حدیث منزلت: تفاوت میان نسخه‌ها

حدیث منزلت  با تعابیر و الفاظی مختلف و در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون از [[پیامبر اکرم(ص)]] نقل شده است،<ref>شرف الدین، المراجعات، ۱۴۲۶ق، ص۲۷۳.</ref> که مشهورترین آن در جریان [[غزوه تبوک]]<ref>فخلعی، ‏مجموعه گفتمانهای مذاهب اسلامی، ۱۳۸۳ش‏، ص، ص۱۱۲.</ref> به این شرح است: وقتی پیامبر(ص) از احتمال هجوم سپاه روم به مدینه با خبر شد، دستور آماده‌باش صادر کرد. از سوی دیگر احتمال دسیسه و آشوب منافقان در مدینه بود؛ از این‌رو، تصمیم گرفت علی(ع) را در مدینه بگذارد و خود به سوی دشمن حرکت کرد. وقتی منافقان آگاه شدند، شایعه کردند که پیامبر به علی بی‌مهری کرده و او را با خود نبرده است. علی(ع) جهت تکذیب این شایعه خود را به پیامبر رساند و شرح ماجرا را گفت. پیامبر هم از مقام و منزلت او نزد خویش پرده برداشت و فرمود:  ای علی آیا خوشنود نیستی که تو نسبت به من مانند هارون نسبت به موسی باشی، جز اینکه پیامبری پس از من نیست.<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق‏، ج۱، ص۱۵۴-۱۵۶؛ ابن هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۲، ص۵۱۹-۵۲۰؛ ابن حنبل، مسند احمد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۷۷، ج۳، ص۴۱۷، ج۷، ص۵۱۳ و ۵۹۱؛ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۲۹؛ مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۱۸۷۰-۱۸۷۱؛ ترمذی، سنن ترمذی، چاپ ابراهیم عطوه، ج۵، ص۶۳۸-۶۴۱؛ نسائی، تهذیب خصائص الامام علی، ۱۴۰۶ق، ص۵۱-۶۱؛ حاکم نیشابوری، مستدرک، دارالمعرفة، ج۳، ص۱۳۳-۱۳۴؛ -طبری، الریاض النضرة، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۱۷-۱۱۹؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۷ـ۸؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۱۰؛ عینی، عمدة القاری، ۱۴۲۱ق، ج۱۶، ص۳۰۱؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ۱۳۷۰ش، ص۱۶۸؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۲۳۶ و ۲۹۱؛ متقی، کنز العمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۳، ص۱۶۳، ۱۷۱-۱۷۲؛ نیز رجوع کنید به میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر۱، ص۲۹-۵۹؛ شرف الدین، المراجعات، ۱۴۲۶ق، ص۱۳۰؛ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۲۲ق، ج۱۸، ص۳۶۳-۴۱۱.</ref>

این حدیث در وقایعی دیگر نیز نقل شده است؛ از جمله: در جریان دعوت پیامبر از عشیره اقربین و [[حدیث یوم الدار]] در [[سال سوم بعثت]]،<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۲۳.</ref> روز [[عقد اخوت|پیمان برادری]] دوم در [[سال ۱ هجری قمری|سال اول هجری]]،<ref>هیثمی، مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۱۱؛ ابن عساکر، هیثمی، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۵۳.</ref> در منزل [[ام سلمه|امّ سلمه]]،<ref>میرحامدحسین، عبقات الأنوار، ۱۳۶۶ش، ج‏۱۱، ص۹۳۰.</ref> هنگام تعیین سرپرست برای دختر [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]]<ref> شرف الدین، المراجعات، ۱۴۲۶ق، ص۲۷۸.</ref> و در ماجرای [[سد ابواب]]<ref>ابن مغازلی، مناقب، ۱۴۲۴ق، ص۲۵۳.</ref>

[[حدیث]] مزبور در منابع متعدد تاریخی و روایی و [[علم کلام|کلامی]] گزارش شده است،<ref> ابن حنبل، مسند احمد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۷۷، ج۳، ص۴۱۷؛ صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۲۹؛ ترمذی، سنن ترمذی، چاپ ابراهیم عطوه، ج۵، ص۶۳۸؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۰۷؛ باقلانی، تمهید الاوائل، ۱۴۱۴ق، ص۴۵۷؛ قاضی عبدالجبار، المغنی، چاپ محمد قاسم، ج۱۰، قسم ۱، ص۱۵۸؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۶۵؛ فخر رازی، البراهین در علم کلام، ۱۳۴۱ش، ج۲، ص۲۵۷؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۹۶.</ref> حتی برخی دانشمندان [[شیعه]] کتاب‌های مستقلی درباره آن نگاشته‌اند، از جمله [[میر حامد حسین]] (متوفی [[سال ۱۳۰۶ هجری قمری|۱۳۰۶ ه‍.ق]]) یک جلد از مجموعهٔ [[عبقات الانوار]] را به این حدیث اختصاص داده است.<ref>رجوع کنید به میرحامدحسین، عبقات الأنوار، ۱۳۶۶ش، ج‏۱۱.</ref> حاکم حسکانی از استادش، ابوحازم حافظ عبدوی، نقل نموده که وی حدیث منزلت را به پنج هزار سند روایت کرده است.<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۹۵.</ref> بنا به نقل دیگری، ۸۸ نفر از مشهورترین راویان، این حدیث را نقل نموده‌اند.<ref>حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۲۲ق، ج۱۷، ص۲۳-۲۸.</ref> افرادی چون [[ابن تیمیه]]،<ref>ابن تیمیه، منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۳۲۶.</ref> عبدالحق دهلوی، گنجی شافعی، ابوالقاسم علی بن محسِّن تنوخی و [[جلال الدین سیوطی|سیوطی]] نیز به صحت و شهرت آن گواهی داده‌اند.<ref> میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر۱، ص۲۰۴ـ۲۰۶؛ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۲۲ق، ج۱۷، ص۱۵۱ـ۱۶۲.</ref> این حدیث در [[صحیح بخاری]]،<ref>«أَمَا تَرْضَی أَنْ تَکونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ، مِنْ مُوسَی»؛ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۲۰۸، ج۵، ص۱۲۹</ref> [[صحیح مسلم]]<ref>مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، دار احیاءالتراث العربی، ج۴، ص۱۸۷۰ و ۱۸۷۱.</ref> و کتاب‌هایی دیگر از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنّت]] نیز نقل شده است.<ref> حاکم نیشابوری، مستدرک، دارالمعرفة، ج۳، ص۱۳۳-۱۳۴؛ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۹۷-۱۰۹۸؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۷۸؛ ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۰۱ق، ص۲۷-۲۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۳۸۵ق، ج۱۳، ص۲۱۱؛ جوینی خراسانی، فرائد السمطین، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۲۲؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۰۲ق، ج۹، ص۱۱۱؛ عسقلانی، کتاب الاصابة، ۱۳۲۸ق، ج۲، ص۵۰۹؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ۱۳۷۰ش، ص۱۶۸؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۱۸۷-۱۸۸؛ قندوزی، ینابیع المَودَّةِ، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۱۱-۱۱۲ و ۱۳۷؛ حسینی فیروزآبادی، فضائل الخمسة، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۳۴۷-۳۶۴؛ خضری، اتمام الوفاء، ۱۴۰۲ق، ص۱۶۹.</ref>

نکته اول: بسیاری از عالمان اهل سنت این حدیث را منحصر به ماجرای تبوک ندانسته و معتقدند که پیامبر(ص) در مناسبت‌های دیگر نیز چنین فرموده است. [[ابن ابی الحدید]]<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۱۱.</ref> در تأیید وزارت حضرت علی، به [[قرآن]] و [[حدیث|روایات]] استناد کرده و می‌گوید تمام مراتب هارون برای امام علی(ع) ثابت می‌شود و اگر پیامبر(ص)، [[خاتم الانبیاء(ص)|خاتم الانبیا]] نبود، حتی حضرت علی، در امر رسالتش هم شریک می‌شد. پیامبر(ص) اسامی فرزندان علی(ع) را همچون اسامی فرزندان هارون قرار داد و آنان را [[امام حسن (ع)|حسن]] و [[امام حسین (ع)|حسین]] نامید و فرمود: من آنها را به اسامی فرزندان هارون، یعنی شُبَّر و شُبَیر، نامیدم.<ref> رجوع کنید به ابن حنبل، مسند احمد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۵۸؛ حاکم نیشابوری، مستدرک، دارالمعرفة، ج۳، ص۱۶۸؛ متقی، کنز العمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۱۱۷-۱۱۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۱، ص۱۱۰-۱۱۲.</ref>

* ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.

* ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، ۱۴۱۱ق.

* ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، ۱۴۰۷ق.

* احمدبن حسین بیهقی، السنن الکبری، بیروت، ۱۴۲۴ق.

* خضری، محمد، اتمام الوفاء فی سیرة الخلفاء، بیروت، ۱۴۰۲ق.

* سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، بیروت، ۱۴۰۱ق.

* سماوی، مهدی، الامامة فی ضوء الکتاب و السّنة، کویت، ۱۳۹۹ق.

* طبرسی، حسن بن علی، اسرار الامامة، مشهد، ۱۳۸۰ش.

* طبری، احمدبن عبدالله، الریاض النضرة فی مناقب العَشرَة، بیروت، ۱۴۰۵ق.

* مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق.

* هیثمی، علی بن ابوبکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، ۱۴۰۲ق.