پرش به محتوا

حضرت عباس علیه السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

حضرت عباس علیه السلام (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۰۱

۷۰ بایت حذف‌شده ،  ۸ ژوئیه
بدون خلاصۀ ویرایش
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۷: خط ۲۷:
[[شیعیان]] برای حضرت عباس جایگاه معنوی بالایی قائلند؛ او را [[باب‌الحوائج]] می‌خوانند و به او [[توسل|متوسل]] می‌شوند. [[حرم حضرت عباس(ع)]] در نزدیکی [[حرم امام حسین(ع)]] یکی از مهم‌ترین مکان‌های [[زیارت|زیارتی]] شیعیان است. همچنین شیعیان از او با تعبیر سقای کربلا یاد می‌کنند و [[روز تاسوعا]]، نهم محرم را به یاد حضرت عباس [[سوگواری |عزاداری]] می‌کنند. این روز در [[ایران]] تعطیل عمومی است. همچنین در ایران روز تولد حضرت عباس با عنوان روز [[جانباز]] نامگذاری شده است. مکان‌های متعددی همچون [[سقاخانه]]، [[عباسیه]] و [[سقانفار]] به نام حضرت عباس ساخته شده است.
[[شیعیان]] برای حضرت عباس جایگاه معنوی بالایی قائلند؛ او را [[باب‌الحوائج]] می‌خوانند و به او [[توسل|متوسل]] می‌شوند. [[حرم حضرت عباس(ع)]] در نزدیکی [[حرم امام حسین(ع)]] یکی از مهم‌ترین مکان‌های [[زیارت|زیارتی]] شیعیان است. همچنین شیعیان از او با تعبیر سقای کربلا یاد می‌کنند و [[روز تاسوعا]]، نهم محرم را به یاد حضرت عباس [[سوگواری |عزاداری]] می‌کنند. این روز در [[ایران]] تعطیل عمومی است. همچنین در ایران روز تولد حضرت عباس با عنوان روز [[جانباز]] نامگذاری شده است. مکان‌های متعددی همچون [[سقاخانه]]، [[عباسیه]] و [[سقانفار]] به نام حضرت عباس ساخته شده است.


== کمبود منابع پژوهشی دربارهٔ عباس بن علی ==
==کمبود منابع پژوهشی دربارهٔ عباس بن علی==
[[پرونده:نیاکان مادری حضرت عباس(ع).jpeg|left|بندانگشتی|350px|نمودار نیاکان مادری حضرت عباس<ref>خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۲۵.</ref>]]
[[پرونده:نیاکان مادری حضرت عباس(ع).jpeg|left|بندانگشتی|350px|نمودار نیاکان مادری حضرت عباس<ref>خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۲۵.</ref>]]
به گفته برخی پژوهشگران، دربارهٔ زندگی عباس بن علی تا قبل از [[واقعه کربلا]] اطلاعات تاریخی چندانی در دسترس نیست، از همین رو دربارهٔ تولد و زندگی او اختلافات زیادی وجود دارد.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۷۳–۷۵؛ محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۳۸.</ref> چلکوسکی ایران‌شناس آمریکایی زندگی او را بافته‌ای از تاریخ و افسانه می‌داند.<ref>چلکوسکی، «عباس جوانمرد و دلیر»، ص۳۷۳.</ref> کتاب‌هایی که به‌طور مستقل دربارهٔ عباس بن علی نوشته شده‌اند، بیشتر مربوط به قرن ۱۴ و ۱۵ قمری هستند نظیر [[عبدالواحد مظفر]] نویسنده مجموعه سه جلدی [[موسوعة بطل العلقمی (کتاب)|بطل العلقمی]] (درگذشت: ۱۳۱۰ق)، [[محمدابراهیم بن عبدالرحیم کلباسی نجفی|محمدابراهیم کلباسی نجفی]] نویسنده [[خصائص العباسیة (کتاب)|خصائص العباسیة]] (درگذشت: ۱۳۶۲ق)،<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۱۰.</ref> [[محمدعلی غروی اردوبادی |محمدعلی اردوبادی]] نویسنده حیاة ابی‌الفضل العباس (درگذشت: ۱۳۸۰ق)، [[سید عبدالرزاق موسوی مقرم|موسوی مُقَرَّم]] نویسنده کتاب قمر بنی‌هاشم العباس (درگذشت: ۱۳۹۱ق) و [[علی ربانی خلخالی|ربانی خلخالی]] مؤلف کتاب [[چهره درخشان قمر بنی‌هاشم ابوالفضل العباس (کتاب)|چهره درخشان قمر بنی‌هاشم]] (درگذشت: ۱۳۸۹ش).
به گفته برخی پژوهشگران، دربارهٔ زندگی عباس بن علی تا قبل از [[واقعه کربلا]] اطلاعات تاریخی چندانی در دسترس نیست، از همین رو دربارهٔ تولد و زندگی او اختلافات زیادی وجود دارد.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۷۳–۷۵؛ محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۳۸.</ref> چلکوسکی ایران‌شناس آمریکایی زندگی او را بافته‌ای از تاریخ و افسانه می‌داند.<ref>چلکوسکی، «عباس جوانمرد و دلیر»، ص۳۷۳.</ref> کتاب‌هایی که به‌طور مستقل دربارهٔ عباس بن علی نوشته شده‌اند، بیشتر مربوط به قرن ۱۴ و ۱۵ قمری هستند نظیر [[عبدالواحد مظفر]] نویسنده مجموعه سه جلدی [[موسوعة بطل العلقمی (کتاب)|بطل العلقمی]] (درگذشت: ۱۳۱۰ق)، [[محمدابراهیم بن عبدالرحیم کلباسی نجفی|محمدابراهیم کلباسی نجفی]] نویسنده [[خصائص العباسیة (کتاب)|خصائص العباسیة]] (درگذشت: ۱۳۶۲ق)،<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۱۰.</ref> [[محمدعلی غروی اردوبادی |محمدعلی اردوبادی]] نویسنده حیاة ابی‌الفضل العباس (درگذشت: ۱۳۸۰ق)، [[سید عبدالرزاق موسوی مقرم|موسوی مُقَرَّم]] نویسنده کتاب قمر بنی‌هاشم العباس (درگذشت: ۱۳۹۱ق) و [[علی ربانی خلخالی|ربانی خلخالی]] مؤلف کتاب [[چهره درخشان قمر بنی‌هاشم ابوالفضل العباس (کتاب)|چهره درخشان قمر بنی‌هاشم]] (درگذشت: ۱۳۸۹ش).


== نام و نسب ==
==نام و نسب==
عباس بن علی بن ابی‌طالب که با کنیه بسیار مشهور ابوالفضل شناخته می‌شود، پنجمین پسر [[امام علی علیه‌السلام| امام علی(ع)]] و حاصل ازدواج علی بن ابی‌طالب با فاطمه بنت حزام معروف به [[ام‌البنین]] است. عباس نخستین فرزند ام‌البنین است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۴۲۹؛ قمی، نفس المهموم، ۱۳۷۶ش، ص۲۸۵.</ref>
عباس بن علی بن ابی‌طالب که با کنیه بسیار مشهور ابوالفضل شناخته می‌شود، پنجمین پسر [[امام علی علیه‌السلام| امام علی(ع)]] و حاصل ازدواج علی بن ابی‌طالب با فاطمه بنت حزام معروف به [[ام‌البنین]] است. عباس نخستین فرزند ام‌البنین است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۴۲۹؛ قمی، نفس المهموم، ۱۳۷۶ش، ص۲۸۵.</ref>
<div style="display: block;overflow-y: auto;">{{تبارنامه امام علی}}</div>
<div style="display: block;overflow-y: auto;">{{تبارنامه امام علی}}</div>


=== مادر ===
===مادر===
مادر عباس، توسط [[عقیل بن ابی‌طالب|عقیل]] که نسب‌شناس بود به امام علی(ع) معرفی شده بود. امام علی(ع) از عقیل خواسته بود همسری برای او پیدا کند که فرزندان دلیر و شجاعی به دنیا بیاورد.<ref>بخاری، سر السلسلة العلویة، ۱۳۸۲ق، ص۸۸؛ ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۱ق، ص۳۵۷؛ مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۱۰۵.</ref> برخی نقل کرده‌اند که در [[شب عاشورا]]، [[زهیر بن قین بجلی| زهیر بن قین]] بعد از اطلاع از امان‌نامه [[شمر بن ذی‌الجوشن| شمر]] به عباس(ع) گفت: ای پسر [[امیرالمؤمنین (لقب)|امیرالمؤمنین]]، زمانی که پدرت خواست [[ازدواج]] کند به عمویت عقیل گفت که برایش زنی از تبار دلاوران اختیار کند تا برای او فرزندی دلیر و شجاع به دنیا بیاورد، فرزندی که یاور [[امام حسین علیه‌السلام |حسین(ع)]] در [[کربلا]] باشد.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۱۷۷؛ اردوبادی، حیاة ابی‌الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۵۲–۵۳؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق، ص۳۸۶.</ref> [[محمدعلی غروی اردوبادی|اردوبادی]] تصریح کرده است ماجرای گفتگوی زهیر با عباس را به جز [[اسرار الشهادة (کتاب)|اسرار الشهاده]] در کتاب دیگری ندیده است.<ref>الاردوبادی، حیاة ابی الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۵۲–۵۳.</ref>
مادر عباس، توسط [[عقیل بن ابی‌طالب|عقیل]] که نسب‌شناس بود به امام علی(ع) معرفی شده بود. امام علی(ع) از عقیل خواسته بود همسری برای او پیدا کند که فرزندان دلیر و شجاعی به دنیا بیاورد.<ref>بخاری، سر السلسلة العلویة، ۱۳۸۲ق، ص۸۸؛ ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۱ق، ص۳۵۷؛ مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۱۰۵.</ref> برخی نقل کرده‌اند که در [[شب عاشورا]]، [[زهیر بن قین بجلی| زهیر بن قین]] بعد از اطلاع از امان‌نامه [[شمر بن ذی‌الجوشن| شمر]] به عباس(ع) گفت: ای پسر [[امیرالمؤمنین (لقب)|امیرالمؤمنین]]، زمانی که پدرت خواست [[ازدواج]] کند به عمویت عقیل گفت که برایش زنی از تبار دلاوران اختیار کند تا برای او فرزندی دلیر و شجاع به دنیا بیاورد، فرزندی که یاور [[امام حسین علیه‌السلام |حسین(ع)]] در [[کربلا]] باشد.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۱۷۷؛ اردوبادی، حیاة ابی‌الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۵۲–۵۳؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق، ص۳۸۶.</ref> [[محمدعلی غروی اردوبادی|اردوبادی]] تصریح کرده است ماجرای گفتگوی زهیر با عباس را به جز [[اسرار الشهادة (کتاب)|اسرار الشهاده]] در کتاب دیگری ندیده است.<ref>الاردوبادی، حیاة ابی الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۵۲–۵۳.</ref>


=== کنیه‌ها ===
===کنیه‌ها===
* '''ابوالفضل''': مشهورترین [[کنیه]] عباس است.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۹. ابن‌نمای حلی، مثیر الاحزان، ۱۳۸۰ش، ص۲۵۴.</ref> برخی عنوان کرده‌اند که چون در خاندان [[بنی‌هاشم]] هر کس عباس نام داشت، ابوالفضل خوانده می‌شد، به عباس(ع) نیز حتی در کودکی ابوالفضل گفته می‌شد.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۲.</ref> [[سید عبدالرزاق موسوی مقرم]] به نقل از کتاب «الجریدة فی أصول أنساب العلویین» نقل کرده که عباس (َع) فرزندی به نام فضل داشت. ازاین‌رو، او را ابوالفضل می‌خوانند.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۳۸.</ref>
*'''ابوالفضل''': مشهورترین [[کنیه]] عباس است.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۹. ابن‌نمای حلی، مثیر الاحزان، ۱۳۸۰ش، ص۲۵۴.</ref> برخی عنوان کرده‌اند که چون در خاندان [[بنی‌هاشم]] هر کس عباس نام داشت، ابوالفضل خوانده می‌شد، به عباس(ع) نیز حتی در کودکی ابوالفضل گفته می‌شد.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۲.</ref> [[سید عبدالرزاق موسوی مقرم]] به نقل از کتاب «الجریدة فی أصول أنساب العلویین» نقل کرده که عباس (َع) فرزندی به نام فضل داشت. ازاین‌رو، او را ابوالفضل می‌خوانند.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۳۸.</ref>
* '''ابوالقاسم''': به دلیل اینکه عباس(ع) فرزندی به نام قاسم داشت، به او ابوالقاسم نیز گفته می‌شد. این کنیه در [[زیارت اربعین]] نیز آمده است.<ref>بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۴۳؛ مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۲.</ref>
*'''ابوالقاسم''': به دلیل اینکه عباس(ع) فرزندی به نام قاسم داشت، به او ابوالقاسم نیز گفته می‌شد. این کنیه در [[زیارت اربعین]] نیز آمده است.<ref>بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۴۳؛ مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۲.</ref>
* '''ابوالقِربَة''': برخی معتقدند که این کنیه به این دلیل به او داده شده است که در [[واقعه کربلا]] چندین بار مشک آب به خیمه‌ها برد. این کنیه در چند منبع ذکر شده است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۹۲؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ۱۳۹۰ق، ص۲۰۳؛ ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۳۵۸ق، ص۵۵؛ بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۴۳.</ref> قِربَة به معنای مشک آب است.<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ج۱۱، ص۱۷۴۹۷.</ref>
*'''ابوالقِربَة''': برخی معتقدند که این کنیه به این دلیل به او داده شده است که در [[واقعه کربلا]] چندین بار مشک آب به خیمه‌ها برد. این کنیه در چند منبع ذکر شده است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۹۲؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ۱۳۹۰ق، ص۲۰۳؛ ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۳۵۸ق، ص۵۵؛ بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۴۳.</ref> قِربَة به معنای مشک آب است.<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ج۱۱، ص۱۷۴۹۷.</ref>
* '''ابوالفَرجَة''': دلیل این کنیه این است که عباس(ع) در کار کسانی که به او متوسل می‌شوند گشایش ایجاد می‌کند.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۲.</ref> فرجه به معنای گشایش و برطرف کردن اندوه است.<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ج۱۱، ص۱۷۰۳۷.</ref>
*'''ابوالفَرجَة''': دلیل این کنیه این است که عباس(ع) در کار کسانی که به او متوسل می‌شوند گشایش ایجاد می‌کند.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۲.</ref> فرجه به معنای گشایش و برطرف کردن اندوه است.<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ج۱۱، ص۱۷۰۳۷.</ref>


=== القاب ===
===القاب===
{{نقل قول چهار طبقه
{{نقل قول چهار طبقه
|[[زیارت الشهداء]]
|[[زیارت الشهداء]]
خط ۵۸: خط ۵۸:
}}
}}
برای عباس(ع) القاب متعددی ذکر شده که برخی از این القاب قدیمی‌اند و برخی جدید که مردم بر اساس صفات و فضایلش به او نسبت داده‌اند.<ref>نگاه کنید به: مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۴–۲۰؛ بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۴۵–۵۰؛ هادی‌منش، «کنیه‌ها و لقب‌های حضرت عباس(ع)»، ص۱۰۶.</ref> برخی از القاب او عبارتند از:
برای عباس(ع) القاب متعددی ذکر شده که برخی از این القاب قدیمی‌اند و برخی جدید که مردم بر اساس صفات و فضایلش به او نسبت داده‌اند.<ref>نگاه کنید به: مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۴–۲۰؛ بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۴۵–۵۰؛ هادی‌منش، «کنیه‌ها و لقب‌های حضرت عباس(ع)»، ص۱۰۶.</ref> برخی از القاب او عبارتند از:
* قمر بنی‌هاشم:<ref>ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۹۰؛ ابن‌نمای حلی، مثیر الاحزان، ۱۳۸۰ش، ص۲۵۴.</ref> گفته شده عباس را به جهت چهره زیبایش، ماه بنی‌هاشم می‌گفتند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۷۹.</ref>
*قمر بنی‌هاشم:<ref>ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۹۰؛ ابن‌نمای حلی، مثیر الاحزان، ۱۳۸۰ش، ص۲۵۴.</ref> گفته شده عباس را به جهت چهره زیبایش، ماه بنی‌هاشم می‌گفتند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۷۹.</ref>
* [[باب‌الحوائج]]:<ref>ناصری، مولد العباس بن علی(ع)، ۱۳۷۲ش، ص۳۰.</ref> به گفته بغدادی این لقب بین همه شیعیان به‌ویژه شیعیان عراق مشهور است.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۲۰.</ref> بسیاری از مردم معتقدند که در صورت [[توسل]] به حضرت عباس، [[خدا| خداوند]] حاجت آنها را برآورده می‌کند.<ref>بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۴۸؛ شریف قرشی، زندگانی حضرت عباس، ۱۳۸۶ش، ص۳۶–۳۷.</ref>
*[[باب‌الحوائج]]:<ref>ناصری، مولد العباس بن علی(ع)، ۱۳۷۲ش، ص۳۰.</ref> به گفته بغدادی این لقب بین همه شیعیان به‌ویژه شیعیان عراق مشهور است.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۲۰.</ref> بسیاری از مردم معتقدند که در صورت [[توسل]] به حضرت عباس، [[خدا| خداوند]] حاجت آنها را برآورده می‌کند.<ref>بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۴۸؛ شریف قرشی، زندگانی حضرت عباس، ۱۳۸۶ش، ص۳۶–۳۷.</ref>
* سقّا: برخی معتقدند این لقب بین مورخان و نسب‌شناسان مشهور است.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۴؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۴۲۹؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۱۲–۴۱۳؛ ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۱۷–۱۱۸.</ref> عباس(ع) سه بار در کربلا برای اهل حرم آب آورد.<ref>طعمه، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ١۴١۶ق، ص۲۳۸.</ref>در رجزهای حضرت عباس(ع) به این لقب تصریح شده است مانند انی انا العباس اغدوا بالسقی؛ من عباسم و شب را با منصب سقایی صبح می‌کنم.<ref>قمی، نفس المهموم، المکتبة الحیدریة، ص۳۰۴.</ref>
*سقّا: برخی معتقدند این لقب بین مورخان و نسب‌شناسان مشهور است.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۴؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۴۲۹؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۱۲–۴۱۳؛ ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۱۷–۱۱۸.</ref> عباس(ع) سه بار در کربلا برای اهل حرم آب آورد.<ref>طعمه، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ١۴١۶ق، ص۲۳۸.</ref>در رجزهای حضرت عباس(ع) به این لقب تصریح شده است مانند انی انا العباس اغدوا بالسقی؛ من عباسم و شب را با منصب سقایی صبح می‌کنم.<ref>قمی، نفس المهموم، المکتبة الحیدریة، ص۳۰۴.</ref>
* الشهید<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۰۸–۱۰۹.</ref>
*الشهید<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۰۸–۱۰۹.</ref>
* پرچمدار و علمدار.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، مطبعه العلمیه، ج۴، ص۱۰۸؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۴۰.</ref>
*پرچمدار و علمدار.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، مطبعه العلمیه، ج۴، ص۱۰۸؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۴۰.</ref>
* باب الحسین: برخی با استناد به مکاشفه [[سید علی قاضی طباطبایی]] عارف شیعه و دریافت این خبر که «حضرت ابوالفضل العباس(ع) کعبه اولیاست». این لقب را به حضرت عباس(ع) داده‌اند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6433/7686/96868 «حضرت ابوالفضل علیه السلام کعبه اولیا»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>
*باب الحسین: برخی با استناد به مکاشفه [[سید علی قاضی طباطبایی]] عارف شیعه و دریافت این خبر که «حضرت ابوالفضل العباس(ع) کعبه اولیاست». این لقب را به حضرت عباس(ع) داده‌اند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6433/7686/96868 «حضرت ابوالفضل علیه السلام کعبه اولیا»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>


== زندگی‌نامه ==
==زندگی‌نامه==
به گفته برخی پژوهشگران، دربارهٔ زندگی عباس تا قبل از [[واقعه کربلا]] اطلاعات تاریخی چندانی در دسترس نیست.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۷۳–۷۵؛ محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۳۸.</ref> تنها ماجرایی که از زندگی او نقل شده حضور در [[جنگ صفین]] است و نیز یک نکته در هنگام دفن امام حسن مجتبی(ع) است.<ref>موسوی مقرم، العباس(ع)، ۱۴۳۵ق، ص۲۴۷–۲۵۱.</ref> باقی آنچه وجود دارد مربوط به واقعه کربلا است.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۷۴.</ref>
به گفته برخی پژوهشگران، دربارهٔ زندگی عباس تا قبل از [[واقعه کربلا]] اطلاعات تاریخی چندانی در دسترس نیست.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۷۳–۷۵؛ محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۳۸.</ref> تنها ماجرایی که از زندگی او نقل شده حضور در [[جنگ صفین]] است و نیز یک نکته در هنگام دفن امام حسن مجتبی(ع) است.<ref>موسوی مقرم، العباس(ع)، ۱۴۳۵ق، ص۲۴۷–۲۵۱.</ref> باقی آنچه وجود دارد مربوط به واقعه کربلا است.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۷۴.</ref>


=== تولد ===
===تولد===
در سال تولد عباس(ع) اختلاف است.<ref>اردوبادی، حیاة ابی‌الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۶۱؛ محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۳۱.</ref> این اختلافات احتمالاً ناشی از نقل سن عباس(ع) در زمان [[شهادت]] پدرش [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] است که برخی آن را بین ۱۶ تا ۱۸ سال می‌دانند.<ref>محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۳۱ و ۵۰.</ref> بعضی دیگر سن او را ۱۴ سال و قبل از [[تکلیف]] عنوان کرده‌اند.<ref>ناصری، مولد العباس بن علی، ۱۳۷۲ش، ص۶۲؛ طعمه، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ١۴١۶ق، ص۲۴۲.</ref>
در سال تولد عباس(ع) اختلاف است.<ref>اردوبادی، حیاة ابی‌الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۶۱؛ محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۳۱.</ref> این اختلافات احتمالاً ناشی از نقل سن عباس(ع) در زمان [[شهادت]] پدرش [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] است که برخی آن را بین ۱۶ تا ۱۸ سال می‌دانند.<ref>محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۳۱ و ۵۰.</ref> بعضی دیگر سن او را ۱۴ سال و قبل از [[تکلیف]] عنوان کرده‌اند.<ref>ناصری، مولد العباس بن علی، ۱۳۷۲ش، ص۶۲؛ طعمه، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ١۴١۶ق، ص۲۴۲.</ref>


قول مشهور این است که عباس در [[سال ۲۶ هجری قمری|۲۶ق]] در [[مدینه]] به دنیا آمد.<ref>زجاجی کاشانی، سقای کربلا، ۱۳۷۹ش، ص۸۹–۹۰؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۴۲۹.</ref> به گفته اردوبادی، دربارهٔ روز و ماه تولد او نیز در منابع قدیمی چیزی یافت نمی‌شود و فقط کتابی به نام انیس الشیعه که در قرن ۱۳ق نوشته شده، روز تولد او را [[۴ شعبان]] دانسته است.<ref>اردوبادی، حیاة ابی‌الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۶۴.</ref> نویسنده [[خصائص العباسیه]] بدون ذکر منبع نوشته است که وقتی به دنیا آمد، امام علی او را در آغوش گرفت و عباس نامید، در گوش‌هایش [[اذان]] و [[اقامه]] گفت، سپس بازوهایش را بوسید و گریه کرد و در پاسخ به [[ام‌البنین| ام البنین]] که دلیل گریه او را جویا شد، گفت دو بازوی عباس در راه کمک به [[امام حسین علیه‌السلام| حسین(ع)]] جدا می‌شود و [[خدا|خداوند]] در ازای دو دست بریده‌اش، دو بال در [[آخرت]] به او عطا می‌کند.<ref>کلباسی، الخصائص العباسیه، ۱۴۲۰ق، ص۶۴–۷۱.</ref> کتاب‌های دیگر نیز با تکیه بر همین نقل، گریه امام برای قطع شدن دو دست عباس(ع) را مطرح کرده‌اند.<ref>نگاه کنید به: ناصری، مولد العباس بن علی، ۱۳۷۲ق، ص۶۱–۶۲؛ خلخالی، چهره درخشان قمر بنی هاشم، ۱۳۷۸ش، ص۱۴۰.</ref>
قول مشهور این است که عباس در [[سال ۲۶ هجری قمری|۲۶ق]] در [[مدینه]] به دنیا آمد.<ref>زجاجی کاشانی، سقای کربلا، ۱۳۷۹ش، ص۸۹–۹۰؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۴۲۹.</ref> به گفته اردوبادی، دربارهٔ روز و ماه تولد او نیز در منابع قدیمی چیزی یافت نمی‌شود و فقط کتابی به نام انیس الشیعه که در قرن ۱۳ق نوشته شده، روز تولد او را [[۴ شعبان]] دانسته است.<ref>اردوبادی، حیاة ابی‌الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۶۴.</ref> نویسنده [[خصائص العباسیه]] بدون ذکر منبع نوشته است که وقتی به دنیا آمد، امام علی او را در آغوش گرفت و عباس نامید، در گوش‌هایش [[اذان]] و [[اقامه]] گفت، سپس بازوهایش را بوسید و گریه کرد و در پاسخ به [[ام‌البنین| ام البنین]] که دلیل گریه او را جویا شد، گفت دو بازوی عباس در راه کمک به [[امام حسین علیه‌السلام| حسین(ع)]] جدا می‌شود و [[خدا|خداوند]] در ازای دو دست بریده‌اش، دو بال در [[آخرت]] به او عطا می‌کند.<ref>کلباسی، الخصائص العباسیه، ۱۴۲۰ق، ص۶۴–۷۱.</ref> کتاب‌های دیگر نیز با تکیه بر همین نقل، گریه امام برای قطع شدن دو دست عباس(ع) را مطرح کرده‌اند.<ref>نگاه کنید به: ناصری، مولد العباس بن علی، ۱۳۷۲ق، ص۶۱–۶۲؛ خلخالی، چهره درخشان قمر بنی هاشم، ۱۳۷۸ش، ص۱۴۰.</ref>


=== همسر و فرزندان ===
===همسر و فرزندان===
[[پرونده:فرزندان حضرت عباس(ع).jpeg|300px|بندانگشتی|نمودار تصویری فرزندان حضرت عباس<ref>خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶، ص۴۵.</ref>]]
[[پرونده:فرزندان حضرت عباس(ع).jpeg|300px|بندانگشتی|نمودار تصویری فرزندان حضرت عباس<ref>خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶، ص۴۵.</ref>]]
عباس(ع) با [[لبابه همسر حضرت عباس|لبابه]] نوه [[عباس بن عبدالمطلب]] بین سال‌های [[سال ۴۰ هجری قمری|۴۰]] تا [[سال ۴۵ هجری قمری|۴۵ قمری]] [[ازدواج]] کرد.<ref>زبیری، نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۷۹؛ زجاجی کاشانی، سقای کربلا، ۱۳۷۹ش، ص۹۸.</ref> برخی از منابع، پدر لبابه را [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب| عبیدالله بن عباس]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: بغدادی، المحبر، دار الاآفاق الجدیده، ص۴۴۱؛ تلمسانی، الجوهره، انصاریان، ص۵۹.</ref> و برخی دیگر [[عبدالله بن عباس]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌صوفی، المجدی، ۱۴۲۲ق، ص۴۳۶.</ref> ذکر کرده‌اند. ابن‌حبیب بغدادی، مورخ قرن سوم قمری، لبابه همسر عباس را دختر عبیدالله دانسته و لبابه دختر عبدالله را همسر علی بن عبدالله جعفر معرفی کرده است.<ref>بغدادی، المحبر، دار الاآفاق الجدیده، ص۴۴۰–۴۴۱.</ref> لبابه برای عباس، دو پسر به نام‌های فضل و عبیدالله به دنیا آورد<ref>ابن‌صوفی، المجدی، ۱۴۲۲ق، ص۴۳۶.</ref> و پس از شهادت او ابتدا به ازدواج ولید بن عتبه و سپس به ازدواج [[زید بن حسن بن علی|زید بن حسن]] درآمد.<ref>بغدادی، المحبر، دار الاآفاق الجدیده، ص۴۴۱.</ref>
عباس(ع) با [[لبابه همسر حضرت عباس|لبابه]] نوه [[عباس بن عبدالمطلب]] بین سال‌های [[سال ۴۰ هجری قمری|۴۰]] تا [[سال ۴۵ هجری قمری|۴۵ قمری]] [[ازدواج]] کرد.<ref>زبیری، نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۷۹؛ زجاجی کاشانی، سقای کربلا، ۱۳۷۹ش، ص۹۸.</ref> برخی از منابع، پدر لبابه را [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب| عبیدالله بن عباس]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: بغدادی، المحبر، دار الاآفاق الجدیده، ص۴۴۱؛ تلمسانی، الجوهره، انصاریان، ص۵۹.</ref> و برخی دیگر [[عبدالله بن عباس]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌صوفی، المجدی، ۱۴۲۲ق، ص۴۳۶.</ref> ذکر کرده‌اند. ابن‌حبیب بغدادی، مورخ قرن سوم قمری، لبابه همسر عباس را دختر عبیدالله دانسته و لبابه دختر عبدالله را همسر علی بن عبدالله جعفر معرفی کرده است.<ref>بغدادی، المحبر، دار الاآفاق الجدیده، ص۴۴۰–۴۴۱.</ref> لبابه برای عباس، دو پسر به نام‌های فضل و عبیدالله به دنیا آورد<ref>ابن‌صوفی، المجدی، ۱۴۲۲ق، ص۴۳۶.</ref> و پس از شهادت او ابتدا به ازدواج ولید بن عتبه و سپس به ازدواج [[زید بن حسن بن علی|زید بن حسن]] درآمد.<ref>بغدادی، المحبر، دار الاآفاق الجدیده، ص۴۴۱.</ref>
خط ۸۱: خط ۸۱:
گزارش شده است که نسل حضرت عباس از پسرش عبیدالله و پسرش حسن ادامه پیدا کرده است. فرزندان حضرت عباس از مشهورترین تبار [[علویان]] بودند و بسیاری از آنها عالم، شاعر، قاضی و حاکم بودند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی هاشم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۱۸؛ محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۸۹.</ref> گستردگی نسل حضرت عباس از شمال آفریقا تا [[ایران]] گزارش شده است.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی هاشم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۱۸.</ref> برخی دلیل این گستردگی را مهاجرت فرزندان حضرت عباس به دلیل ظلم حکومت‌ها عنوان کرده‌اند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی هاشم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۲۶.</ref>
گزارش شده است که نسل حضرت عباس از پسرش عبیدالله و پسرش حسن ادامه پیدا کرده است. فرزندان حضرت عباس از مشهورترین تبار [[علویان]] بودند و بسیاری از آنها عالم، شاعر، قاضی و حاکم بودند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی هاشم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۱۸؛ محمودی، ماه بی‌غروب، ۱۳۷۹ش، ص۸۹.</ref> گستردگی نسل حضرت عباس از شمال آفریقا تا [[ایران]] گزارش شده است.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی هاشم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۱۸.</ref> برخی دلیل این گستردگی را مهاجرت فرزندان حضرت عباس به دلیل ظلم حکومت‌ها عنوان کرده‌اند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی هاشم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۲۶.</ref>


=== جنگ صفین ===
===جنگ صفین===
حضور عباس(ع) در [[جنگ صفین]] در برخی از کتاب‌های متأخر نقل شده است. او در این جنگ از جمله افرادی بود که به فرماندهی [[مالک اشتر]] در جنگ صفین به [[فرات]] حمله کردند و برای لشگریان [[امام علی علیه‌السلام |امام علی(ع)]] آب برداشتند.<ref>حائری مازندرانی، معالی السبطین، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۳۷؛ موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۲۴۲؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق، ص۳۸۵.</ref> در همین کتاب‌های متأخر کشته شدن ابن شعثاء از شام و هفت تن از پسرانش به دست عباس نیز جزو حوادث جنگ صفین نقل شده است.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۲۴۲؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق، ص۳۸۵.</ref> به گفته برخی از نویسندگان، مردم [[شام]] قدرت ابن شعثاء را برابر با هزار سوار می‌دانسته‌اند.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۲۴۲؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق، ص۳۸۵.</ref> برخی نیز در حضور حضرت عباس(ع) در صفین تردید کرده و آن را منطبق با قرائن تاریخی ندانسته‌اند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Question/View/66112 «بررسی ادعای حضور حضرت ابوالفضل در صفین»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>
حضور عباس(ع) در [[جنگ صفین]] در برخی از کتاب‌های متأخر نقل شده است. او در این جنگ از جمله افرادی بود که به فرماندهی [[مالک اشتر]] در جنگ صفین به [[فرات]] حمله کردند و برای لشگریان [[امام علی علیه‌السلام |امام علی(ع)]] آب برداشتند.<ref>حائری مازندرانی، معالی السبطین، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۳۷؛ موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۲۴۲؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق، ص۳۸۵.</ref> در همین کتاب‌های متأخر کشته شدن ابن شعثاء از شام و هفت تن از پسرانش به دست عباس نیز جزو حوادث جنگ صفین نقل شده است.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۲۴۲؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق، ص۳۸۵.</ref> به گفته برخی از نویسندگان، مردم [[شام]] قدرت ابن شعثاء را برابر با هزار سوار می‌دانسته‌اند.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۲۴۲؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق، ص۳۸۵.</ref> برخی نیز در حضور حضرت عباس(ع) در صفین تردید کرده و آن را منطبق با قرائن تاریخی ندانسته‌اند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Question/View/66112 «بررسی ادعای حضور حضرت ابوالفضل در صفین»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>


بنابر آنچه اردوبادی در کتاب خود آورده، داستان وصیت امام علی(ع) به عباس و توصیه به او دربارهٔ امام حسین(ع)، گرچه مشهور است، اما سندی ندارد.<ref>اردوبادی، حیاة ابی‌الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۵۵.</ref>
بنابر آنچه اردوبادی در کتاب خود آورده، داستان وصیت امام علی(ع) به عباس و توصیه به او دربارهٔ امام حسین(ع)، گرچه مشهور است، اما سندی ندارد.<ref>اردوبادی، حیاة ابی‌الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۵۵.</ref>


== در واقعه کربلا ==
==در واقعه کربلا==
{{سوگواری محرم}}
{{سوگواری محرم}}
{{اصلی|واقعه کربلا}}
{{اصلی|واقعه کربلا}}
حضور در واقعه کربلا مهم‌ترین فراز زندگی عباس بن علی است و اهمیت او نزد شیعیان ناشی از نقشی است که در واقعه کربلا داشته است. عباس را یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های [[قیام امام حسین(ع)|قیام امام حسین]](ع) عنوان کرده‌اند.<ref>شریف قرشی، زندگانی حضرت ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۴.</ref> با این حال در بیشتر کتاب‌هایی که به صورت مجزا دربارهٔ عباس(ع) نوشته شده است، گزارشی تاریخی یا روایی دربارهٔ عباس(ع) از زمان حرکت امام حسین(ع) از [[مدینه]] به [[مکه]] و سپس از مکه به [[کوفه]] تا قبل از [[ماه محرم]] سال [[سال ۶۱ هجری قمری |۶۱ق]] وجود ندارد.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۷۳–۷۵؛ همچنین نگاه کنید به: مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۱و۲ و۳؛ موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق؛ حائری مازندرانی، معالی السبطین، ۱۴۱۲ق؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق؛ طعمه، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ١۴١۶ق؛ ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق؛ اردوبادی، موسوعه العلامه الاردوبادی، ۱۴۳۶ق؛ شریف قرشی، زندگانی حضرت ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش؛ الخوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۱؛ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴ و ۵.</ref>
حضور در واقعه کربلا مهم‌ترین فراز زندگی عباس بن علی است و اهمیت او نزد شیعیان ناشی از نقشی است که در واقعه کربلا داشته است. عباس را یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های [[قیام امام حسین(ع)|قیام امام حسین]](ع) عنوان کرده‌اند.<ref>شریف قرشی، زندگانی حضرت ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۴.</ref> با این حال در بیشتر کتاب‌هایی که به صورت مجزا دربارهٔ عباس(ع) نوشته شده است، گزارشی تاریخی یا روایی دربارهٔ عباس(ع) از زمان حرکت امام حسین(ع) از [[مدینه]] به [[مکه]] و سپس از مکه به [[کوفه]] تا قبل از [[ماه محرم]] سال [[سال ۶۱ هجری قمری |۶۱ق]] وجود ندارد.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۷۳–۷۵؛ همچنین نگاه کنید به: مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۱و۲ و۳؛ موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق؛ حائری مازندرانی، معالی السبطین، ۱۴۱۲ق؛ خراسانی قاینی بیرجندی، کبریت الاحمر، ۱۳۸۶ق؛ طعمه، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ١۴١۶ق؛ ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق؛ اردوبادی، موسوعه العلامه الاردوبادی، ۱۴۳۶ق؛ شریف قرشی، زندگانی حضرت ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش؛ الخوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۱؛ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴ و ۵.</ref>


=== خطبه خواندن در مکه ===
===خطبه خواندن در مکه===
نویسنده کتاب «خطیب کعبه»، [[خطبه|خطبه‌ای]] به عباس(ع) نسبت داده است<ref>یونسیان، خطیب کعبه، ۱۳۸۶ش، ص۴۶.</ref> و آن را به استناد یادداشتی، به کتاب «مناقب سادة الکرام» مستند می‌کند و خود تصریح دارد که این کتاب را ندیده است.<ref>یونسیان، خطیب کعبه، ۱۳۸۶ش، ص۴۶.</ref> بر اساس این گزارش حضرت عباس در روز [[۸ ذی‌الحجه|هشتم ذی‌الحجه]] خطبه‌ای را بر فراز بام [[کعبه]] ایراد کرد و در آن با اشاره به جایگاه [[امام حسین علیه‌السلام| امام حسین(ع)]] و معرفی [[یزید بن معاویه |یزید]] به عنوان شراب‌خوار، به [[بیعت]] مردم با یزید انتقاد کرد. او در ضمن خطبه عنوان کرد تا زمانی که او زنده است اجازه نخواهد داد کسی امام حسین(ع) را به [[شهادت]] برساند و تنها راه شهادت امام، کشتن عباس است.<ref>یونسیان، خطیب کعبه، ۱۳۸۶ش، ص۴۶–۴۸.</ref> [[جویا جهان‌بخش]] در مقاله‌ای با تکیه بر نقد ادبی متن خطبه و ناشناس بودن نویسنده و اصل کتاب، آن را رد می‌کند و تصریح می‌کند که این ماجرا در منابع دیگر یافت نمی‌شود.<ref>جهان‌بخش، «گنجی نویافته یا وهمی بربافته؟»، ص۲۸–۵۶.</ref>
نویسنده کتاب «خطیب کعبه»، [[خطبه|خطبه‌ای]] به عباس(ع) نسبت داده است<ref>یونسیان، خطیب کعبه، ۱۳۸۶ش، ص۴۶.</ref> و آن را به استناد یادداشتی، به کتاب «مناقب سادة الکرام» مستند می‌کند و خود تصریح دارد که این کتاب را ندیده است.<ref>یونسیان، خطیب کعبه، ۱۳۸۶ش، ص۴۶.</ref> بر اساس این گزارش حضرت عباس در روز [[۸ ذی‌الحجه|هشتم ذی‌الحجه]] خطبه‌ای را بر فراز بام [[کعبه]] ایراد کرد و در آن با اشاره به جایگاه [[امام حسین علیه‌السلام| امام حسین(ع)]] و معرفی [[یزید بن معاویه |یزید]] به عنوان شراب‌خوار، به [[بیعت]] مردم با یزید انتقاد کرد. او در ضمن خطبه عنوان کرد تا زمانی که او زنده است اجازه نخواهد داد کسی امام حسین(ع) را به [[شهادت]] برساند و تنها راه شهادت امام، کشتن عباس است.<ref>یونسیان، خطیب کعبه، ۱۳۸۶ش، ص۴۶–۴۸.</ref> [[جویا جهان‌بخش]] در مقاله‌ای با تکیه بر نقد ادبی متن خطبه و ناشناس بودن نویسنده و اصل کتاب، آن را رد می‌کند و تصریح می‌کند که این ماجرا در منابع دیگر یافت نمی‌شود.<ref>جهان‌بخش، «گنجی نویافته یا وهمی بربافته؟»، ص۲۸–۵۶.</ref>


=== پرچمداری در روز عاشورا ===
===پرچمداری در روز عاشورا===
حضرت عباس(س) در روز عاشورا پرچم‌دار سپاه امام حسین(ع) بود. امام(ع) صبح عاشورا این سمت را به وی سپرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۸۷؛ ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۹۰؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۹۵؛ بخاری، سر السلسلة العلویة، ۱۳۸۲ق، ص۸۸–۸۹.</ref>بر اساس برخی گزارش‌ها امام(ع) هنگام درخواست عباس برای رفتن به میدان، پرچمداری او را یادآور می‌شدند.<ref>قمی، نفس المهموم، المکتبة الحیدریة، ص۳۰۶.</ref>
حضرت عباس(س) در روز عاشورا پرچم‌دار سپاه امام حسین(ع) بود. امام(ع) صبح عاشورا این سمت را به وی سپرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۸۷؛ ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۹۰؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۹۵؛ بخاری، سر السلسلة العلویة، ۱۳۸۲ق، ص۸۸–۸۹.</ref>بر اساس برخی گزارش‌ها امام(ع) هنگام درخواست عباس برای رفتن به میدان، پرچمداری او را یادآور می‌شدند.<ref>قمی، نفس المهموم، المکتبة الحیدریة، ص۳۰۶.</ref>


=== سقایی و آوردن آب ===
===سقایی و آوردن آب===
به گزارش منابع تاریخی وقتی دشمن آب را بر کاروان امام حسین(ع) بست و تشنگی به حرم و اصحاب فشار آورد، امام، عباس را همراه سی اسب‌سوار و بیست پیاده‌نظام با بیست مشک آب روانه [[شریعه فرات]] نمود تا آب بیاورند. آنها شبانه نزدیک شریعه شدند اما [[عمرو بن حجاج زبیدی|عمرو بن حجاج]] و یارانش قصد ممانعت از رسیدن آنها به شریعه را داشتند که حضرت عباس و همراهانش آنها را عقب رانده و خود را به شریعه رساندند و مشک‌ها را پر از آب کردند. در حین بازگشت از شریعه عمرو بن حجاج و یارانش، بر آنان هجوم بردند. عباس و دیگر سوارکاران راه را بر دشمن بستند تا پیاده‌نظام‌ها آب را به اردوگاه رساندند.<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ش، ص۹۸ و۹۹. طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۱۲؛ ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، ۱۹۷۰م، ص۱۱۷؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۳۴۶ و ۳۴۷؛ دینوری، الأخبار الطوال، ۱۹۶۰م، ص۲۵۵؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۲.</ref>
به گزارش منابع تاریخی وقتی دشمن آب را بر کاروان امام حسین(ع) بست و تشنگی به حرم و اصحاب فشار آورد، امام، عباس را همراه سی اسب‌سوار و بیست پیاده‌نظام با بیست مشک آب روانه [[شریعه فرات]] نمود تا آب بیاورند. آنها شبانه نزدیک شریعه شدند اما [[عمرو بن حجاج زبیدی|عمرو بن حجاج]] و یارانش قصد ممانعت از رسیدن آنها به شریعه را داشتند که حضرت عباس و همراهانش آنها را عقب رانده و خود را به شریعه رساندند و مشک‌ها را پر از آب کردند. در حین بازگشت از شریعه عمرو بن حجاج و یارانش، بر آنان هجوم بردند. عباس و دیگر سوارکاران راه را بر دشمن بستند تا پیاده‌نظام‌ها آب را به اردوگاه رساندند.<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ش، ص۹۸ و۹۹. طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۱۲؛ ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، ۱۹۷۰م، ص۱۱۷؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۳۴۶ و ۳۴۷؛ دینوری، الأخبار الطوال، ۱۹۶۰م، ص۲۵۵؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۲.</ref>


=== نپذیرفتن امان‌نامه‌ها ===
===نپذیرفتن امان‌نامه‌ها===
هنگامی که کاروان حسینی در کربلا بودند، دشمن برای حضرت عباس و برادرانش دو امان‌نامه آوردند.
هنگامی که کاروان حسینی در کربلا بودند، دشمن برای حضرت عباس و برادرانش دو امان‌نامه آوردند.


==== امان‌نامه عبدالله بن ابی‌محل ====
====امان‌نامه عبدالله بن ابی‌محل====
وقتی [[شمر بن ذی‌الجوشن]] نامه جنگ با امام حسین(ع) یا تسلیم شدن وی را از ابن زیاد گرفت، هنگام خروج از قصر عبدالله بن ابی‌محل برادرزاده ام‌البنین از همراهان شمر، از عبیدالله بن زیاد برای پسرعمه‌های خود عباس و برادران او امان‌نامه‌ای گرفت و آن را از طریق مولای خود به اردوگاه امام حسین برای فرزندان ام البنین فرستاد. وقتی فرستاده او بر عباس و برادرانش وارد شد به آنها گفت: این امان‌نامه را دایی شما برایتان فرستاده است. آنها در پاسخ گفتند: به دایی ما سلام برسان و بگو ما نیاز به امان‌نامه نداریم، امان خداوند برای ما بهتر از امان‌نامه إبن سمیه است.<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ص۱۰۳ و ۱۰۴؛ طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۱۴. ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۴؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۹۹ق، ج۴، ص۵۶؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۱۹۰.</ref>
وقتی [[شمر بن ذی‌الجوشن]] نامه جنگ با امام حسین(ع) یا تسلیم شدن وی را از ابن زیاد گرفت، هنگام خروج از قصر عبدالله بن ابی‌محل برادرزاده ام‌البنین از همراهان شمر، از عبیدالله بن زیاد برای پسرعمه‌های خود عباس و برادران او امان‌نامه‌ای گرفت و آن را از طریق مولای خود به اردوگاه امام حسین برای فرزندان ام البنین فرستاد. وقتی فرستاده او بر عباس و برادرانش وارد شد به آنها گفت: این امان‌نامه را دایی شما برایتان فرستاده است. آنها در پاسخ گفتند: به دایی ما سلام برسان و بگو ما نیاز به امان‌نامه نداریم، امان خداوند برای ما بهتر از امان‌نامه إبن سمیه است.<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ص۱۰۳ و ۱۰۴؛ طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۱۴. ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۴؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۹۹ق، ج۴، ص۵۶؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۱۹۰.</ref>


==== امان‌نامه شمر ذی‌الجوشن ====
====امان‌نامه شمر ذی‌الجوشن====
شب نهم محرم، شمر مقابل اصحاب حسین(ع) ایستاد و گفت: پسران خواهرم کجایند؟! عباس، جعفر و عثمان از خیمه بیرون آمده و گفتند: چه می‌خواهی؟ شمر گفت: شما در امان هستید. آنها گفتند: اگر تو دایی ما هستی خدا تو و امان‌نامه‌ات را لعنت کند. تنها برای ما امان‌نامه آوردی و پسر پیامبر را رها کردی!<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ص۱۰۴. طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۱۵؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۹؛ طبرسی، إعلام الوری، دار الکتب الاسلامیة، ج۱، ص۴۵۴؛ دمشقی، جواهر المطالب، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۲۸۱.</ref>
شب نهم محرم، شمر مقابل اصحاب حسین(ع) ایستاد و گفت: پسران خواهرم کجایند؟! عباس، جعفر و عثمان از خیمه بیرون آمده و گفتند: چه می‌خواهی؟ شمر گفت: شما در امان هستید. آنها گفتند: اگر تو دایی ما هستی خدا تو و امان‌نامه‌ات را لعنت کند. تنها برای ما امان‌نامه آوردی و پسر پیامبر را رها کردی!<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ص۱۰۴. طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۱۵؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۹؛ طبرسی، إعلام الوری، دار الکتب الاسلامیة، ج۱، ص۴۵۴؛ دمشقی، جواهر المطالب، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۲۸۱.</ref>


ابن اعثم (درگذشت ۳۱۴ق) در گزارشی این‌گونه نقل کرده است: وقتی شمر پسران ام‌البنین را صدا زد، حسین به برادرانش گفت: جواب او را بدهید، هر چند فاسق باشد، زیرا او از دایی‌های شماست. حضرت عباس و برادرانش به شمر گفتند: چه می‌گویی؟ شمر گفت: ای فرزندان خواهرم! شما در امانید. خودتان را با حسین به کشتن ندهید و از امیرالمؤمنین یزید اطاعت کنید. در این هنگام عباس بن علی گفت: مرگ بر تو ای شمر! خدا تو و امان‌نامه‌ات را لعنت کند؛ ای دشمن خدا! آیا به ما می‌گویی از دشمن اطاعت کنیم و دست از یاری برادرمان برداریم؟!<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۴.</ref>
ابن اعثم (درگذشت ۳۱۴ق) در گزارشی این‌گونه نقل کرده است: وقتی شمر پسران ام‌البنین را صدا زد، حسین به برادرانش گفت: جواب او را بدهید، هر چند فاسق باشد، زیرا او از دایی‌های شماست. حضرت عباس و برادرانش به شمر گفتند: چه می‌گویی؟ شمر گفت: ای فرزندان خواهرم! شما در امانید. خودتان را با حسین به کشتن ندهید و از امیرالمؤمنین یزید اطاعت کنید. در این هنگام عباس بن علی گفت: مرگ بر تو ای شمر! خدا تو و امان‌نامه‌ات را لعنت کند؛ ای دشمن خدا! آیا به ما می‌گویی از دشمن اطاعت کنیم و دست از یاری برادرمان برداریم؟!<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۴.</ref>


گزارشی دیگر توسط إبن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق) برخلاف بسیاری از متون کهن، این‌گونه نقل شده است: برادران حسین به شمر گفتند: اگر به ما و برادرمان حسین امان می‌دهی، ما نیز امان‌نامهٔ تو را قبول می‌کنیم و گرنه ما نیازی به امان‌نامه‌ات نداریم.<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۱۹۰.</ref> ولی ظاهراً گزارش‌های ابن کثیر و ابن اعثم به‌خاطر تأخر زمانی و محتوای آن، قابل تأمل و برخلاف گزارش کتب کهن است.<ref>صالحی حاجی‌آبادی، شهدای نینوا، ۱۳۸۶ش، ص۴۰.</ref>
گزارشی دیگر توسط ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق) برخلاف بسیاری از متون کهن، این‌گونه نقل شده است: برادران حسین به شمر گفتند: اگر به ما و برادرمان حسین امان می‌دهی، ما نیز امان‌نامهٔ تو را قبول می‌کنیم و گرنه ما نیازی به امان‌نامه‌ات نداریم.<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۱۹۰.</ref> ولی ظاهراً گزارش‌های ابن کثیر و ابن اعثم به‌خاطر تأخر زمانی و محتوای آن، قابل تأمل و برخلاف گزارش کتب کهن است.<ref>صالحی حاجی‌آبادی، شهدای نینوا، ۱۳۸۶ش، ص۴۰.</ref>


=== شهادت برادران عباس ===
===شهادت برادران عباس===
[[پرونده:ضریح حضرت عباس-نصب ۱۳۹۵ش.jpg|358x358px|بندانگشتی|ضریح حضرت عباس که در [[۱۳۹۵ش]] نصب شد.]]
[[پرونده:ضریح حضرت عباس-نصب ۱۳۹۵ش.jpg|358x358px|بندانگشتی|ضریح حضرت عباس که در [[۱۳۹۵ش]] نصب شد.]]
بر اساس گزارش‌های تاریخی، حاصل ازدواج [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] با [[ام‌البنین]]، چهار پسر به نام‌های عباس، [[جعفر بن علی بن ابی‌طالب|جعفر]]، [[عبدالله بن علی بن ابی‌طالب|عبدالله]] و [[عثمان بن علی بن ابی‌طالب|عثمان]] بود.<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ش، ص۱۷۵؛ ابومخنف، وقعة الطف، ۱۳۶۷ش، ص۲۴۵؛ طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۲، ص۳۴۲.</ref> و حضرت عباس عصر عاشورا برادران خود را تشویق به مبارزه کرد.
بر اساس گزارش‌های تاریخی، حاصل ازدواج [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] با [[ام‌البنین]]، چهار پسر به نام‌های عباس، [[جعفر بن علی بن ابی‌طالب|جعفر]]، [[عبدالله بن علی بن ابی‌طالب|عبدالله]] و [[عثمان بن علی بن ابی‌طالب|عثمان]] بود.<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ش، ص۱۷۵؛ ابومخنف، وقعة الطف، ۱۳۶۷ش، ص۲۴۵؛ طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۲، ص۳۴۲.</ref> و حضرت عباس عصر عاشورا برادران خود را تشویق به مبارزه کرد.
خط ۱۲۱: خط ۱۲۱:
بر اساس گزارش دیگری که [[ابومخنف]] (درگذشت ۱۵۷ق) و طبری (درگذشت ۳۱۰ق) نقل کرده‌اند حضرت عباس عصر عاشورا به برادران مادری‌اش گفت: ای فرزندان مادرم به میدان بروید تا من از شما ارث ببرم، زیرا شما فرزندی ندارید، آنها نیز چنین کرده و به شهادت رسیدند.<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ص۱۷۴ و ۱۷۵. طبری، تاریخ طبری، مؤسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۴۲.</ref> اما این گزارش را نادرست می‌دانند، زیرا در آن وضعیت عباس می‌دانست که کشته می‌شود و [[ارث]] خواستن معنا ندارد.<ref>مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۱۸۴–۱۸۶؛ شریف قرشی، زندگانی حضرت عباس، ۱۳۸۶ش، ص۲۲۱–۲۲۲.</ref> همچنین این گزارش با قانون ارث نیز ناسازگار است، زیرا با وجود ام‌البنین و اینکه برادران حضرت عباس زن و فرزندی نداشتند، ارث به حضرت عباس نمی‌رسید، بلکه ام‌البنین وارث فرزندان خود می‌شد.<ref>نگاه کنید به صالحی حاجی‌آبادی، شهدای نینوا، ۱۳۹۶ش، ص۴۱–۴۵.</ref>
بر اساس گزارش دیگری که [[ابومخنف]] (درگذشت ۱۵۷ق) و طبری (درگذشت ۳۱۰ق) نقل کرده‌اند حضرت عباس عصر عاشورا به برادران مادری‌اش گفت: ای فرزندان مادرم به میدان بروید تا من از شما ارث ببرم، زیرا شما فرزندی ندارید، آنها نیز چنین کرده و به شهادت رسیدند.<ref>ابومخنف، مقتل الحسین، ص۱۷۴ و ۱۷۵. طبری، تاریخ طبری، مؤسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۴۲.</ref> اما این گزارش را نادرست می‌دانند، زیرا در آن وضعیت عباس می‌دانست که کشته می‌شود و [[ارث]] خواستن معنا ندارد.<ref>مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۱۸۴–۱۸۶؛ شریف قرشی، زندگانی حضرت عباس، ۱۳۸۶ش، ص۲۲۱–۲۲۲.</ref> همچنین این گزارش با قانون ارث نیز ناسازگار است، زیرا با وجود ام‌البنین و اینکه برادران حضرت عباس زن و فرزندی نداشتند، ارث به حضرت عباس نمی‌رسید، بلکه ام‌البنین وارث فرزندان خود می‌شد.<ref>نگاه کنید به صالحی حاجی‌آبادی، شهدای نینوا، ۱۳۹۶ش، ص۴۱–۴۵.</ref>


=== رجزها در روز عاشورا ===
===رجزها در روز عاشورا===
در جریان [[واقعه کربلا]] رجزهای مختلفی از عباس(ع) نقل شده است؛<ref>نگاه کنید به: کلباسی، خصائص عباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۱۸۱–۱۸۸؛ خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۶–۱۱۲؛ اردوبادی، موسوعة العلامة الأردوبادی، ۱۴۳۶ق، ج۹، ص۲۱۹–۲۲۰؛ مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۷۵–۱۷۶.</ref> از جمله:
در [[واقعه کربلا]] رجزهای مختلفی از عباس(ع) نقل شده است؛<ref>نگاه کنید به: کلباسی، خصائص عباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۱۸۱–۱۸۸؛ خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۶–۱۱۲؛ اردوبادی، موسوعة العلامة الأردوبادی، ۱۴۳۶ق، ج۹، ص۲۱۹–۲۲۰؛ مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۷۵–۱۷۶.</ref> از جمله:


{{شعر جدید
{{شعر جدید
خط ۱۵۸: خط ۱۵۸:
}}
}}


=== شهادت ===
===شهادت===
{{جعبه نقل قول|دستان عباس بن علی قطع شده بود که آن ملعون توانست گرز بر سر او بکوبد. اما تا دستان ظاهر بریده نشود، بال‌های بهشتی نخواهد رست. اگر آسمان دنیا بهشت است، آسمان بهشت کجاست که عباس بن علی پرنده آن آسمان باشد؟<ref>آوینی، فتح خون، ۱۳۹۰ش، ص۷۱.</ref>|عنوان=سید مرتضی آوینی:|عرض=27%|رنگ پس‌زمینه=#d3f2f2}}
{{جعبه نقل قول|دستان عباس بن علی قطع شده بود که آن ملعون توانست گرز بر سر او بکوبد. اما تا دستان ظاهر بریده نشود، بال‌های بهشتی نخواهد رست. اگر آسمان دنیا بهشت است، آسمان بهشت کجاست که عباس بن علی پرنده آن آسمان باشد؟<ref>آوینی، فتح خون، ۱۳۹۰ش، ص۷۱.</ref>|عنوان=سید مرتضی آوینی:|عرض=27%|رنگ پس‌زمینه=#d3f2f2}}


خط ۱۷۶: خط ۱۷۶:
{{همچنین ببینید|تیر سه‌شعبه}}
{{همچنین ببینید|تیر سه‌شعبه}}


=== آب نخوردن به احترام امام حسین(ع) ===
===آب نخوردن به احترام امام حسین(ع)===
به گفته [[فخرالدین طریحی]] عالم قرن ۱۱ق در کتاب [[المنتخب فی جمع المراثی و الخطب (کتاب)|المنتخب]] عباس وقتی وارد [[شریعه فرات]] شد، دستانش را پر از آب کرد تا بنوشد، اما وقتی آن را به صورت نزدیک کرد به یاد تشنگی حسین افتاد و آب را رها کرد و با لب تشنه به همراه مشکی پر از آب از فرات بیرون آمد.<ref>طریحی، المنتخب، ۲۰۰۳م، ص۳۰۷.</ref> [[محمدباقر مجلسی |علامه مجلسی]] نیز در [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]] همین مطلب را بدون ذکر نام منبع اصلی آورده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۴۱.</ref> [[حبیب‌الله چایچیان]] شاعر و مرثیه‌سرای اهل‌بیت(ع) در این باره چنین سروده است:
به گفته [[فخرالدین طریحی]] عالم قرن ۱۱ق در کتاب [[المنتخب فی جمع المراثی و الخطب (کتاب)|المنتخب]] عباس وقتی وارد [[شریعه فرات]] شد، دستانش را پر از آب کرد تا بنوشد، اما وقتی آن را به صورت نزدیک کرد به یاد تشنگی حسین افتاد و آب را رها کرد و با لب تشنه به همراه مشکی پر از آب از فرات بیرون آمد.<ref>طریحی، المنتخب، ۲۰۰۳م، ص۳۰۷.</ref> [[محمدباقر مجلسی |علامه مجلسی]] نیز در [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]] همین مطلب را بدون ذکر نام منبع اصلی آورده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۴۱.</ref> [[حبیب‌الله چایچیان]] شاعر و مرثیه‌سرای اهل‌بیت(ع) در این باره چنین سروده است:
{{شعر جدید
{{شعر جدید
خط ۱۸۵: خط ۱۸۵:
اردوبادی با تحلیل چند شعر و بخشی از متن [[زیارت ناحیه مقدسه]] تلاش کرده است ثابت کند که این واقعه اتفاق افتاده است.<ref>اردوبادی، حیاة ابی الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۲۲۲–۲۲۵.</ref> جویا جهان‌بخش، تراث‌پژوه، در یادداشتی با تصریح به این که این واقعه در متون کهن نیامده است، احتمال می‌دهد این داستان ریشه در سوگ‌سروده‌ای کهن در [[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]] داشته باشد که در آن گفته شده که «ابوالفضل با همه تشنگی آب را نثار حسین کرد».{{یاد| … و من واساه لا یثنیه شیء * و جاد له علی عطش بماء* الإصفهانی، مقاتل الطالبیین، ج۱، ص۸۹.}}<ref>[https://yadegarestan.kateban.com/post/4624 آیا حکایت ایثار حضرت ابوالفضل(ع) ریشه تاریخی ندارد؟.] پایگاه یادگارستان.</ref>
اردوبادی با تحلیل چند شعر و بخشی از متن [[زیارت ناحیه مقدسه]] تلاش کرده است ثابت کند که این واقعه اتفاق افتاده است.<ref>اردوبادی، حیاة ابی الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۲۲۲–۲۲۵.</ref> جویا جهان‌بخش، تراث‌پژوه، در یادداشتی با تصریح به این که این واقعه در متون کهن نیامده است، احتمال می‌دهد این داستان ریشه در سوگ‌سروده‌ای کهن در [[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]] داشته باشد که در آن گفته شده که «ابوالفضل با همه تشنگی آب را نثار حسین کرد».{{یاد| … و من واساه لا یثنیه شیء * و جاد له علی عطش بماء* الإصفهانی، مقاتل الطالبیین، ج۱، ص۸۹.}}<ref>[https://yadegarestan.kateban.com/post/4624 آیا حکایت ایثار حضرت ابوالفضل(ع) ریشه تاریخی ندارد؟.] پایگاه یادگارستان.</ref>


== فضائل و ویژگی‌ها ==
==فضائل و ویژگی‌ها==
برخی یکی از مهم‌ترین فضائل و ویژگی‌های عباس(ع) را همراهی و زندگی کردن با [[امام علی(ع)]]، [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] می‌دانند.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۱–۱۲؛ کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۷–۱۰۸، ۱۲۳ و ۲۰۳؛ موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۱۳۰.</ref> [[سید عبدالرزاق موسوی مقرم| عبدالرزاق مقرم]] در [[کتاب العباس]]، جمله‌ای را از کتاب [[اسرار الشهادة (کتاب)|اسرار الشهادة]] به عنوان [[حدیث]] از [[امامان شیعه|معصومان]] نقل کرده است که عباس بهره‌ای از علم داشته است.<ref>موسوی مقرم، العباس، ۱۴۲۷ق، ص۱۵۸.</ref>جعفر نقدی دربارهٔ او می‌نویسد «او از نظر دانش، پارسایی، نیایش و عبادت از بزرگان اهل‌بیت است.»<ref>النقدی، جعفر، الانوار العلویه.</ref> برخی معتقدند اگرچه عباس(ع) در درجه [[چهارده معصوم|معصومان]] نیست، اما نزدیک‌ترین فرد به آنها است.<ref>نگاه کنید به: کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۳؛ بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۱۰۳ و ۱۰۷.</ref>حضرت عباس(ع) پنج امام معصوم را دیده است. امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، [[امام سجاد(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] که در [[واقعه کربلا]] حضور داشته است.<ref>العلامة المجلسی، بحار الأنوار، ج۴۶، ص۲۱۲.</ref> سید محمدعلی ریاضی شاعر آیینی قرن چهارده شمسی در شعری معروف به این فضیلت شاره کرده است.
برخی یکی از مهم‌ترین فضائل و ویژگی‌های عباس(ع) را همراهی و زندگی کردن با [[امام علی(ع)]]، [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] می‌دانند.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۱۱–۱۲؛ کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۷–۱۰۸، ۱۲۳ و ۲۰۳؛ موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۱۳۰.</ref> [[سید عبدالرزاق موسوی مقرم| عبدالرزاق مقرم]] در [[کتاب العباس]]، جمله‌ای را از کتاب [[اسرار الشهادة (کتاب)|اسرار الشهادة]] به عنوان [[حدیث]] از [[امامان شیعه|معصومان]] نقل کرده است که عباس بهره‌ای از علم داشته است.<ref>موسوی مقرم، العباس، ۱۴۲۷ق، ص۱۵۸.</ref>جعفر نقدی دربارهٔ او می‌نویسد «او از نظر دانش، پارسایی، نیایش و عبادت از بزرگان اهل‌بیت است.»<ref>النقدی، جعفر، الانوار العلویه.</ref> برخی معتقدند اگرچه عباس(ع) در درجه [[چهارده معصوم|معصومان]] نیست، اما نزدیک‌ترین فرد به آنها است.<ref>نگاه کنید به: کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۳؛ بهشتی، قهرمان علقمه، ۱۳۷۴ش، ص۱۰۳ و ۱۰۷.</ref>حضرت عباس(ع) پنج امام معصوم را دیده است. امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، [[امام سجاد(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] که در [[واقعه کربلا]] حضور داشته است.<ref>العلامة المجلسی، بحار الأنوار، ج۴۶، ص۲۱۲.</ref> سید محمدعلی ریاضی شاعر آیینی قرن چهارده شمسی در شعری معروف به این فضیلت شاره کرده است.
{{شعر جدید
{{شعر جدید
خط ۱۹۷: خط ۱۹۷:
یکی از فضائل عباس(ع) که به ادعای کلباسی دوست و دشمن آن را ستوده‌اند و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را انکار کند، [[شجاعت]] او است.<ref>کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۹.</ref> برخی کرم و بخشش عباس(ع) را از دیگر فضائل او عنوان کرده‌اند، به نحوی که میان مردم این رفتار او ضرب‌المثل بوده است.<ref>طعمه، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ١۴١۶ق، ص۲۳۶.</ref>
یکی از فضائل عباس(ع) که به ادعای کلباسی دوست و دشمن آن را ستوده‌اند و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را انکار کند، [[شجاعت]] او است.<ref>کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۹.</ref> برخی کرم و بخشش عباس(ع) را از دیگر فضائل او عنوان کرده‌اند، به نحوی که میان مردم این رفتار او ضرب‌المثل بوده است.<ref>طعمه، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ١۴١۶ق، ص۲۳۶.</ref>


=== جایگاه عباس(ع) در بهشت و غبطه شهدا به او ===
===جایگاه عباس(ع) در بهشت و غبطه شهدا به او===
عباس را از شاخص‌ترین و برجسته‌ترین [[فهرست اصحاب امام حسین(ع)|اصحاب امام حسین(ع)]] در [[روز عاشورا]] دانسته‌اند.<ref>خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۹.</ref> او پرچمدار لشکر [[امام حسین(ع)]] در [[واقعه کربلا]] بود.<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۳–۱۲۶.</ref> امام حسین(ع) دربارهٔ حضرت عباس، تعبیر «جانم به فدایت برادر» را به کار برده است<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۹۰.</ref> و همچنین بر نعش عباس گریسته است.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۷۸؛ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۸؛ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۴.</ref> برخی این سخنان و حرکات را نشانگر جایگاه او نزد امام سوم شیعیان دانسته‌اند.<ref>عندلیب، ثارالله، ۱۳۷۶ش، ص۲۴۷.</ref>
عباس را از شاخص‌ترین و برجسته‌ترین [[فهرست اصحاب امام حسین(ع)|اصحاب امام حسین(ع)]] در [[روز عاشورا]] دانسته‌اند.<ref>خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۹.</ref> او پرچمدار لشکر [[امام حسین(ع)]] در [[واقعه کربلا]] بود.<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۳–۱۲۶.</ref> امام حسین(ع) دربارهٔ حضرت عباس، تعبیر «جانم به فدایت برادر» را به کار برده است<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۹۰.</ref> و همچنین بر نعش عباس گریسته است.<ref>مظفر، موسوعة بطل العلقمی، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۷۸؛ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۸؛ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۴.</ref> برخی این سخنان و حرکات را نشانگر جایگاه او نزد امام سوم شیعیان دانسته‌اند.<ref>عندلیب، ثارالله، ۱۳۷۶ش، ص۲۴۷.</ref>


در احادیث همچنین بر جایگاه خاص حضرت عباس در [[بهشت]] تأکید شده است؛ بر اساس روایتی، [[امام سجاد علیه‌السلام| امام سجاد(ع)]] فرمود خداوند عمویم عباس را رحمت کند که خود را فدای برادرش امام حسین(ع) کرد و در این راه دو دستش قطع شد که خداوند عوض دو دست قطع‌شدهٔ او دو بال در [[آخرت]] به او عطا خواهد کرد تا با آن دو بال همراه با [[فرشته|فرشتگان]] در [[بهشت]] پرواز کند همان گونه که به [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر بن ابی طالب]] نیز دو بال عطا شد.<ref>شیخ صدوق، خصال، ۱۴۱۰ق، ص۶۸.</ref>امام
در احادیث همچنین بر جایگاه خاص حضرت عباس در [[بهشت]] تأکید شده است؛ بر اساس روایتی، [[امام سجاد علیه‌السلام| امام سجاد(ع)]] فرمود خداوند عمویم عباس را رحمت کند که خود را فدای برادرش امام حسین(ع) کرد و در این راه دو دستش قطع شد که خداوند عوض دو دست قطع‌شدهٔ او دو بال در [[آخرت]] به او عطا خواهد کرد تا با آن دو بال همراه با [[فرشته|فرشتگان]] در [[بهشت]] پرواز کند همان گونه که به [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر بن ابی طالب]] نیز دو بال عطا شد.<ref>شیخ صدوق، خصال، ۱۴۱۰ق، ص۶۸.</ref>امام
در ادامه فرمود عمویم عباس نزد [[خداوند]] منزلت و جایگاه بالایی دارد که همه [[شهادت |شهدا]] در روز [[قیامت]] به او [[غبطه]] می‌خورند.<ref>شیخ صدوق، خصال، ۱۴۱۰ق، ص۶۸.</ref>
در ادامه فرمود عمویم عباس نزد خداوند منزلت و جایگاه بالایی دارد که همه [[شهادت |شهدا]] در روز [[قیامت]] به او [[غبطه]] می‌خورند.<ref>شیخ صدوق، خصال، ۱۴۱۰ق، ص۶۸.</ref>
همچنین [[سهل بن عبدالله بخاری|ابونصر بخاری]] روایتی از [[امام صادق(ع)]] نقل کرده است که در آن عباس را با تعبیر «نافذ البصیرة» (دارای بینش عمیق) توصیف کرده و او را صاحب [[ایمان|ایمانی]] قوی معرفی کرده است که در کنار امام حسین(ع) [[جهاد]] کرد و به [[شهادت]] رسید.<ref>بخاری، سر السلسلة العلویة، ۱۳۸۲ق، ص۸۹.</ref> این روایت در منابع دیگر هم آمده است.<ref>ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۱ق، ص۳۵۶.</ref>
همچنین [[سهل بن عبدالله بخاری|ابونصر بخاری]] روایتی از [[امام صادق(ع)]] نقل کرده است که در آن عباس را با تعبیر «نافذ البصیرة» (دارای بینش عمیق) توصیف کرده و او را صاحب [[ایمان|ایمانی]] قوی معرفی کرده است که در کنار امام حسین(ع) [[جهاد]] کرد و به [[شهادت]] رسید.<ref>بخاری، سر السلسلة العلویة، ۱۳۸۲ق، ص۸۹.</ref> این روایت در منابع دیگر هم آمده است.<ref>ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۱ق، ص۳۵۶.</ref>


[[سید عبدالرزاق موسوی مقرم| سید عبدالرزاق مقرم]] در [[مقتل الحسین (مقرم)|کتاب مقتل الحسین]] می‌گوید که [[امام سجاد(ع)]] بعد از [[واقعه عاشورا]] برای [[دفن]] اجساد همه [[شهدای کربلا]] از [[بنی‌اسد]] کمک گرفت، ولی برای دفن امام حسین(ع) و عباس(ع) از آنها کمکی نگرفت و گفت برای دفن این دو [[شهید]] کسانی مرا کمک می‌کنند و به کمک شما نیازی نیست.<ref>موسوی مقرم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۳۳۷.</ref> آیت الله [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی]] الاهی دان و محقق شیعه براین باور است که فضیلت حشر با [[فرشته|فرشتگان]]، که هیچ لذتی بالاتر از آن نیست، در روایات برای بنده صالح خدا، حضرت ابوالفضل العباس (سلام الله علیه) نیز گفته شده و این گونه پاداش‌های غیبی، ظهور راز عبادت و اطاعت و بروز روح بندگی است.<ref>https://javadi.esra.ir/fa/w/بمناسبت-ولادت-با-سعادت-قمر-بنی-هاشم-ع-و-روز-جانباز/-</ref>
[[سید عبدالرزاق موسوی مقرم| سید عبدالرزاق مقرم]] در [[مقتل الحسین (مقرم)|کتاب مقتل الحسین]] می‌گوید که [[امام سجاد(ع)]] بعد از [[واقعه عاشورا]] برای [[دفن]] اجساد همه [[شهدای کربلا]] از [[بنی‌اسد]] کمک گرفت، ولی برای دفن امام حسین(ع) و عباس(ع) از آنها کمکی نگرفت و گفت برای دفن این دو [[شهید]] کسانی مرا کمک می‌کنند و به کمک شما نیازی نیست.<ref>موسوی مقرم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۳۳۷.</ref> [[عبدالله جوادی آملی|آیت‌الله جوادی آملی]] الاهی‌دان و محقق شیعه براین باور است که فضیلت حشر با [[فرشته|فرشتگان]]، که هیچ لذتی بالاتر از آن نیست، در روایات برای بنده صالح خدا، حضرت ابوالفضل العباس(ع) نیز گفته شده و این گونه پاداش‌های غیبی، ظهور راز عبادت و اطاعت و بروز روح بندگی است.<ref>https://javadi.esra.ir/fa/w/بمناسبت-ولادت-با-سعادت-قمر-بنی-هاشم-ع-و-روز-جانباز/-</ref>


=== زیارتنامه‌ها ===
===زیارتنامه‌ها===
بر اساس گزارش کتاب «پژوهشی در سیره و سیمای عباس بن علی»، یازده [[زیارت‌نامه]] در کتاب‌های مختلف برای حضرت عباس نقل شده است<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۸۱–۳۲۱.</ref> که تعدادی از آنها خلاصهٔ زیارتنامه‌های دیگر دانسته شده‌اند.<ref>خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۳۲۱.</ref> از یازده زیارتنامه مذکور، سه زیارت از [[امام صادق(ع)]] نقل شده<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۲۸۲، ۳۰۴ و ۳۰۵.</ref> و در انتساب برخی از موارد به [[چهارده معصوم|معصومان]] هم تشکیک شده است.<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۳۱۷.</ref>
بر اساس گزارش کتاب «پژوهشی در سیره و سیمای عباس بن علی»، یازده [[زیارت‌نامه]] در کتاب‌های مختلف برای حضرت عباس نقل شده است<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۸۱–۳۲۱.</ref> که تعدادی از آنها خلاصهٔ زیارتنامه‌های دیگر دانسته شده‌اند.<ref>خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۳۲۱.</ref> از یازده زیارتنامه مذکور، سه زیارت از [[امام صادق(ع)]] نقل شده<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۲۸۲، ۳۰۴ و ۳۰۵.</ref> و در انتساب برخی از موارد به [[چهارده معصوم|معصومان]] هم تشکیک شده است.<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۳۱۷.</ref>


در این زیارتنامه‌ها، تعابیر تمجیدآمیزی برای حضرت عباس ذکر شده است؛ عبارت‌هایی مثل [[عبد صالح]]، همچنین کسی که در مقابل جانشین [[پیامبر(ص)]] تسلیم است و او را تصدیق کرده و به او وفادار بوده است، مطیع [[خدا]] و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول]] و [[ائمه(ع)]]، و کسی که همانند [[بدریون]] و مجاهدان در راه خدا عمل کرده است.<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۲۸۳.</ref> همچنین برخی با تکیه بر فرازهایی از [[زیارت ناحیه مقدسه]] {{یاد|السَّلَامُ عَلَی الْعَبَّاسِ بْنِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، الْمِوَاسِی أَخَاهُ بِنَفْسِهِ، الْآخِذِ لِغَدِهِ مِنْ أَمْسِهِ، الْفَادِی لَهُ الْوَاقِی، السَّاعِی إِلَیهِ بِمَائِهِ الْمَقْطُوعَهِ؛ سلام بر عباس بن امیرالمؤمنین، که با جان خویش برادرش را یاری می‌کرد، و به خاطر او از خود می‌گذشت، برای برادرش نگهبان و سرباز فداکاری بود، با وجودی که خود تشنه بود تلاش کرد آبی را که داشت به حسین برساند، آنکه دو دستش بریده شد.}} که دربارهٔ حضرت عباس است، آن را نشان‌دهنده جایگاه والای او از زبان [[امام زمان(عج)]] می‌دانند.<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۳–۱۲۶.</ref>
در این زیارتنامه‌ها، تعابیر تمجیدآمیزی برای حضرت عباس ذکر شده است؛ عبارت‌هایی مثل [[عبد صالح]]، همچنین کسی که در مقابل جانشین [[پیامبر(ص)]] تسلیم است و او را تصدیق کرده و به او وفادار بوده است، مطیع [[خدا]] و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول]] و [[ائمه(ع)]]، و کسی که همانند [[بدریون]] و مجاهدان در راه خدا عمل کرده است.<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۲۸۳.</ref> همچنین برخی با تکیه بر فرازهایی از [[زیارت ناحیه مقدسه]] {{یاد|السَّلَامُ عَلَی الْعَبَّاسِ بْنِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، الْمِوَاسِی أَخَاهُ بِنَفْسِهِ، الْآخِذِ لِغَدِهِ مِنْ أَمْسِهِ، الْفَادِی لَهُ الْوَاقِی، السَّاعِی إِلَیهِ بِمَائِهِ الْمَقْطُوعَهِ؛ سلام بر عباس بن امیرالمؤمنین، که با جان خویش برادرش را یاری می‌کرد، و به خاطر او از خود می‌گذشت، برای برادرش نگهبان و سرباز فداکاری بود، با وجودی که خود تشنه بود تلاش کرد آبی را که داشت به حسین برساند، آنکه دو دستش بریده شد.}} که دربارهٔ حضرت عباس است، آن را نشان‌دهنده جایگاه والای او از زبان [[امام زمان(عج)]] می‌دانند.<ref>نگاه کنید به: خرمیان، ابوالفضل العباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۳–۱۲۶.</ref>


=== کرامات حضرت عباس ===
===کرامات حضرت عباس===
[[کرامات]] حضرت عباس در بین [[شیعه| شیعیان]] معروف است و داستان‌های متعددی دربارهٔ شفای بیماران یا حل سایر مشکلات با [[توسل]] به حضرت عباس بین مردم جاری است؛ کتاب «در کنار علقمه کرامات العباسیه»، ۷۲ قصه از این کرامات را گردآوری کرده است.<ref>نگاه کنید به: محمودی، در کنار علقمه، ۱۳۷۹ش.</ref> ربانی خلخالی نیز در کتاب «چهره درخشان قمر بنی‌هاشم» حدود هشتصد [[کرامت]] از عباس(ع) جمع‌آوری کرده و در هر جلد بیش از ۲۵۰ داستان نقل کرده است. با این حال برخی از این داستان‌ها تکراری نقل شده‌اند. به نوشته این منابع، کرامت‌های حضرت عباس اختصاص به شیعیان ندارد و کرامت‌هایی نیز از حضرت عباس در حق معتقدان سایر ادیان و مذاهب مثل [[اهل سنت]]، [[مسیحی|مسیحیان]]، [[کلیمی|کلیمیان]] و [[زرتشت|زرتشتیان]] نقل شده است.<ref>نگاه کنید به: ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۰ش.</ref>
[[کرامات]] حضرت عباس در بین [[شیعه| شیعیان]] معروف است و داستان‌های متعددی دربارهٔ شفای بیماران یا حل سایر مشکلات با [[توسل]] به حضرت عباس بین مردم جاری است؛ کتاب «در کنار علقمه کرامات العباسیه»، ۷۲ قصه از این کرامات را گردآوری کرده است.<ref>نگاه کنید به: محمودی، در کنار علقمه، ۱۳۷۹ش.</ref> ربانی خلخالی نیز در کتاب «چهره درخشان قمر بنی‌هاشم» حدود هشتصد [[کرامت]] از عباس(ع) جمع‌آوری کرده و در هر جلد بیش از ۲۵۰ داستان نقل کرده است. با این حال برخی از این داستان‌ها تکراری نقل شده‌اند. به نوشته این منابع، کرامت‌های حضرت عباس اختصاص به شیعیان ندارد و کرامت‌هایی نیز از حضرت عباس در حق معتقدان سایر ادیان و مذاهب مثل [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، [[مسیحی|مسیحیان]]، [[کلیمی|کلیمیان]] و [[زرتشت|زرتشتیان]] نقل شده است.<ref>نگاه کنید به: ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۰ش.</ref>


== عباس(ع) در فرهنگ شیعه ==
==عباس(ع) در فرهنگ شیعه==
[[پرونده:تابلوی علمدار کربلا اثر استاد فرشچیان.jpg|بندانگشتی|تابلوی علمدار کربلا اثر [[محمود فرشچیان]]|333x333پیکسل]]مشهور است که [[شیعیان]] ارتباط عاطفی زیادی با حضرت عباس(ع) دارند و بعد از [[ چهارده معصوم|
[[پرونده:تابلوی علمدار کربلا اثر استاد فرشچیان.jpg|بندانگشتی|تابلوی علمدار کربلا اثر [[محمود فرشچیان]]|333x333پیکسل]]مشهور است که [[شیعیان]] ارتباط عاطفی زیادی با حضرت عباس(ع) دارند و بعد از [[ چهارده معصوم|چهارده معصوم(ع)]] برای او بالاترین مقام را قائل‌اند.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۱۴۹.</ref> محمد بغدادی یک فصل از کتابش را به ارتباط شیعیان و ابوالفضل(ع) اختصاص داده است و شدت علاقه و محبت شیعیان به عباس(ع) را بسیار روشن و واضح دانسته است.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۱۴۹.</ref> این ارتباط باعث شده است که حضرت عباس در فرهنگ شیعه جایگاه مهمی در توسلات، [[عزاداری]]‌ها و نمادسازی‌ها داشته باشد.
چهارده معصوم(ع)]] برای او بالاترین مقام را قائل‌اند.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۱۴۹.</ref> محمد بغدادی یک فصل از کتابش را به ارتباط شیعیان و ابوالفضل(ع) اختصاص داده است و شدت علاقه و محبت شیعیان به عباس(ع) را بسیار روشن و واضح دانسته است.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۱۴۹.</ref> این ارتباط باعث شده است که حضرت عباس در فرهنگ شیعه جایگاه مهمی در توسلات، [[عزاداری]]‌ها و نمادسازی‌ها داشته باشد.


=== توسل به حضرت عباس ===
===توسل به حضرت عباس===
به دلیل جایگاه ویژه حضرت عباس در بین شیعیان، مردم برای رسیدن به حاجات خود به حضرت عباس متوسل می‌شوند و برای او [[نذر]] می‌کنند.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۱۵۱؛ کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۳–۲۱۴.</ref> برخی نیز [[کرامت|کراماتی]] را از حضرت عباس در حق [[اهل‌سنت]]، [[مسیحیت|مسیحیان]]، [[کلیمی|کلیمیان]] و [[ارمنی]]‌ها نقل کرده‌اند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۶۷؛ کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۴.</ref>
به دلیل جایگاه ویژه حضرت عباس در بین شیعیان، مردم برای رسیدن به حاجات خود به حضرت عباس متوسل می‌شوند و برای او [[نذر]] می‌کنند.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۱۵۱؛ کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۳–۲۱۴.</ref> برخی نیز [[کرامت|کراماتی]] را از حضرت عباس در حق [[اهل‌سنت]]، [[مسیحیت|مسیحیان]]، [[کلیمی|کلیمیان]] و [[ارمنی]]‌ها نقل کرده‌اند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۶۷؛ کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۴.</ref>


=== عزاداری روز تاسوعا ===
===عزاداری روز تاسوعا===
در مراسم مذهبی [[دهه محرم]]، [[نهم محرم]] به عنوان [[روز تاسوعا]] به [[عزاداری]] برای حضرت عباس(ع) اختصاص دارد که پس از روز [[عاشورا]]، مهم‌ترین زمان برگزاری عزاداری شیعیان در [[مسجد|مساجد]]، [[هیئت]]‌ها و [[تکیه]]‌ها به حساب می‌آید. این روز در [[ایران]] و برخی از کشورهای [[اسلام|اسلامی]] تعطیل است.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۱۰–۱۱۱.</ref> یکی از برنامه‌هایی که همواره در این مراسم برگزار می‌شود خواندن «دو دمه» معروفی است که در آن عزاداران حسینی به دو دسته تقسیم می‌شوند و یک دسته مصراع اول و دسته دیگر مصراع دوم را می‌خوانند.
در مراسم مذهبی [[دهه محرم]]، [[نهم محرم]] به عنوان [[روز تاسوعا]] به [[عزاداری]] برای حضرت عباس(ع) اختصاص دارد که پس از روز [[عاشورا]]، مهم‌ترین زمان برگزاری عزاداری شیعیان در [[مسجد|مساجد]]، [[هیئت عزاداری|هیئت‌ها]] و [[تکیه]]‌ها به حساب می‌آید. این روز در [[ایران]] و برخی از کشورهای [[اسلام|اسلامی]] تعطیل است.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۱۰–۱۱۱.</ref> یکی از برنامه‌هایی که همواره در این مراسم برگزار می‌شود خواندن «دو دمه» معروفی است که در آن عزاداران حسینی به دو دسته تقسیم می‌شوند و یک دسته مصراع اول و دسته دیگر مصراع دوم را می‌خوانند.
{{شعر جدید
{{شعر جدید
|ای اهل حرم میر و علمدار نیامد، علمدار نیامد\\سقای حسین(س) سید و سالار نیامد، علمدار نیامد<ref>[http://sobhe-no.ir/newspaper/324/8/12578 «خدا تو این مداحی‌ها نیست»]، روزنامه صبح نو.</ref>
|ای اهل حرم میر و علمدار نیامد، علمدار نیامد\\سقای حسین(س) سید و سالار نیامد، علمدار نیامد<ref>[http://sobhe-no.ir/newspaper/324/8/12578 «خدا تو این مداحی‌ها نیست»]، روزنامه صبح نو.</ref>
خط ۲۳۰: خط ۲۲۹:
[[یوم العباس زنجان]]: هر ساله در غروب روز [[۸ محرم|هشتم محرم]]، جمعیت زیادی از عزاداران در فاصله [[حسینیه اعظم زنجان]] تا امامزاده سید ابراهیم این شهر جمع می‌شوند و نوحه‌خوانی و [[عزاداری]] می‌کنند. بر اساس برخی از گزارش‌ها در سال ۹۶ بیش از ۹۷۰۰ و در سال ۹۵ حدود دوازده هزار رأس گوسفند در این مراسم به واسطه [[نذر]] مردم، [[قربانی]] شده است.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6258117 «یوم العباس در زنجان؛ بزرگ‌ترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور»]، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> در سال‌های اخیر، هر ساله حدود پانصد هزار نفر در این مراسم شرکت می‌کنند. این مراسم به عنوان یکی از میراث‌های معنوی [[ایران]] ثبت شده است.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6258117 «یوم العباس در زنجان؛ بزرگ‌ترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور»]، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref>
[[یوم العباس زنجان]]: هر ساله در غروب روز [[۸ محرم|هشتم محرم]]، جمعیت زیادی از عزاداران در فاصله [[حسینیه اعظم زنجان]] تا امامزاده سید ابراهیم این شهر جمع می‌شوند و نوحه‌خوانی و [[عزاداری]] می‌کنند. بر اساس برخی از گزارش‌ها در سال ۹۶ بیش از ۹۷۰۰ و در سال ۹۵ حدود دوازده هزار رأس گوسفند در این مراسم به واسطه [[نذر]] مردم، [[قربانی]] شده است.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6258117 «یوم العباس در زنجان؛ بزرگ‌ترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور»]، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> در سال‌های اخیر، هر ساله حدود پانصد هزار نفر در این مراسم شرکت می‌کنند. این مراسم به عنوان یکی از میراث‌های معنوی [[ایران]] ثبت شده است.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6258117 «یوم العباس در زنجان؛ بزرگ‌ترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور»]، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref>


=== ذکر یا کاشف الکرب ===
===ذکر یا کاشف الکرب===
ذکر «یا کاشفَ الکَرْبِ عنْ وَجهِ الْحُسَین اِکْشِفْ کَرْبی بِحَقِّ أَخیکَ الحُسَین» (ای برطرف کننده غم و اندوه از روی حسین به حق برادرت حسین، اندوه و مشکل من را برطرف کن).
ذکر «یا کاشفَ الکَرْبِ عنْ وَجهِ الْحُسَین اِکْشِفْ کَرْبی بِحَقِّ أَخیکَ الحُسَین» (ای برطرف کننده غم و اندوه از روی حسین به حق برادرت حسین، اندوه و مشکل من را برطرف کن).
به عنوانی یکی از ذکرهای توسل به حضرت عباس مشهور شده و گاه توصیه می‌شود که این ذکر به تعداد ۱۳۳ مرتبه {{یاد|(که نام عباس به [[حساب ابجد]] است؛<nowiki>ع=۷۰ ب=۲ ا=۱ س=۶۰)</nowiki>}} گفته شود.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۲۶.</ref> این ذکر در کتاب‌های حدیثی شیعه نقل نشده است.
به عنوانی یکی از ذکرهای توسل به حضرت عباس مشهور شده و گاه توصیه می‌شود که این ذکر به تعداد ۱۳۳ مرتبه {{یاد|(که نام عباس به [[حساب ابجد]] است؛<nowiki>ع=۷۰ ب=۲ ا=۱ س=۶۰)</nowiki>}} گفته شود.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۲۶.</ref> این ذکر در کتاب‌های حدیثی شیعه نقل نشده است.


=== آیین‌ها و نمادهای دیگر ===
===آیین‌ها و نمادهای دیگر===
* '''[[علم‌گردانی|عَلَم‌گردانی]]:''' علم یکی از نمادهایی است که در مراسم عزاداری [[امام حسین(ع)]] برای یادآوری حضرت عباس، علمدار [[کربلا]] استفاده می‌شود.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۳۵۴–۳۵۶.</ref>
*'''[[علم‌کشی (آیین)|عَلَم‌گردانی]]:''' علم یکی از نمادهایی است که در مراسم عزاداری [[امام حسین(ع)]] برای یادآوری حضرت عباس، علمدار [[کربلا]] استفاده می‌شود.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۳۵۴–۳۵۶.</ref>
* '''[[سقایی]]:''' یکی از آیین‌های منقبت‌خوانی است که در ایام عزاداری به ویژه تاسوعا و عاشورا در ایران برگزار می‌شود. این آیین گاهی به صورت نوحه‌خوانی جمعی و گاهی به صورت سیراب کردن تشنگان در مسیر عزاداری‌ها و در هیئت‌های مذهبی برگزار می‌شود؛ در صورت اول اشعار و نوحه‌های مخصوصی دارد و در صورت دوم نیز سقاها لباسی مخصوص می‌پوشند و با کوزه یا مشک، عزاداران را سیراب می‌کنند.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۸۱–۲۸۳؛ ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۱۸۲–۲۱۳.</ref> شرکت‌کنندگان در این هیئت‌ها سقا می‌شوند و نشانه‌های سقایی به خود می‌آویزند. آنها با یک دست دهانهٔ مشک پرآبی را که بر دوش دارند، می‌گیرند و در دست دیگر کاسه‌ای دارند و میان عزاداران رفت‌وآمد می‌کنند و به تشنگان آب می‌رسانند و اشعاری را در بیان تشنگی امام حسین(ع) و یارانش می‌خوانند تا نوشندهٔ آب را بیشتر به یاد امام(ع) و یارانش بیندازند؛ برای نمونه، سقایان سروستان فارس این اشعار را می‌خوانند: آبی بنوش و لعنت حق بر یزید کن / جان را فدای مرقد شاه شهید کن.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/257663 «سقاخانی»]، وبگاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.</ref> فرهنگ سقایی در بسیاری از شهرهای شیعه‌نشین [[عراق]] و [[ایران]] رایج است<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۱۸۲–۲۱۳.</ref> و تأثیر فرهنگ سقایی در [[سقاخانه]]‌های متعددی که به نام حضرت عباس ساخته شده قابل مشاهده است.<ref>کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۳–۲۱۴.</ref>
*'''[[سقایی]]:''' یکی از آیین‌های منقبت‌خوانی است که در ایام عزاداری به ویژه تاسوعا و عاشورا در ایران برگزار می‌شود. این آیین گاهی به صورت نوحه‌خوانی جمعی و گاهی به صورت سیراب کردن تشنگان در مسیر عزاداری‌ها و در هیئت‌های مذهبی برگزار می‌شود؛ در صورت اول اشعار و نوحه‌های مخصوصی دارد و در صورت دوم نیز سقاها لباسی مخصوص می‌پوشند و با کوزه یا مشک، عزاداران را سیراب می‌کنند.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۸۱–۲۸۳؛ ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۱۸۲–۲۱۳.</ref> شرکت‌کنندگان در این هیئت‌ها سقا می‌شوند و نشانه‌های سقایی به خود می‌آویزند. آنها با یک دست دهانهٔ مشک پرآبی را که بر دوش دارند، می‌گیرند و در دست دیگر کاسه‌ای دارند و میان عزاداران رفت‌وآمد می‌کنند و به تشنگان آب می‌رسانند و اشعاری را در بیان تشنگی امام حسین(ع) و یارانش می‌خوانند تا نوشندهٔ آب را بیشتر به یاد امام(ع) و یارانش بیندازند؛ برای نمونه، سقایان سروستان فارس این اشعار را می‌خوانند: آبی بنوش و لعنت حق بر یزید کن / جان را فدای مرقد شاه شهید کن.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/257663 «سقاخانی»]، وبگاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.</ref> فرهنگ سقایی در بسیاری از شهرهای شیعه‌نشین [[عراق]] و [[ایران]] رایج است<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۱۸۲–۲۱۳.</ref> و تأثیر فرهنگ سقایی در [[سقاخانه]]‌های متعددی که به نام حضرت عباس ساخته شده قابل مشاهده است.<ref>کلباسی، خصائص العباسیه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۳–۲۱۴.</ref>
* '''[[قسم خوردن]] به حضرت عباس(ع)''': قسم خوردن به حضرت عباس در میان شیعیان و حتی [[اهل سنت]] امری رایج است، به طوری که به نقل برخی، بسیاری از شیعیان برای پایان دادن به نزاع‌های خود به حضرت عباس قسم می‌خورند. و برخی تنها سوگند واقعی را همین سوگند به نام عباس می‌دانند.<ref>چلکوسکی، «عباس جوانمرد دلیر»، ص۳۷۵.</ref> برخی از اقوام [[شیعه]]، عهدها، پیمان‌ها، معاملات و قراردادهای خود را با قسم خوردن به حضرت عباس(ع) تثبیت و تحکیم می‌کنند.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۲۰.</ref> دلیل توجه ویژه به قسم حضرت عباس(ع)، [[شجاعت]]، وفاداری، [[غیرت]]، ادب و جوانمردی وی عنوان شده است.<ref>میردریکوندی، دریای تشنه؛ تشنه دریا، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۱–۱۱۳.</ref> برخی نقل‌ها دربارهٔ اعتماد به قسم حضرت عباس از طرف اهل سنت و مخصوصاً اهل سنت عراق وجود دارد؛ از جمله حردان تکریتی وزیر دفاع پیشین [[عراق]] نقل کرده است که به همراه احمد حسن البکر (یکی از روسای جمهور قبلی عراق) و [[صدام]] و چند نفر دیگر می‌خواستند پیمانی ببندند و برای تحکیم پیمان خود و برای اینکه به همدیگر خیانت نکنند، تصمیم گرفتند که قسم بخورند. با وجود اینکه برخی محل دفن [[ابوحنیفه]] را برای قسم خوردن پیشنهاد دادند، اما در نهایت تصمیم گرفتند برای قسم خوردن به حرم حضرت عباس بروند و آنجا قسم بخورند.<ref>تکریتی، مذکرات حردان التکریتی، ۱۹۷۱م، ص۵.</ref>
*'''قسم خوردن به حضرت عباس(ع)''': [[سوگند|قسم خوردن]] به حضرت عباس در میان شیعیان و حتی [[اهل سنت]] امری رایج است، به طوری که به نقل برخی، بسیاری از شیعیان برای پایان دادن به نزاع‌های خود به حضرت عباس قسم می‌خورند. و برخی تنها سوگند واقعی را همین سوگند به نام عباس می‌دانند.<ref>چلکوسکی، «عباس جوانمرد دلیر»، ص۳۷۵.</ref> برخی از اقوام [[شیعه]]، عهدها، پیمان‌ها، معاملات و قراردادهای خود را با قسم خوردن به حضرت عباس(ع) تثبیت و تحکیم می‌کنند.<ref>بغدادی، العباس، ۱۴۳۳ق، ص۲۰.</ref> دلیل توجه ویژه به قسم حضرت عباس(ع)، [[شجاعت]]، وفاداری، [[غیرت]]، ادب و جوانمردی وی عنوان شده است.<ref>میردریکوندی، دریای تشنه؛ تشنه دریا، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۱–۱۱۳.</ref> برخی نقل‌ها دربارهٔ اعتماد به قسم حضرت عباس از طرف اهل‌سنت و مخصوصاً اهل‌سنت عراق وجود دارد؛ از جمله حردان تکریتی وزیر دفاع پیشین [[عراق]] نقل کرده است که به همراه احمد حسن البکر (یکی از روسای جمهور قبلی عراق) و [[صدام]] و چند نفر دیگر می‌خواستند پیمانی ببندند و برای تحکیم پیمان خود و برای اینکه به همدیگر خیانت نکنند، تصمیم گرفتند که قسم بخورند. با وجود اینکه برخی محل دفن [[ابوحنیفه]] را برای قسم خوردن پیشنهاد دادند، اما در نهایت تصمیم گرفتند برای قسم خوردن به حرم حضرت عباس بروند و آنجا قسم بخورند.<ref>تکریتی، مذکرات حردان التکریتی، ۱۹۷۱م، ص۵.</ref>
* '''[[سفره نذری|سُفْره ابوالفضل]]''': سفره یا سفره [[نذری (آیین)|نذری]]، گونه‌ای از نذرهای شیعیان و مراسمی زنانه است<ref>چلکوسکی، «عباس جوانمرد و دلیر»، ص۳۷۴.</ref> که در آن با گستراندن سفره خوراکی و اجرای آداب و خواندن اذکار خاص برگزار می‌شود. یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین سفره‌ها سفره «ابوالفضل» است.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۷۴–۲۷۵.</ref>
*'''[[سفره نذری|سُفْره ابوالفضل]]''': سفره یا سفره [[نذری (آیین)|نذری]]، گونه‌ای از نذرهای شیعیان و مراسمی زنانه است<ref>چلکوسکی، «عباس جوانمرد و دلیر»، ص۳۷۴.</ref> که در آن با گستراندن سفره خوراکی و اجرای آداب و خواندن اذکار خاص برگزار می‌شود. یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین سفره‌ها سفره «ابوالفضل» است.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۷۴–۲۷۵.</ref>
* '''[[عباسیه]]‌ها یا بیت‌العباس''': به مکان‌هایی گفته می‌شود که به نام حضرت عباس(ع) و برای عزاداری ساخته می‌شود. برخی عنوان کرده‌اند که در این مکان‌ها برنامه‌های متعدد دیگری نیز انجام می‌شود و کارکرد آنها شبیه [[حسینیه]]‌ها است.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۴۳–۲۵۸.</ref>
*'''[[عباسیه]]‌ها یا بیت‌العباس''': به مکان‌هایی گفته می‌شود که به نام حضرت عباس(ع) و برای عزاداری ساخته می‌شود. برخی عنوان کرده‌اند که در این مکان‌ها برنامه‌های متعدد دیگری نیز انجام می‌شود و کارکرد آنها شبیه [[حسینیه]]‌ها است.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۴۳–۲۵۸.</ref>
* '''روز جانباز''': در تقویم رسمی [[نظام جمهوری اسلامی ایران | جمهوری اسلامی ایران]] روز [[۴ شعبان|چهارم شعبان]] به مناسبت تولد حضرت عباس(ع) به عنوان روز [[جانباز]] نامگذاری شده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/100430 «نامگذاری روزها و هفته‌های خاص»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref>
*'''روز جانباز''': در تقویم رسمی [[نظام جمهوری اسلامی ایران | جمهوری اسلامی ایران]] روز [[۴ شعبان|چهارم شعبان]] به مناسبت تولد حضرت عباس(ع) به عنوان روز [[جانباز]] نامگذاری شده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/100430 «نامگذاری روزها و هفته‌های خاص»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref>
* '''پنجه دست''' یا [[خمسه (نماد)|نماد خمسه]] که در برخی از مناطق شیعه‌نشین مورد استفاده قرار می‌گیرد و بر روی عَلَم یا پرچم نصب می‌شود، نماد دست‌های بریده حضرت عباس است. برخی دیگر از شیعیان، آن را نماد [[پنج تن آل عبا]] می‌دانند.<ref>بلوکباشی، «مفاهیم و نمادگارها در طریقت قادری»، ص۱۰۰.</ref>
*'''پنجه دست''' یا [[خمسه (نماد)|نماد خمسه]] که در برخی از مناطق شیعه‌نشین مورد استفاده قرار می‌گیرد و بر روی عَلَم یا پرچم نصب می‌شود، نماد دست‌های بریده حضرت عباس است. برخی دیگر از شیعیان، آن را نماد [[پنج تن آل عبا]] می‌دانند.<ref>بلوکباشی، «مفاهیم و نمادگارها در طریقت قادری»، ص۱۰۰.</ref>


== اماکن و بناهای مربوط به عباس(ع) ==
==اماکن و بناهای مربوط به عباس(ع)==
در [[ایران]] و [[عراق]] مکان‌هایی وجود دارد که در طول زمان مورد احترام مردم واقع شده‌اند و مردم برای ادای نذورات و هدایای خود به آن مکان رفت و آمد می‌کنند و معتقدند که در صورت [[توسل]] و [[نذر]]، حاجت آنها روا می‌شود.
در [[ایران]] و [[عراق]] مکان‌هایی وجود دارد که در طول زمان مورد احترام مردم واقع شده‌اند و مردم برای ادای نذورات و هدایای خود به آن مکان رفت و آمد می‌کنند و معتقدند که در صورت [[توسل]] و [[نذر]]، حاجت آنها روا می‌شود.


=== حرم حضرت عباس ===
===حرم حضرت عباس===
{{اصلی|حرم حضرت عباس(ع)}}
{{اصلی|حرم حضرت عباس(ع)}}
[[پرونده:کف العباس یسار.jpg|409x409px|بندانگشتی|راست|کف العباس، مقام دست چپ.]]
[[پرونده:کف العباس یسار.jpg|409x409px|بندانگشتی|راست|کف العباس، مقام دست چپ.]]
خط ۲۵۵: خط ۲۵۴:
برخی نویسندگان مثل [[عبدالرزاق مقرم]] معتقدند دلیل اینکه [[امام حسین(ع)]] بدن حضرت عباس را به خیمه‌ها نبرد، درخواست خود حضرت عباس یا عدم توانایی امام در جابجا کردن بدن حضرت عباس به دلیل جراحات وارد شده به بدنش نبود، بلکه حسین بن علی(ع) می‌خواست که برادرش صاحب مرقد و حرمی جداگانه باشد.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۲۶۲–۲۶۳؛ زجاجی کاشانی، سقای کربلا، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۵–۱۳۷.</ref> مقرم برای سخن خود مستندی ذکر نکرده است.
برخی نویسندگان مثل [[عبدالرزاق مقرم]] معتقدند دلیل اینکه [[امام حسین(ع)]] بدن حضرت عباس را به خیمه‌ها نبرد، درخواست خود حضرت عباس یا عدم توانایی امام در جابجا کردن بدن حضرت عباس به دلیل جراحات وارد شده به بدنش نبود، بلکه حسین بن علی(ع) می‌خواست که برادرش صاحب مرقد و حرمی جداگانه باشد.<ref>موسوی مقرم، العبّاس(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۲۶۲–۲۶۳؛ زجاجی کاشانی، سقای کربلا، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۵–۱۳۷.</ref> مقرم برای سخن خود مستندی ذکر نکرده است.


=== مقام کف العباس ===
===مقام کف العباس===
{{اصلی|کف‌العباس}}
{{اصلی|کف‌العباس}}
مقام کف‌العباس نام دو مکان است که گفته می‌شود دست‌های حضرت عباس(ع) در این دو نقطه از تن جدا شد و به زمین افتاد. این دو مکان، در قسمت شمال شرقی و جنوب شرقی بیرونِ حرم حضرت عباس(ع) و در ورودی دو کوچهٔ بازارمانند قرار دارند. در این دو مکان نمادهایی درست شده و زائران آنجا را زیارت می‌کنند.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۹۱ش، ص۳۰۰.</ref>
مقام کف‌العباس نام دو مکان است که گفته می‌شود دست‌های حضرت عباس(ع) در این دو نقطه از تن جدا شد و به زمین افتاد. این دو مکان، در قسمت شمال شرقی و جنوب شرقی بیرونِ حرم حضرت عباس(ع) و در ورودی دو کوچهٔ بازارمانند قرار دارند. در این دو مکان نمادهایی درست شده و زائران آنجا را زیارت می‌کنند.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۹۱ش، ص۳۰۰.</ref>


=== قدمگاه، سقاخانه و سقانفار ===
===قدمگاه، سقاخانه و سقانفار===
[[پرونده:سقاخانه حضرت ابوالفضل شهرضا.jpg|280px|بندانگشتی|درج روایتی دربارهٔ حضرت عباس بر دیوار [[سقاخانه|سقاخانه‌ای]] در شهرضا<ref>[https://www.farsnews.ir/isfahan/news/14021108001019 «روایتی از سقاخانه‌ای وقفی به قدمت ۳ قرن»]، خبرگزاری فارس.</ref>]]
[[پرونده:سقاخانه حضرت ابوالفضل شهرضا.jpg|280px|بندانگشتی|درج روایتی دربارهٔ حضرت عباس بر دیوار [[سقاخانه|سقاخانه‌ای]] در شهرضا<ref>[https://www.farsnews.ir/isfahan/news/14021108001019 «روایتی از سقاخانه‌ای وقفی به قدمت ۳ قرن»]، خبرگزاری فارس.</ref>]]


[[قدمگاه]]‌های مختلفی در کشور ایران به نام حضرت عباس وجود دارد که مردم همواره برای ادای نذورات و برآورده شدن حاجت‌های خود به این مکان‌ها می‌روند و اعمال عبادی خود را در آنجا انجام می‌دهند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۶۷–۲۷۴.</ref> از جمله این قدمگاه‌ها می‌توان به قدمگاه [[سمنان]]، [[هویزه]]، [[بوشهر]] و [[شیراز]] اشاره کرد.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۶۷–۲۷۴.</ref> به گفته خلخالی، در شهر لار [[نظرگاه|نظرگاهی]] وجود دارد که [[اهل سنت]] آن منطقه در سه‌شنبه هر هفته به همراه خانواده به قصد [[حاجت]] و ادای [[نذر]] به آنجا می‌روند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۶۷.</ref>
[[قدمگاه]]‌های مختلفی در کشور ایران به نام حضرت عباس وجود دارد که مردم همواره برای ادای نذورات و برآورده شدن حاجت‌های خود به این مکان‌ها می‌روند و اعمال عبادی خود را در آنجا انجام می‌دهند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۶۷–۲۷۴.</ref> از جمله این قدمگاه‌ها می‌توان به قدمگاه [[سمنان]]، [[هویزه]]، [[بوشهر]] و [[شیراز]] اشاره کرد.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۶۷–۲۷۴.</ref> به گفته خلخالی، در شهر لار [[نظرگاه|نظرگاهی]] وجود دارد که [[اهل سنت]] آن منطقه در سه‌شنبه هر هفته به همراه خانواده به قصد [[حاجت]] و ادای [[نذر]] به آنجا می‌روند.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۶۷.</ref>
* [[سقاخانه]]: یکی از نمادهای مذهبی شیعیان است. سقاخانه‌ها فضاهای کوچکی‌اند که در معابر عمومی برای آب دادن به رهگذران به انگیزهٔ کسب [[ثواب و عقاب| ثواب]] ساخته می‌شوند. سقاخانه در فرهنگ شیعه یادآور سقایت حضرت عباس(ع) در [[واقعه کربلا]] است و از این رو سقاخانه به نام [[امام حسین(ع)]] و حضرت عباس(ع) مزین می‌شوند.<ref>چلکوسکی، «عباس جوانمرد و دلیر، ص۳۷۴.</ref> برخی برای برآورده شدن حاجت خود در آنجا شمع روشن می‌کنند یا [[ دخیل بستن|
*[[سقاخانه]]: یکی از نمادهای مذهبی شیعیان است. سقاخانه‌ها فضاهای کوچکی‌اند که در معابر عمومی برای آب دادن به رهگذران به انگیزهٔ کسب [[ثواب و عقاب| ثواب]] ساخته می‌شوند. سقاخانه در فرهنگ شیعه یادآور سقایت حضرت عباس(ع) در [[واقعه کربلا]] است و از این رو سقاخانه به نام [[امام حسین(ع)]] و حضرت عباس(ع) مزین می‌شوند.<ref>چلکوسکی، «عباس جوانمرد و دلیر، ص۳۷۴.</ref> برخی برای برآورده شدن حاجت خود در آنجا شمع روشن می‌کنند یا [[ دخیل بستن|
دخیل]] می‌بندند.<ref>اطیابی، «سقاخانه‌های اصفهان»، ص۵۵–۵۹.</ref> سقاخانه‌های فراوانی به نام حضرت عباس در نقاط مختلف جهان ساخته شده است.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۴۰–۲۴۱‍.</ref>
دخیل]] می‌بندند.<ref>اطیابی، «سقاخانه‌های اصفهان»، ص۵۵–۵۹.</ref> سقاخانه‌های فراوانی به نام حضرت عباس در نقاط مختلف جهان ساخته شده است.<ref>ربانی خلخالی، چهره درخشان قمر بنی‌هاشم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۲۴۰–۲۴۱‍.</ref>
* [[سقانفار|سَقَّانِفار]]: یا ساقی‌نِفار یا سقّاتالار نام بناهای سنتی در منطقه [[مازندران]] در ایران است که برای برگزاری مراسم عزاداری مذهبی و ادای نذر استفاده می‌شود. این بناها عموماً در مجاورت یک مکان مذهبی مانند [[مسجد]]، [[تکیه]] و [[حسینیه]] ساخته می‌شوند. سقانفارها به حضرت عباس(ع) منتسب هستند و برخی به آنها «ابوالفضلی» می‌گویند.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۸۰.</ref>
*[[سقانفار|سَقَّانِفار]]: یا ساقی‌نِفار یا سقّاتالار نام بناهای سنتی در منطقه [[مازندران]] در ایران است که برای برگزاری مراسم عزاداری مذهبی و ادای نذر استفاده می‌شود. این بناها عموماً در مجاورت یک مکان مذهبی مانند [[مسجد]]، [[تکیه]] و [[حسینیه]] ساخته می‌شوند. سقانفارها به حضرت عباس(ع) منتسب هستند و برخی به آنها «ابوالفضلی» می‌گویند.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۸۰.</ref>


== نمایش چهره حضرت عباس ==
==نمایش چهره حضرت عباس==
[[پرونده:شمایل منتسب به حضرت عباس.jpg|317x317px|بندانگشتی|تصویر معروفی منتسب به حضرت عباس(ع)]]
[[پرونده:شمایل منتسب به حضرت عباس.jpg|317x317px|بندانگشتی|تصویر معروفی منتسب به حضرت عباس(ع)]]
نقاشی‌هایی در فرهنگ عمومی [[شیعیان]] وجود دارد که با عنوان چهره عباس بن علی شناخته می‌شود. این تصاویر در هیئت‌های مذهبی و [[تکیه]]‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به نظر بسیاری از [[فهرست مراجع تقلید شیعه| مراجع تقلید]] نسبت دادن این تصاویر به او را نمی‌توان به آسانی پذیرفت. آنها با وجود اینکه عنوان کرده‌اند نصب این تصاویر در هیئت‌های مذهبی و تکیه‌ها، در صورتی که موجب عمل [[حرام]] یا بی‌احترامی نشود اشکال شرعی ندارد، اما توصیه کرده‌اند که از نصب این تصاویر خودداری شود.<ref>محمودی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۱۰۵–۱۰۷.</ref>
نقاشی‌هایی در فرهنگ عمومی [[شیعیان]] وجود دارد که با عنوان چهره عباس بن علی شناخته می‌شود. این تصاویر در هیئت‌های مذهبی و [[تکیه]]‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به نظر بسیاری از [[فهرست مراجع تقلید شیعه| مراجع تقلید]] نسبت دادن این تصاویر به او را نمی‌توان به آسانی پذیرفت. آنها با وجود اینکه عنوان کرده‌اند نصب این تصاویر در هیئت‌های مذهبی و تکیه‌ها، در صورتی که موجب عمل [[حرام]] یا بی‌احترامی نشود اشکال شرعی ندارد، اما توصیه کرده‌اند که از نصب این تصاویر خودداری شود.<ref>محمودی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۱۰۵–۱۰۷.</ref>
خط ۲۷۳: خط ۲۷۲:
در سال‌های اخیر دو فیلم با محوریت [[واقعه کربلا| واقعه عاشورا]] به نام [[مختارنامه (مجموعه تلویزیونی)|مختارنامه]] و [[رستاخیز (فیلم)|رستاخیز]] ساخته شد که قطعه‌های مرتبط با حضور حضرت عباس در فیلم مختارنامه به دلیل مخالفت برخی از مراجع با نمایش چهره حضرت عباس حذف شد<ref>[http://fararu.com/fa/news/62702/ «۱۸ دقیقه از مختارنامه سانسور شد»]، وبگاه فرارو.</ref> و فیلم رستاخیز نیز به همین دلیل اجازه نمایش دریافت نکرده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/94042413880/ «اظهارات احمدرضا درویش پس از توقف اکران رستاخیز»]، خبرگزاری ایسنا.</ref>{{یاد| براساس گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی فیلم رستاخیز پس از ۹ سال در روز۱۶ اسفند ۱۴۰۰ش برابر چهارم شعبان۱۴۴۳ق مجوز اکران گرفت.[https://www.irna.ir/news/81682843/ رستاخیز-از-حاشیه-تا-اکران]}}
در سال‌های اخیر دو فیلم با محوریت [[واقعه کربلا| واقعه عاشورا]] به نام [[مختارنامه (مجموعه تلویزیونی)|مختارنامه]] و [[رستاخیز (فیلم)|رستاخیز]] ساخته شد که قطعه‌های مرتبط با حضور حضرت عباس در فیلم مختارنامه به دلیل مخالفت برخی از مراجع با نمایش چهره حضرت عباس حذف شد<ref>[http://fararu.com/fa/news/62702/ «۱۸ دقیقه از مختارنامه سانسور شد»]، وبگاه فرارو.</ref> و فیلم رستاخیز نیز به همین دلیل اجازه نمایش دریافت نکرده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/94042413880/ «اظهارات احمدرضا درویش پس از توقف اکران رستاخیز»]، خبرگزاری ایسنا.</ref>{{یاد| براساس گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی فیلم رستاخیز پس از ۹ سال در روز۱۶ اسفند ۱۴۰۰ش برابر چهارم شعبان۱۴۴۳ق مجوز اکران گرفت.[https://www.irna.ir/news/81682843/ رستاخیز-از-حاشیه-تا-اکران]}}


== کتابشناسی ==
==کتابشناسی==
دربارهٔ شخصیت حضرت عباس تاکنون کتاب‌هایی نوشته شده که برخی از آنها عبارت است از:
دربارهٔ شخصیت حضرت عباس تاکنون کتاب‌هایی نوشته شده که برخی از آنها عبارت است از:
# زندگانی قمر بنی‌هاشم: ظهور عشق اعلی، حسین بدرالدین، تهران، مهتاب، ۱۳۸۲ش.
#زندگانی قمر بنی‌هاشم: ظهور عشق اعلی، حسین بدرالدین، تهران، مهتاب، ۱۳۸۲ش.
# ساقی خوبان: شرح زندگانی حضرت ابوالفضل العباس، محمد چقایی اراکی، قم، نشر مرتضی، ۱۳۷۶ش.
#ساقی خوبان: شرح زندگانی حضرت ابوالفضل العباس، محمد چقایی اراکی، قم، نشر مرتضی، ۱۳۷۶ش.
# زندگانی حضرت ابوالفضل العباس علمدار کربلا، رضا دشتی، تهران، مؤسسه پازینه، ۱۳۸۲ش.
#زندگانی حضرت ابوالفضل العباس علمدار کربلا، رضا دشتی، تهران، مؤسسه پازینه، ۱۳۸۲ش.
# چهره درخشان قمر بنی‌هاشم ابوالفضل العباس، علی ربانی خلخالی، قم، مکتب الحسین، ۱۳۷۸ش. (۳جلد)
#چهره درخشان قمر بنی‌هاشم ابوالفضل العباس، علی ربانی خلخالی، قم، مکتب الحسین، ۱۳۷۸ش. (۳جلد)
# ابوالقربه: شرح زندگانی حضرت ابوالفضل(ع)، مجید زجاجی مجرد کاشانی، تهران، سبحان، ۱۳۷۹ش.
#ابوالقربه: شرح زندگانی حضرت ابوالفضل(ع)، مجید زجاجی مجرد کاشانی، تهران، سبحان، ۱۳۷۹ش.
# عباس(ع) سپهسالار کربلا: زندگینامه، عباس شبگاهی شبستری، تهران، حروفیه، ۱۳۸۱ش.
#عباس(ع) سپهسالار کربلا: زندگینامه، عباس شبگاهی شبستری، تهران، حروفیه، ۱۳۸۱ش.
# عباس بن علی(ع)، جواد محدثی، نهمین شماره از مجموعه آشنایی با اُسوه‌ها، انتشارات بوستان کتاب قم، چاپ هشتم، ۱۳۹۳ش<ref>[https://bookroom.ir/book/44365 عباس بن علی علیهما السلام؛ نهمین شماره از مجموعه آشنایی با اُسوه‌ها]، پاتوق کتاب فردا.</ref>
#عباس بن علی(ع)، جواد محدثی، نهمین شماره از مجموعه آشنایی با اُسوه‌ها، انتشارات بوستان کتاب قم، چاپ هشتم، ۱۳۹۳ش<ref>[https://bookroom.ir/book/44365 عباس بن علی علیهما السلام؛ نهمین شماره از مجموعه آشنایی با اُسوه‌ها]، پاتوق کتاب فردا.</ref>
# ابوالفضل العباس(ع): پژوهشی در سیره و سیمای عباس بن علی(ع)، جوادخرمیان، نشر راه سبز، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
#ابوالفضل العباس(ع): پژوهشی در سیره و سیمای عباس بن علی(ع)، جوادخرمیان، نشر راه سبز، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.


== جستارهای وابسته ==
==جستارهای وابسته==
{{ستون|۳}}
{{ستون|۳}}
* [[روزشمار واقعه عاشورا]]
* [[روزشمار واقعه عاشورا]]
خط ۲۹۱: خط ۲۹۰:
{{پایان}}
{{پایان}}


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}


== یادداشت ==
==یادداشت==
{{یادداشت‌ها}}
{{یادداشت‌ها}}


== منابع ==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* آوینی، سید مرتضی، فتح خون، واحه، ۱۳۹۰ش.
* آوینی، سید مرتضی، فتح خون، واحه، ۱۳۹۰ش.
خط ۳۸۲: خط ۳۸۱:
{{پایان}}
{{پایان}}


== پیوند به بیرون ==
==پیوند به بیرون==
{{ستون|۲}}
{{ستون|۲}}
* [https://alkafeel.net/?lang=pr/ سایت حرم حضرت عباس (ع)]
* [https://alkafeel.net/?lang=pr/ سایت حرم حضرت عباس (ع)]
برگرفته از «https://fa.wikishia.net/view/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/1269307»