی_س_/قیام_عاشورا_در_کلام_و_پیام_امام_خمینی_س_ «قیام عاشورا در کلام و پیام امام خمینی(س)»]، پرتال امام خمینی.</ref> | *قیام عاشورا در کلام و یپام امام خمینی. بخش اول این کتاب شامل سه سخنرانی پیرامون محرم و عاشورا است. بخش دوم آن علل و عوامل قیام عاشورا، فلسفه عزاداری و روضه‌خوانی را دربردارد و در خاتمه نیز گزیده‌ای از سخنان او درباره محرم و قیام کربلا بیان شده است.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_79578/کتاب/قیام_عاشورا_در_کلام_و_پیام_امام_خمینی_س_/قیام_عاشورا_در_کلام_و_پیام_امام_خمینی_س_ «قیام عاشورا در کلام و پیام امام خمینی(س)»]، پرتال امام خمینی.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||