بخت‌آزمایی: تفاوت میان نسخه‌ها

بخت‌آزمایی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۶ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۸

۱۴۰ بایت حذف‌شده ، ۲۶ مه

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Roohish

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۵٬۹۸۱

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''بخت‌آزمایی''' عملی است که در آن با نام‌نویسی و یا خرید بلیت، شخص یا اشخاصی برای بهره‌مندی از جایزه، به‌وسیله [[قرعه|قرعه‌کشی]] انتخاب می‌شوند. آنچه از [[مسائل مستحدثه|مسائل نوظهور فقهی]] در زمینه بخت‌آزمایی شناخته شده بخت‌آزمایی به‌وسیله تهیه بلیت‌هایی است که به مبلغی مشخص توسط مردم خریداری می‌شود و شرکت یا مؤسسه فروشنده متعهد به برگزاری قرعه‌کشی و دادن جایزه‌ای طبق قرار گذاشته شده معادل قیمت تمام بلیت‌ها به فرد منتخب یا هرکسی است که نامش از قرعه خارج می‌شود.
+'''بخت‌آزمایی'''  از [[مسائل مستحدثه|مسائل نوظهور فقهی]] است که شخص یا اشخاصی برای بهره‌مندی از جایزه به‌وسیله [[قرعه|قرعه‌کشی]] اقدام به نام‌نویسی و یا خرید بلیت می‌کنند. در بخت‌آزمایی، بلیت‌هایی به مبلغی مشخص توسط مردم خریداری می‌شود و شرکت یا مؤسسه فروشنده متعهد به برگزاری قرعه‌کشی و دادن جایزه‌ای طبق قرار گذاشته‌شده معادل قیمت تمام بلیت‌ها به فرد منتخب یا هر کسی است که نامش از قرعه خارج می‌شود.
-برخی فقیهان چون [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] بلیت‌های بخت‌آزمایی را مصداق [[قمار]] و [[حرام]] می‌دانند؛ دلیل فقیهان بر حرمت عملیات بخت‌آزمایی برخی آیات قرآن است که دلالت بر [[آیه تجارت|حرام بودن اکل مال به باطل]] و یا حرمت افعال قماری دارد. همچنین برخی با سفیهانه و [[قاعده غرور|غرری]] برشمردن بخت‌آزمایی به حرام بودن آن حکم کرده‌اند. و در مقابل برخی دیگر با توجه به تفاوت بخت‌آزمایی با قمار و [[ازلام#قمار با ازلام|استقسام به ازلام]] معتقدند بلیت بخت‌آزمایی [[آلات قمار|آلت قمار]] نیست و پولی که در ازای آن پرداخت می‌شود صرفا حق شرکت در قرعه‌کشی است.
+برخی فقیهان چون [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] بلیت‌های بخت‌آزمایی را مصداق [[قمار]] و [[حرام]] می‌دانند. دلیل فقیهان بر حرمت بخت‌آزمایی، برخی آیات قرآن است که دلالت بر [[آیه تجارت|حرام بودن اکل مال به باطل]] و یا حرمت افعال قماری دارد. همچنین برخی با سفیهانه و [[قاعده غرور|غرری]] برشمردن بخت‌آزمایی به حرام بودن آن حکم کرده‌اند و در مقابل، برخی دیگر با توجه به تفاوت بخت‌آزمایی با قمار و [[ازلام#قمار با ازلام|استقسام به ازلام]] معتقدند بلیت بخت‌آزمایی، [[آلات قمار|آلت قمار]] نیست و پولی که در ازای آن پرداخت می‌شود، صرفاً حق شرکت در قرعه‌کشی است.
 ==پیشینه و جایگاه بخت‌آزمایی==
 [[پرونده:بلیت بخت‌آزمایی مربوط به سال 1346ش با عنوان اعانه ملی.jpg|بندانگشتی|بلیت بخت‌آزمایی مربوط به سال ۱۳۴۶ش در ایران با عنوان بخت‌آزمایی ملی]]
+بخت‌آزمایی عملی است که در آن با نام‌نویسی و یا خرید بلیت، شخص یا اشخاصی برای بهره‌مندی از جایزه، به‌وسیله قرعه‌کشی انتخاب می‌شوند.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۴۹.</ref> پدیده بخت‌آزمایی در بسیاری از کشورهای جهان با عنوان لاتاری در حال انجام است.<ref>خبرگزاری مشرق، «صنعت «بخت آزمایی» چگونه فقیرترین افراد جامعه را دست به جیب می‌کند؟».</ref> به‌گفته برخی خبرگزاری‌ها، بخت‌آزمایی از زمان قبل از میلاد مسیح در کشور چین وجود داشته است.<ref>خبرگزاری مشرق، «صنعت «بخت آزمایی» چگونه فقیرترین افراد جامعه را دست به جیب می‌کند؟».</ref> [[حسین حلی]]، از فقیهان شیعه در کتاب بحوث فقهی، از روی دادن بخت‌آزمایی در [[ولایتعهدی امام رضا(ع)|ماجرای ولایتعهدی امام رضا(ع)]] در قرن دوم هجری و در [[فاطمیان|حکومت فاطمیان مصر]] در قرن ششم هجری قمری خبر داده است.‌<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱.</ref>
-بخت‌آزمایی عملی است که در آن با نام‌نویسی و یا خرید بلیت، شخص یا اشخاصی برای بهره‌مندی از جایزه، به‌وسیله قرعه‌کشی انتخاب می‌شوند.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۴۹.</ref> پدیده بخت‌آزمایی در بسیاری از کشورهای جهان با عنوان لاتاری در حال انجام است.<ref>خبرگزاری مشرق، «صنعت «بخت آزمایی» چگونه فقیرترین افراد جامعه را دست به جیب می‌کند؟».</ref> به گفته برخی خبرگزاری‌ها بخت‌آزمایی از زمان قبل از میلاد مسیح در کشور چین وجود داشته است.<ref>خبرگزاری مشرق، «صنعت «بخت آزمایی» چگونه فقیرترین افراد جامعه را دست به جیب می‌کند؟».</ref> [[حسین حلی]] فقیه شیعی در کتاب بحوث فقهی از روی دادن بخت‌آزمایی در [[ولایتعهدی امام رضا(ع)|ماجرای ولایتعهدی امام رضا(ع)]] در قرن دوم هجری و در [[فاطمیان|حکومت فاطمیان مصر]] در قرن ششم هجری قمری خبر داده است.‌<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱.</ref>
+به‌گفته پژوهشگران، در [[ایران]] نیز قبل از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] این پدیده در قالب بلیت‌های بخت‌آزمایی با عناوینی چون اعانه ملی یا بخت‌آزمایی ملی انجام می‌شده است.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۲۶-۲۲۷.</ref> گرچه گفته شده هزینه بلیت‌های بخت‌آزمایی در انجام امور اجتماعی مانند ساختن بیمارستان، مدارس و همچنین برخی آثار تاریخی چون آرامگاه سعدی و آرامگاه نادرشاه افشار استفاده شده؛ اما در [[حکومت پهلوی|زمان پهلوی]] به‌دلیل قماری‌دانستن آنها، با موضع مخالف برخی علما و روحانیون مواجه شد و بعد از انقلاب فروش آنها متوقف گردید.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۲۶-۲۲۷ و ۲۴۲.</ref> در دهه هفتاد شمسی شکل جدیدی از بلیت‌های بخت‌آزمایی تحت نظر سازمان بهزیستی با عنوان ارمغان بهزیستی در جهت تأمین نیازهای کودکان بی‌سرپرست و سالمندان برای مدت کوتاهی منتشر شد. این بلیت‌ها نیز به دلایلی با واکنش علما مواجه شد.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۴۵.</ref>
-به گفته پژوهشگران در [[ایران]] نیز قبل از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] این پدیده در قالب بلیت‌های بخت‌آزمایی با عناوینی چون اعانه ملی یا بخت‌آزمایی ملی انجام می‌شده است.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۲۶-۲۲۷.</ref> گرچه گفته شده هزینه بلیت‌های بخت‌آزمایی در انجام امور اجتماعی مانند ساختن بیمارستان، مدارس و همچنین برخی آثار تاریخی چون آرامگاه سعدی و آرامگاه نادرشاه افشار استفاده شده؛ اما در [[حکومت پهلوی|زمان پهلوی]] به دلیل قماری دانستن آنها، با موضع مخالف برخی علما و روحانیون مواجه شد و بعد از انقلاب فروش آنها متوقف گردید.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۲۶-۲۲۷ و ۲۴۲.</ref> در دهه هفتاد شمسی شکل جدیدی از بلیت‌های بخت‌آزمایی تحت نظر سازمان بهزیستی با عنوان ارمغان بهزیستی در جهت تأمین نیازهای کودکان بی‌سرپرست و سالمندان برای مدت کوتاهی منتشر شد. این بلیت‌ها نیز به دلایلی با واکنش علما مواجه شد.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۴۵.</ref>
 ===جایگاه===
-به گفته حسین حلی بخت‌آزمایی به دو صورت غیر مُعَوَّض و مُعَوَّض اجرا می‌شود.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> بخت آزمایی غیر معوض آن است که در برخی مراسمات به نام افراد قرعه‌کشی انجام می‌شود و اسم هرکس خارج شد جایزه‌ای به او تعلق می‌گیرد.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱.</ref> بخت آزمایی معوض با خرید بلیت بخت‌آزمایی است.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> به گفته پژوهشگران آنچه سبب توجه و اهمیت مسئله بخت‌آزمایی برای فقیهان است مبنابودن شانس و احتمال در کسب مال یا به تعبیر دیگر احتمال قماری‌بودن خرید این بلیت‌ها است.<ref>نظری علوم، اسفندیارپور، «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»، ص۱۴۸.</ref> همچنین برخی روشنفکران چون [[جلال آل‌احمد]] این بلیت‌ها را تقلیدی از فرهنگ غرب دانسته و مخالف آن بوده‌اند.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۴۴و۲۴۷.</ref>
+به‌گفته حسین حلی، بخت‌آزمایی به دو صورت غیر مُعَوَّض و مُعَوَّض اجرا می‌شود.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> بخت‌آزمایی غیر معوض آن است که در برخی مراسمات به نام افراد قرعه‌کشی انجام می‌شود و اسم هرکس خارج شد، جایزه‌ای به او تعلق می‌گیرد.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱.</ref> بخت آزمایی معوض با خرید بلیت بخت‌آزمایی است.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> به نظر پژوهشگران، آنچه سبب توجه و اهمیت مسئله بخت‌آزمایی برای فقیهان است مبنابودن شانس و احتمال در کسب مال یا به تعبیر دیگر احتمال قماری‌بودن خرید این بلیت‌ها است.<ref>نظری علوم، اسفندیارپور، «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»، ص۱۴۸.</ref> همچنین برخی روشنفکران چون [[جلال آل‌احمد]] این بلیت‌ها را تقلیدی از فرهنگ غرب دانسته و مخالف آن بوده‌اند.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۴۴و۲۴۷.</ref>
 ==بلیت بخت‌آزمایی==
-[[پرونده:بلیت بخت‌آزمایی مربوط به سال 1313 برای ساخت آرامگاه فردوسی.jpg|بندانگشتی|بلیت بخت‌آزمایی مربوط به سال ۱۳۱۳ در ایران برای ساخت آرامگاه فردوسی]]
+[[پرونده:بلیت بخت‌آزمایی مربوط به سال 1313 برای ساخت آرامگاه فردوسی.jpg|بندانگشتی|بلیت بخت‌آزمایی مربوط به سال ۱۳۱۳ش در ایران برای ساخت آرامگاه فردوسی]]
 فقیهان مسئله بلیت‌های بخت‌آزمایی را از [[مسائل مستحدثه|مسائل مستحدثه فقهی]]<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> و نوعی از دادوستد دانسته‌اند.<ref>جمعی از مولفان، فرهنگ فقه مطابق مذاهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج‌۲، ص۶۹‌.</ref> به گفته حسین حلی این بلیت‌ها اوراقی است که به مبلغی مشخص توسط مردم خریداری می‌شود و شرکت یا موسسه فروشنده متعهد به برگزاری قرعه‌کشی و دادن جایزه‌ای طبق قرار گذاشته شده معادل قیمت تمام بلیت‌ها به فرد منتخب یا هرکسی است که نامش از قرعه خارج می‌شود.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱-۵۲.</ref> صورت‌های دیگری نیز در مورد عرضه بلیت‌های بخت‌آزمایی شمرده شده که برخی از آنها چنین است:
-#عرضۀ برگه‌ها به عنوان جمع‌آورى اعانه و كمك به امور خيريه مانند ساختن بيمارستان و دادن جايزه به گيرندگان اوراق به‌طور رايگان به منظور تشويق در مشاركت مردمى. حسین حلی عناوینی چون [[صدقه]] و یا [[امانت مالکی|امانت]] را برای پرداخت پول در قبال این بلیت‌ها صادق می‌داند.<ref>مردانی‌پور، «فقه و پدیده بخت آزمایی»، ص۲۰.</ref>
+*عرضۀ برگه‌ها به عنوان جمع‌آوری اعانه و کمک به امور خیریه مانند ساختن بیمارستان و دادن جایزه به گیرندگان اوراق به‌طور رایگان به منظور تشویق در مشارکت مردمی. حسین حلی عناوینی چون [[صدقه]] و یا [[امانت مالکی|امانت]] را برای پرداخت پول در قبال این بلیت‌ها صادق می‌داند.<ref>مردانی‌پور، «فقه و پدیده بخت آزمایی»، ص۲۰.</ref>
-#دادن پول به عنوان [[قرض]]؛ بدين معنا كه شخص، مبلغ پرداختى در قبال اوراق را به شركت قرض مى‌دهد و شركت متعهد مى‌گردد علاوه بر بازپرداخت مبلغ دريافتى، با انجام دادن قرعه‌كشى در صورت برنده‌شدن مبلغى را به عنوان جايزه به او بدهد.<ref>جمعی از مولفان، فرهنگ فقه مطابق مذاهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج‌۲، ص۷۰‌.</ref>
-#پول پرداختى از سوى شركت‌كنندگان، عنوان [[رهن]] و گروگذارى را در ميان آنان دارد با اين انگيزه كه فرد برنده با قرعه‌كشى مالك پول گردد.<ref>مردانی‌پور، «فقه و پدیده بخت آزمایی»، ص۲۰.</ref>
+*دادن پول به عنوان [[قرض]]؛ بدین معنا که شخص، مبلغ پرداختی در قبال اوراق را به شرکت قرض می‌دهد و شرکت متعهد می‌گردد علاوه بر بازپرداخت مبلغ دریافتی، با انجام دادن قرعه‌کشی در صورت برنده‌شدن مبلغی را به عنوان جایزه به او بدهد.<ref>جمعی از مولفان، فرهنگ فقه مطابق مذاهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج‌۲، ص۷۰‌.</ref>
+*پول پرداختی از سوی شرکت‌کنندگان، عنوان [[رهن]] و گروگذاری را در میان آنان دارد با این انگیزه که فرد برنده با قرعه‌کشی مالک پول گردد.<ref>مردانی‌پور، «فقه و پدیده بخت آزمایی»، ص۲۰.</ref>
 ==حکم شرعی بخت‌آزمایی==
-[[File:تصویر متن استفتاء از برخی مراجع در مورد بلیت‌های بخت‌آزمایی.jpg|بندانگشتی|200px|تصویر متن استفتاء از برخی مراجع در مورد بلیت‌های ارمغان بهزیستی]]فقیهان در یافتن حکم شرعیِ بخت‌آزمایی به دو موضوع پرداخته‌اند: ۱.حکم شرعی خرید و فروش بلیت ۲.حکم استفاده از جایزه‌ای که در قرعه‌کشی به‌دست آمده.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> به گفته پژوهشگران متغیرهای زیر در تعیین این حکم دخیل است:
+[[File:تصویر متن استفتاء از برخی مراجع در مورد بلیت‌های بخت‌آزمایی.jpg|بندانگشتی|۲۰۰px|تصویر متن استفتاء از برخی مراجع در مورد بلیت‌های ارمغان بهزیستی]]فقیهان در یافتن حکم شرعی بخت‌آزمایی به دو موضوع پرداخته‌اند:
+#حکم شرعی خرید و فروش بلیت
+#حکم استفاده از جایزه‌ای که در قرعه‌کشی به‌دست آمده.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref>
+به نقل پژوهشگران، متغیرهای زیر در تعیین این حکم دخیل است:
 *نیت طرفین؛ مثلا کسب سود یا انگیزه‌های خیرخواهانه؛
 *شیوه اجرای بخت‌آزمایی با توجه به شکل عقود مثلا در قالب [[قرض|عقد قرض]]، [[عقد بیع|بیع]] یا [[عقد وکالت|وکالت]]؛
 *وجود یا عدم وجود [[شخص حقوقی]] به عنوان متولی؛ مثلا متولی عملیات بخت‌آزمایی دولت یا نماینده آن باشد و یا شرکت یا موسسه خصوصی.<ref>نظری علوم، اسفندیارپور، «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»، ص۱۵۰.</ref>
-[[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] شرکت در بخت‌آزمایی و دریافت جایزه‌ای که به نیت امور خیرخواهانه باشد را جایز میداند. او معتقد است تهیه بلیط به نیت برنده شدنِ احتمالی یا به عنوان قرض، حرام است.<ref>سیستانی، «حکم شرعی بلیت بخت‌آزمایی»، سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی.</ref> [[امام خمینی]] با حرام دانستن بخت آزمایی به قصد سود یا قرض، معتقد بود برخی شرکت‌ها با قصد اغفال متدینین نام بخت‌آزمایی را به «کمک به امور خیر» تغییر دادند و همان مسیر حرام را پیش گرفتند. به باور او اگر قصد واقعی بر امور خیر باشد بخت‌آزمایی جایز است.<ref>خمینی، تحرير الوسيلة، مؤسسه مطبوعات دار العلم‌، ج‌۲، ص۶۱۹-۶۲۰.</ref> دلیل فقیهان بر حرمت عملیات بخت‌آزمایی برخی آیات قرآن است که دلالت بر [[آیه تجارت|حرام بودن اکل مال به باطل]]<ref>سوره نساء، آیه ۲۹.</ref> و یا حرام‌بودن برخی کارهایی که قمار محسوب‌شده دارد.<ref>سوره مائده، آیه ۳؛ حلی، بحوث فقهیه، ۱۴۱۵ق، ص۵۹و۶۵.</ref> آنها با تکیه بر روایاتی که مضمون آنها «حلال نبودن مالی که از روی رضایت خاطر پرداخت نشده»<ref>حلی، نهج الحق و كشف الصدق، ناشر: دار الكتاب اللبناني‌ص۴۹۳.
-</ref> و یا «حلال نبودن مالی که از راه‌های شرع‌پسند بدست نیامده»<ref>عاملی، وسائل الشیعه، الناشر مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، ج۲۷، ص۱۵۶.</ref> و همینطور سفیهانه و بدون غرض عقلایی<ref>زین‌الدین، كلمة التقوى، ۱۴۱۳ق، ج‌۴، ص۴۸۱‌.
-حائری، «مبانی فقهی جوایز بانکها» ص124.
+[[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] شرکت در بخت‌آزمایی و دریافت جایزه‌ای را که به نیت امور خیرخواهانه باشد، جایز می‌داند. او معتقد است تهیه بلیط به نیت برنده‌شدنِ احتمالی یا به عنوان قرض، حرام است.<ref>سیستانی، «حکم شرعی بلیت بخت‌آزمایی»، سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی.</ref> [[امام خمینی]] با حرام دانستن بخت آزمایی به قصد سود یا قرض، معتقد بود برخی شرکت‌ها با قصد اغفال متدینان نام بخت‌آزمایی را به «کمک به امور خیر» تغییر دادند و همان مسیر حرام را پیش گرفتند. به باور او اگر قصد واقعی بر امور خیر باشد بخت‌آزمایی جایز است.<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات‌دار العلم‌، ج‌۲، ص۶۱۹-۶۲۰.</ref> دلیل فقیهان بر حرمت عملیات بخت‌آزمایی برخی آیات قرآن است که دلالت بر [[آیه تجارت|حرام بودن اکل مال به باطل]]<ref>سوره نساء، آیه ۲۹.</ref> و یا حرام‌بودن برخی کارهایی که قمار محسوب‌شده دارد.<ref>سوره مائده، آیه ۳؛ حلی، بحوث فقهیه، ۱۴۱۵ق، ص۵۹و۶۵.</ref> آنها با تکیه بر روایاتی که مضمون آنها «حلال نبودن مالی که از روی رضایت خاطر پرداخت نشده»<ref>حلی، نهج الحق، دار الکتاب اللبنانی‌، ص۴۹۳.</ref> و یا «حلال نبودن مالی که از راه‌های شرع‌پسند به‌دست نیامده»<ref>عاملی، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت،، ج۲۷، ص۱۵۶.</ref> و همین‌طور سفیهانه و بدون غرض عقلایی<ref>زین‌الدین، کلمة التقوی، ۱۴۱۳ق، ج‌۴، ص۴۸۱‌؛ حائری، «مبانی فقهی جوایز بانکها» ص۱۲۴.</ref> و [[قاعده غرور|غرری]]<ref>زین‌الدین، کلمة التقوی، ۱۴۱۳ق، ج‌۴، ص۴۸۱‌.</ref> برشمردن بخت‌آزمایی به حرام بودن آن حکم کرده‌اند.<ref>زین‌الدین، کلمة التقوی، ۱۴۱۳ق، ج‌۴، ص۴۸۱‌.؛ حلی، بحوث فقهیه، ۱۴۱۵ق، ص۵۹-۷۳.</ref>
-</ref> و [[قاعده غرور|غرری]]<ref>زین‌الدین، كلمة التقوى، ۱۴۱۳ق، ج‌۴، ص۴۸۱‌.
-</ref> برشمردن بخت‌آزمایی به حرام بودن آن حکم کرده‌اند.<ref>زین‌الدین، كلمة التقوى، ۱۴۱۳ق، ج‌۴، ص۴۸۱‌.؛ حلی، بحوث فقهیه، ۱۴۱۵ق، ص۵۹-۷۳.
-</ref>
 ===دیدگاه موافقان بخت‌آزمایی===
-[[حسین حلی]] فقیه شیعی با رد استدلال قائلان حرمت معتقد است فرآیند بخت‌آزمایی جایز است.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۷۳.</ref> به عنوان نمونه او بخت‌آزمایی را مصداقی برای [[ازلام#قمار با ازلام|استقسام به ازلام]] و یا  [[قمار]] نمی‌داند. او معتقد است بلیت‌های بخت‌آزمایی [[آلات قمار|آلت قمار]] نیست. همچنین باور دارد فرآیند بخت‌آزمایی متفاوت با فرآیند استقسام است؛ چرا که در این فرآیند پرداخت پول در مقابل قسمتی از جایزه نیست بلکه در قبال تهیه بلیت و حق شرکت در قرعه کشی است.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۷۰-۷۳.</ref> برخی دیگر از فقیهان راه‌هایی برای صحیح‌شدن این کار ارائه داده‌اند از جمله آنها این است که پول باید در مقابل بلیت بدون قصد خرید آن پرداخت شود و در صورت برنده شدن برای حلال‌بودن استفاده از جایزه، اگر موسسه یا شرکت خصوصی است از مالک آن، و اگر دولتی است به عنوان [[مجهول المالک|مجهول‌المالک]] از حاکم شرع اجازه گرفته شود.<ref>زین‌الدین، كلمة التقوى، ۱۴۱۳ق، ج‌۴، ص۴۸۰.؛ خویی، منهاج الصالحين، ۱۴۱۰ق، ج‌۲، ص۱۲؛ جمعی از مولفان، فرهنگ فقه مطابق مذاهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج‌۲، ص۷۰‌.
+[[حسین حلی]] فقیه شیعه با رد استدلال قائلان حرمت معتقد است فرآیند بخت‌آزمایی جایز است.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۷۳.</ref> به عنوان نمونه او بخت‌آزمایی را مصداقی برای [[ازلام#قمار با ازلام|استقسام به ازلام]] و یا [[قمار]] نمی‌داند. او معتقد است بلیت‌های بخت‌آزمایی [[آلات قمار|آلت قمار]] نیست. همچنین باور دارد فرآیند بخت‌آزمایی متفاوت با فرآیند استقسام است؛ چرا که در این فرآیند پرداخت پول در مقابل قسمتی از جایزه نیست بلکه در قبال تهیه بلیت و حق شرکت در قرعه کشی است.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۷۰-۷۳.</ref> برخی دیگر از فقیهان راه‌هایی برای صحیح‌شدن این کار ارائه داده‌اند از جمله آنها این است که پول باید در مقابل بلیت بدون قصد خرید آن پرداخت شود و در صورت برنده شدن برای حلال‌بودن استفاده از جایزه، اگر موسسه یا شرکت خصوصی است از مالک آن، و اگر دولتی است به عنوان [[مجهول المالک|مجهول‌المالک]] از حاکم شرع اجازه گرفته شود.<ref>زین‌الدین، کلمة التقوی، ۱۴۱۳ق، ج‌۴، ص۴۸۰.؛ خویی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج‌۲، ص۱۲؛ جمعی از مولفان، فرهنگ فقه مطابق مذاهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج‌۲، ص۷۰‌.</ref>
-</ref>
 ==جوایز بانکی==
-نظرات فقیهان در مورد جوایزی که بانکها در قبال سپرده گذاری به مشتریان خود می‌دهند متفاوت است. به فتوای [[سید موسی شبیری زنجانی|موسی شبیری]] و [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] اگر هنگام افتتاح حساب شرط شرکت در قرعه کشی نشده باشد (هرچند به نیت شرکت در قرعه کشی باشد) این جوایز حلال است. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] و [[حسین نوری همدانی|نوری همدانی]] جوایز بانکها را نوعی [[هبه]] می‌دانند. حسین نوری معتقد است چه با شرط‌شدن قرعه‌کشی و چه بدون آن این جوایز حلال است.<ref>سایت انجمن مالی اسلامی، «احکام جوایز بانکی».</ref> برخی پژوهشگران با پذیرفتن نظر حسین حلی مبنی بر حلال بودن بخت‌آزمایی معتقدند جوایز بانکی از نگاه شرع حرام نیستند.<ref>حایری، اسلامی، «مبانی فقهی جوایز قرض‌الحسنه بانک‌ها»، ص۱۲۹.</ref>
+نظرات فقیهان در مورد جوایزی که بانک‌ها در قبال سپرده‌گذاری به مشتریان خود می‌دهند متفاوت است. به فتوای [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] و [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] اگر هنگام افتتاح حساب، شرط شرکت در قرعه‌کشی نشده باشد (هرچند به نیت شرکت در قرعه‌کشی باشد) این جوایز حلال است. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] و [[حسین نوری همدانی|نوری همدانی]] جوایز بانک‌ها را نوعی [[هبه]] می‌دانند. حسین نوری معتقد است چه با شرط‌شدن قرعه‌کشی و چه بدون آن، این جوایز، حلال است.<ref>سایت انجمن مالی اسلامی، «احکام جوایز بانکی».</ref> برخی پژوهشگران با پذیرفتن نظر حسین حلی مبنی بر حلال بودن بخت‌آزمایی معتقدند جوایز بانکی از نگاه شرع حرام نیستند.<ref>حایری، اسلامی، «مبانی فقهی جوایز قرض‌الحسنه بانک‌ها»، ص۱۲۹.</ref>
 ==پانویس==
@@ خط ۴۶: / خط ۴۵: @@
 *[https://iaif.ir/index.php/fa/pajoohesh/feghh0/esteftaat/item/4253-jayezehbanki احکام جوایز بانکی]»، انجمن مالی اسلامی، تاریخ درج:۸آبان۱۳۹۸، تاریخ بازدید:۲۴اردیبهشت۱۴۰۳ش.
 *[https://www.mashreghnews.ir/news/772525/صنعت-بخت-آزمایی-چگونه-فقیرترین-افراد-جامعه-را-دست-به-جیب-می-کند «صنعت بخت آزمایی چگونه فقیرترین افراد جامعه را دست به جیب می‌کند؟»]، خبرگزاری مشرق، تاریخ درج:۲۸شهریور۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید:۲۳اردیبهشت‌۱۴۰۳ش.
-*جمعی از مولفان، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، نشر مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم‌السلام‌، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
+*جمعی از مولفان، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، نشر مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام‌، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
 *حائری، محمود، اسلامی ساجده، [https://feqh.semnan.ac.ir/article_2411_47d35dfe85fa937d155272b65a56da20.pdf «مبانی فقهی جوایز قرض‌الحسنه بانک‌ها»]، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱۶، ۱۳۹۶ش.
 *حلی، حسین، بحوث فقهیة، قم، موسسه المنار، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
-*خمینی، روح‌الله، تحرير الوسيلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم‌، چاپ اول.
+*خمینی، روح‌الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات‌دار العلم‌، چاپ اول.
-*خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحين، قم، نشر مدینة العلم، چاپ بیست‌وهشتم، ۱۴۱۰ق.
+*خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، نشر مدینة العلم، چاپ بیست‌وهشتم، ۱۴۱۰ق.
-*زین‌الدین، محمدامین، كلمة التقوى، قم، نشر سيد جواد وداعى‌، چاپ سوم، ۱۴۱۳ق.
+*زین‌الدین، محمدامین، کلمة التقوی، قم، نشر سید جواد وداعی‌، چاپ سوم، ۱۴۱۳ق.
 *سادات‌بیدگلی، سید محمود، بهشتی‌سرشت، محسن، برزن، عباس، [https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_4072_fd4810d885e9042585a586fd81463939.pdf «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»]، دوفصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، دوره۹، شماره۱، ۱۳۹۸ش.
 *سیستانی، [https://www.sistani.org/persian/book/50/3735/ «حکم شرعی بلیت بخت‌آزمایی»]، سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی، تاریخ بازدید:۲۳اردیبهشت‌۱۴۰۳ش.
 *عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
-*علامه حلى، حسن بن يوسف بن مطهر، نهج الحقّ و كشف الصدق - بيروت، چاپ: اول، ۱۹۸۲ م.
+*علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، نهج الحقّ و کشف الصدق - بیروت، چاپ: اول، ۱۹۸۲ م.
-*مردانی‌پور، آرش، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/26457/فقه-و-پدیده-بخت-ازمایی?q=فقه%20و%20پدیده%20بخت&score=33.995476&rownumber=1 «فقه و پدیده بخت آزمایی»]، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۶۴، ۱۳۷۴ش.
+*مردانی‌پور، آرش، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/26457/فقه-و-پدیده-بخت-ازمایی?q=فقه%۲۰و%۲۰پدیده%۲۰بخت&score=33.995476&rownumber=1 «فقه و پدیده بخت آزمایی»]، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۶۴، ۱۳۷۴ش.
 *نظری‌علوم، میثم، اسفندیارپور، محمدحسین، [https://ensani.ir/fa/article/download/470758 «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»]، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره۲، ۱۳۹۶ش.
 {{پایان}}