شهادت: تفاوت میان نسخه‌ها
←مفهوم‌شناسی
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
شهادت به معنای کشته شدن در راه خداوند است و کسی که در راه خدا کشته می‌شود، شهید نامیده می‌شود.<ref>عبدالمنعم، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، دار الفضیلة، ج۲، ص۳۴۶.</ref> در فقه، شهید به مسلمانی اختصاص دارد که در میدان جنگ توسط کافران یا به سبب جنگ با آنها کشته می‌شود.<ref>عبدالمنعم، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، دار الفضیلة، ج۲، ص۳۴۶.</ref> | شهادت به معنای کشته شدن در راه خداوند است و کسی که در راه خدا کشته می‌شود، شهید نامیده می‌شود.<ref>عبدالمنعم، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، دار الفضیلة، ج۲، ص۳۴۶.</ref> در فقه، شهید به مسلمانی اختصاص دارد که در میدان جنگ توسط کافران یا به سبب جنگ با آنها کشته می‌شود.<ref>عبدالمنعم، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، دار الفضیلة، ج۲، ص۳۴۶.</ref> | ||
در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] آمده است که شهادت یک معنای خاص و یک معنای عام دارد. معنای خاص آن همان معنای فقهی است و معنای عام آن این است که انسان در مسیر انجام وظیفه الهی کشته شود یا بمیرد. ازاین‌رو در روایات | در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] آمده است که شهادت یک معنای خاص و یک معنای عام دارد. معنای خاص آن همان معنای فقهی است و معنای عام آن این است که انسان در مسیر انجام وظیفه الهی کشته شود یا بمیرد. ازاین‌رو در [[حدیث|روایات اسلامی]]، مصادیقی برای شهید ذکر شده است نظیر طالب علمی که در حال طلب علم از دنیا برود، کسی که در بسترش بمیرد در حالی که به خدا، پیامبر و اهل‌بیتش معرفت داشته باشد، کسی که برای دفاع از مالش در برابر مهاجمان کشته شود<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۹ش، ج۲۱، ص۴۰۷-۴۰۸.</ref> | ||
===وجه نام‌گذاری شهید=== | ===وجه نام‌گذاری شهید=== | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
}} | }} | ||
شهادت در لغت به معناهایی همچون حضور و مشاهده است.<ref> قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۴.</ref> با توجه به این مسئله، درباره نام‌گذاری شهید احتمال‌هایی داده شده است؛ از جمله: | شهادت در لغت به معناهایی همچون حضور و مشاهده است.<ref> قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۴.</ref> با توجه به این مسئله، درباره نام‌گذاری شهید احتمال‌هایی داده شده است؛ از جمله: | ||
* [[فرشته|فرشتگان]] رحمت الهی او را می‌بینند. | *[[فرشته|فرشتگان]] رحمت الهی او را می‌بینند. | ||
* خدا و فرشتگان شهادت می‌دهند که او اهل [[بهشت]] است. | *خدا و فرشتگان شهادت می‌دهند که او اهل [[بهشت]] است. | ||
*او نمرده و نزد پروردگارش حاضر است. | *او نمرده و نزد پروردگارش حاضر است. | ||
*او چیزهایی را مشاهده می‌کند که دیگران مشاهده نمی‌کنند.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۸۱.</ref> | *او چیزهایی را مشاهده می‌کند که دیگران مشاهده نمی‌کنند.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۸۱.</ref> | ||
*او در روز قیامت شاهد اعمال دیگران است.<ref>قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۷.</ref> | *او در روز قیامت شاهد اعمال دیگران است.<ref>قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۷.</ref> | ||
== جایگاه== | ==جایگاه== | ||
روایات بسیاری درباره منزلت و فضیلت شهادت وارد شده است. از جمله اینکه شهادت بالاترین نیکی<ref> ابن حیون مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۴۳.</ref>و گرامی‌ترین مرگ<ref> صدوق، من لایحضر الفقیه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۰۲، ح۵۸۶۸.</ref> دانسته شده است و برخی از مرگ‌های دیگر در اجر و پاداش، به آن تشبیه شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> همچنین در دعاهایی که از [[چهارده معصوم]] رسیده، شهادت،<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۵، ص۳۶۸؛ ج۹۱، ص۲۳۹؛ ج۹۴، ص۳۳۲.</ref> شهادت زیر پرچم [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۴، ص۳۷۶.</ref> و کشته شدن به‌دست بدترین مردم<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۴، ص۲۶۱.</ref> از خدا درخواست شده است. | روایات بسیاری درباره منزلت و فضیلت شهادت وارد شده است. از جمله اینکه شهادت بالاترین نیکی<ref> ابن حیون مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۴۳.</ref>و گرامی‌ترین مرگ<ref> صدوق، من لایحضر الفقیه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۰۲، ح۵۸۶۸.</ref> دانسته شده است و برخی از مرگ‌های دیگر در اجر و پاداش، به آن تشبیه شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> همچنین در دعاهایی که از [[چهارده معصوم]] رسیده، شهادت،<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۵، ص۳۶۸؛ ج۹۱، ص۲۳۹؛ ج۹۴، ص۳۳۲.</ref> شهادت زیر پرچم [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۴، ص۳۷۶.</ref> و کشته شدن به‌دست بدترین مردم<ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۴، ص۲۶۱.</ref> از خدا درخواست شده است. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
{{همچنین ببینید|شهید و حق‌الناس}} | {{همچنین ببینید|شهید و حق‌الناس}} | ||
در آیات و روایات برای شهادت آثاری بیان شده است که برخی به شرح زیر است: | در آیات و روایات برای شهادت آثاری بیان شده است که برخی به شرح زیر است: | ||
* زنده بودن: بنا بر آیات قرآن، کسانی که در راه خدا کشته می‌شوند نمرده‌اند؛ بلکه زنده‌اند<ref>سوره بقره، آیه۱۵۴.</ref> و نزد پروردگارشان، روزی داده می‌شوند.<ref>سوره آل عمران، آیه۱۶۹.</ref> | *زنده بودن: بنا بر آیات قرآن، کسانی که در راه خدا کشته می‌شوند نمرده‌اند؛ بلکه زنده‌اند<ref>سوره بقره، آیه۱۵۴.</ref> و نزد پروردگارشان، روزی داده می‌شوند.<ref>سوره آل عمران، آیه۱۶۹.</ref> | ||
* برخورداری از حق شفاعت. شهید در کنار پیامبران و عالمان از شفاعت‌کنندگان در [[قیامت]] است.<ref> حمیری، قرب الاسناد، مکتبة نینوا، ج۱، ص۳۱.</ref> | *برخورداری از حق شفاعت. شهید در کنار پیامبران و عالمان از شفاعت‌کنندگان در [[قیامت]] است.<ref> حمیری، قرب الاسناد، مکتبة نینوا، ج۱، ص۳۱.</ref> | ||
* آمرزش گناهان و رحمت خدا.<ref>سوره آل عمران، آیه۱۵۷.</ref>در روایتی که از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل شده، هنگامی که نخستین قطره خون شهید جاری می‌شود، تمام گناهان او به‌جز [[حق‌الناس]] بخشیده می‌شود.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۳.</ref> در مورد [[حق‌الناس]] بر عهده شهید نیز گفته شده اگر در جبران آن کوتاهی نکرده و نیت پرداخت داشته؛ خداوند آن حق را جبران و صاحب حق را راضی می‌کند.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۱۸۸، ح۳۹۵ و ص۱۹۱، ح۴۱۱؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۹.</ref> | *آمرزش گناهان و رحمت خدا.<ref>سوره آل عمران، آیه۱۵۷.</ref>در روایتی که از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل شده، هنگامی که نخستین قطره خون شهید جاری می‌شود، تمام گناهان او به‌جز [[حق‌الناس]] بخشیده می‌شود.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۳.</ref> در مورد [[حق‌الناس]] بر عهده شهید نیز گفته شده اگر در جبران آن کوتاهی نکرده و نیت پرداخت داشته؛ خداوند آن حق را جبران و صاحب حق را راضی می‌کند.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۱۸۸، ح۳۹۵ و ص۱۹۱، ح۴۱۱؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۹.</ref> | ||
* ورود به بهشت.<ref>سوره توبه، آیه۱۱۱.</ref> شهید از نخستین کسانی است که به [[بهشت]] می‌رود.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۷۱، ص۱۴۴.</ref> | *ورود به بهشت.<ref>سوره توبه، آیه۱۱۱.</ref> شهید از نخستین کسانی است که به [[بهشت]] می‌رود.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۷۱، ص۱۴۴.</ref> | ||
== احکام شهید در معرکه== | ==احکام شهید در معرکه== | ||
فقیهان برای شهید در معرکه (میدان جنگ) احکامی ذکر کرده‌اند: | فقیهان برای شهید در معرکه (میدان جنگ) احکامی ذکر کرده‌اند: | ||
* [[غسل میت]]. بنا به نظر فقیهان شیعه، شهید در معرکه جنگ غسل میت ندارد؛<ref>شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۳۹۹.</ref> اما کسی را که در معرکه جنگ زخمی شده و بیرون از معرکه یا پس از اتمام جنگ، به شهادت برسد، باید غسل داد.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۳۵.</ref> | *[[غسل میت]]. بنا به نظر فقیهان شیعه، شهید در معرکه جنگ غسل میت ندارد؛<ref>شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۳۹۹.</ref> اما کسی را که در معرکه جنگ زخمی شده و بیرون از معرکه یا پس از اتمام جنگ، به شهادت برسد، باید غسل داد.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۳۵.</ref> | ||
*[[کفن]]؛ بنا به نظر فقیهان شیعه، شهید در معرکه کفن نمی‌شود<ref>شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۳۹۹.</ref> و با همان لباس رزم دفن می‌گردد؛<ref>شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۶.</ref> مگر اینکه لباس به تن نداشته باشد که در این صورت، باید او را کفن کرد.<ref>شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۶-۴۰۷.</ref> | *[[کفن]]؛ بنا به نظر فقیهان شیعه، شهید در معرکه کفن نمی‌شود<ref>شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۳۹۹.</ref> و با همان لباس رزم دفن می‌گردد؛<ref>شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۶.</ref> مگر اینکه لباس به تن نداشته باشد که در این صورت، باید او را کفن کرد.<ref>شیخ انصاری، کتاب الطهاره، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۶-۴۰۷.</ref> | ||
* [[مس میت|مس بدن شهید]]؛ لمس‌کردن بدن شهید موجب واجب‌شدن [[غسل مس میت]] نمی‌شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۵، ص۳۰۷.</ref> | *[[مس میت|مس بدن شهید]]؛ لمس‌کردن بدن شهید موجب واجب‌شدن [[غسل مس میت]] نمی‌شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۵، ص۳۰۷.</ref> | ||
*[[حنوط|حَنوط]]: حنوط (مالیدن [[کافور]] به [[اعضای سجده|مواضع هفت‌گانه سجده]] میت) برای شهید واجب نیست؛ چراکه حنوط پس از کفن کردن است و شهید کفن ندارد.<ref> خؤیی، التنقیح، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، ج۹، ص۱۸۲.</ref> | *[[حنوط|حَنوط]]: حنوط (مالیدن [[کافور]] به [[اعضای سجده|مواضع هفت‌گانه سجده]] میت) برای شهید واجب نیست؛ چراکه حنوط پس از کفن کردن است و شهید کفن ندارد.<ref> خؤیی، التنقیح، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، ج۹، ص۱۸۲.</ref> | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
به اعتقاد شماری از عالمان شیعه، همه [[امامان شیعه]] با شهادت از دنیا رفته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۲۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۲-۱۳۱؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۲۰۹.</ref> دلیل آنان برخی از [[حدیث|روایات]]، از جمله روایت [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] «[[ما منا الا مقتول شهید|وَ اللهِ مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ شَهِید]]» است که بنابر آن، همه [[امامان شیعه|امامان]] با شهادت از دنیا می‌روند.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۲۰۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۲-۱۳۱.</ref> در مقابل این دیدگاه، [[شیخ مفید]] در کتاب «[[تصحیح الاعتقادات (کتاب)|تصحیح اعتقادات الامامیه]]» شهادت [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]]، [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام موسی کاظم(ع)]] و [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] را پذیرفته و در شهادت سایر ائمه(ع) تردید کرده است.<ref>مفید، تصحیح اعتقاد الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۲و۱۳۱.</ref> | به اعتقاد شماری از عالمان شیعه، همه [[امامان شیعه]] با شهادت از دنیا رفته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۲۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۲-۱۳۱؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۲۰۹.</ref> دلیل آنان برخی از [[حدیث|روایات]]، از جمله روایت [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] «[[ما منا الا مقتول شهید|وَ اللهِ مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ شَهِید]]» است که بنابر آن، همه [[امامان شیعه|امامان]] با شهادت از دنیا می‌روند.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۲۰۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۲-۱۳۱.</ref> در مقابل این دیدگاه، [[شیخ مفید]] در کتاب «[[تصحیح الاعتقادات (کتاب)|تصحیح اعتقادات الامامیه]]» شهادت [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]]، [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام موسی کاظم(ع)]] و [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] را پذیرفته و در شهادت سایر ائمه(ع) تردید کرده است.<ref>مفید، تصحیح اعتقاد الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۲و۱۳۱.</ref> | ||
== شهید در ادبیات جمهوری اسلامی ایران== | ==شهید در ادبیات جمهوری اسلامی ایران== | ||
[[پرونده:تشییع جنازه شهید در اصفهان.jpg|بندانگشتی|[[تشییع جنازه]] چندین شهید تفحص‌شده [[جنگ ایران و عراق]] در [[اصفهان]] (۱۲ اسفند ۱۳۹۵ش)<ref>[https://www.khabarfoori.com/detail/69989 «پیکر مطهر ۱۰ شهید دفاع مقدس در اصفهان تشییع شد+ تصاویر»] خبرفوری.</ref>]] | [[پرونده:تشییع جنازه شهید در اصفهان.jpg|بندانگشتی|[[تشییع جنازه]] چندین شهید تفحص‌شده [[جنگ ایران و عراق]] در [[اصفهان]] (۱۲ اسفند ۱۳۹۵ش)<ref>[https://www.khabarfoori.com/detail/69989 «پیکر مطهر ۱۰ شهید دفاع مقدس در اصفهان تشییع شد+ تصاویر»] خبرفوری.</ref>]] | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
برخی از اصطلاحاتی که در ادبیات جمهوری اسلامی ایران درباره شهیدان به کار می‌رود عبارت‌اند از: | برخی از اصطلاحاتی که در ادبیات جمهوری اسلامی ایران درباره شهیدان به کار می‌رود عبارت‌اند از: | ||
*[[شهید محراب]]: به [[امام جمعه|امامان جمعه‌ای]] اشاره دارد که به هنگام برگزاری [[نماز جمعه]] به دست مخالفان نظام جمهوری اسلامی [[ترور]] شده‌اند.<ref> نگاه کنید به [https://www.pasokh.org/fa/question/view/9632 «شهدای محراب چند نفر هستند و نامشان چيست؟»]، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات.</ref> | *[[شهید محراب]]: به [[امام جمعه|امامان جمعه‌ای]] اشاره دارد که به هنگام برگزاری [[نماز جمعه]] به دست مخالفان نظام جمهوری اسلامی [[ترور]] شده‌اند.<ref> نگاه کنید به [https://www.pasokh.org/fa/question/view/9632 «شهدای محراب چند نفر هستند و نامشان چيست؟»]، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات.</ref> | ||
* شهدای دفاع مقدس: کشته‌شدگان ایرانی [[جنگ ایران و عراق]]<ref>محمودی، «بررسی صبغه عرفانی مناجات‌های شهدای دفاع مقدس»، ص۳۵۵ و ۳۵۷.</ref> که از آنها به عنوان شهدای جنگ تحمیلی نیز یاد می‌شود.<ref>ربیعی، «تحلیل گفتمانی وصیت‌نامه شهدای جنگ تحمیلی»، ص۱۴۶.</ref> مدفن این شهدا گلزار شهدا نامیده می‌شود.<ref>آقابابایی، «گلزار شهدا به مثابه مکان-خاطره»، ص۵۴.</ref> | *شهدای دفاع مقدس: کشته‌شدگان ایرانی [[جنگ ایران و عراق]]<ref>محمودی، «بررسی صبغه عرفانی مناجات‌های شهدای دفاع مقدس»، ص۳۵۵ و ۳۵۷.</ref> که از آنها به عنوان شهدای جنگ تحمیلی نیز یاد می‌شود.<ref>ربیعی، «تحلیل گفتمانی وصیت‌نامه شهدای جنگ تحمیلی»، ص۱۴۶.</ref> مدفن این شهدا گلزار شهدا نامیده می‌شود.<ref>آقابابایی، «گلزار شهدا به مثابه مکان-خاطره»، ص۵۴.</ref> | ||
* شهید گمنام: کشتگان ایرانی جنگ ایران و عراق که هویتشان مشخص نیست.<ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/gomnam/gomnami/mafhom-مفهوم-گمنامی مفهوم گمنامی]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> در ایران معمولاً بر مزار این افراد، بنایی ساخته می‌شود <ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/article/21/تحلیلی-برتدفین-پیکرهای-طیبه-شهدای-گمنام-درنقاط-خاص-کشور تحلیلی برتدفین پیکرهای طیبه شهدای گمنام درنقاط خاص کشور]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> و در مناسبت‌های مذهبی در کنار مزارشان مراسم‌هایی برگزار می‌شود.<ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/article/2/فلسفه-یادبود-شهدا-در-دانشگاه-ها فلسفه یادبود شهدا در دانشگاه‌ها]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> | *شهید گمنام: کشتگان ایرانی جنگ ایران و عراق که هویتشان مشخص نیست.<ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/gomnam/gomnami/mafhom-مفهوم-گمنامی مفهوم گمنامی]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> در ایران معمولاً بر مزار این افراد، بنایی ساخته می‌شود <ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/article/21/تحلیلی-برتدفین-پیکرهای-طیبه-شهدای-گمنام-درنقاط-خاص-کشور تحلیلی برتدفین پیکرهای طیبه شهدای گمنام درنقاط خاص کشور]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> و در مناسبت‌های مذهبی در کنار مزارشان مراسم‌هایی برگزار می‌شود.<ref>«[http://www.tafahoseshohada.ir/fa/article/2/فلسفه-یادبود-شهدا-در-دانشگاه-ها فلسفه یادبود شهدا در دانشگاه‌ها]»، پایگاه کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح.</ref> | ||
* شهید مدافع حرم: نیروهایی که توسط جمهوری اسلامی ایران برای جنگ با [[داعش]] و حمایت از دولت سوریه، سامان‌دهی و به کشور سوریه اعزام شده و در این کشور کشته می‌شوند. این نیروها از کشورهای ایران، لبنان، عراق و افغانستان هستند.<ref>«[https://www.isna.ir/news/95022012343 روایت مشاور فرمانده سپاه کربلای مازندران از خان طومان]»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایرنا).</ref> | *شهید مدافع حرم: نیروهایی که توسط جمهوری اسلامی ایران برای جنگ با [[داعش]] و حمایت از دولت سوریه، سامان‌دهی و به کشور سوریه اعزام شده و در این کشور کشته می‌شوند. این نیروها از کشورهای ایران، لبنان، عراق و افغانستان هستند.<ref>«[https://www.isna.ir/news/95022012343 روایت مشاور فرمانده سپاه کربلای مازندران از خان طومان]»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایرنا).</ref> | ||
* شهدای انقلاب: افرادی که در راه مبارزه با حکومت پهلوی از سال ۱۳۴۲ش تا بهمن ۱۳۵۷ش به شهادت رسیدند. آمار این شهدا از ۲۸۰۰ تا ۱۰ هزار تن بیان شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/99122116190 «تعداد شهدای ایران چقدر است؟»] </ref> | *شهدای انقلاب: افرادی که در راه مبارزه با حکومت پهلوی از سال ۱۳۴۲ش تا بهمن ۱۳۵۷ش به شهادت رسیدند. آمار این شهدا از ۲۸۰۰ تا ۱۰ هزار تن بیان شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/99122116190 «تعداد شهدای ایران چقدر است؟»] </ref> | ||
*شهیدان امنیت: کسانی که در راه برقراری امنیت و نظم عمومی جامعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.farsnews.ir/news/14000602000578 بزرگداشت اولین سالگرد شهید امنیت «حامد ضابط» برگزار می‌شود]»، خبرگزاری فارس.</ref> و مبارزه با قاچاقچیان<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.farsnews.ir/kohgiluyeh-boyerahmad/news/13990707000277 پیکر شهید امنیت در دهدشت تشییع شد]»، خبرگزاری فارس.</ref> و اغتشاشگران مانند [[آرمان علی‌وردی]] و روح‌الله عجمیان<ref>«[https://tehranpress.com/fa/news/39332 برگزاری مراسم بزرگداشت شهدای مدافع امنیت شهید آرمان علی‌وردی و روح‌الله عجمیان]»، تهران‌پرس.</ref> کشته می‌شوند. | *شهیدان امنیت: کسانی که در راه برقراری امنیت و نظم عمومی جامعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.farsnews.ir/news/14000602000578 بزرگداشت اولین سالگرد شهید امنیت «حامد ضابط» برگزار می‌شود]»، خبرگزاری فارس.</ref> و مبارزه با قاچاقچیان<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.farsnews.ir/kohgiluyeh-boyerahmad/news/13990707000277 پیکر شهید امنیت در دهدشت تشییع شد]»، خبرگزاری فارس.</ref> و اغتشاشگران مانند [[آرمان علی‌وردی]] و روح‌الله عجمیان<ref>«[https://tehranpress.com/fa/news/39332 برگزاری مراسم بزرگداشت شهدای مدافع امنیت شهید آرمان علی‌وردی و روح‌الله عجمیان]»، تهران‌پرس.</ref> کشته می‌شوند. | ||
*شهیدان سلامت: کسانی که در راه درمان و تأمین سلامتی مردم ایران جانشان را از دست می‌دهند. این عنوان در دوران [[شیوع ویروس کرونای ۲۰۱۹]] رایج شد.<ref>«[https://www.irna.ir/news/83893557 شهدای سلامت از امتیازات افراد «در حکم شهید» برخوردار می‌شوند]»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> | *شهیدان سلامت: کسانی که در راه درمان و تأمین سلامتی مردم ایران جانشان را از دست می‌دهند. این عنوان در دوران [[شیوع ویروس کرونای ۲۰۱۹]] رایج شد.<ref>«[https://www.irna.ir/news/83893557 شهدای سلامت از امتیازات افراد «در حکم شهید» برخوردار می‌شوند]»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
همچنین در ایران جانباختگان برخی از حوادث نیز به عنوان شهید معرفی شده‌اند مانند: کشته‌شدگان [[فاجعه منا (۱۳۹۴)|فاجعه منا ۱۳۹۴ش]]، آتش‌نشانان جان‌باخته در آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو تهران ۱۳۹۵ش،<ref>[https://farhangi.tums.ac.ir/20681.html روایتی از ۱۶ شهید آتش نشان حادثه پلاسکو]، معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران.</ref> جانباختگان هواپیمای بوئینگ۷۳۷ اکراینی ۱۳۹۸ش.<ref>[https://www.irna.ir/news/83634336/جانباختگان سانحه هواپیمای اوکراینی شهید محسوب می‌شوند]، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.</ref> | همچنین در ایران جانباختگان برخی از حوادث نیز به عنوان شهید معرفی شده‌اند مانند: کشته‌شدگان [[فاجعه منا (۱۳۹۴)|فاجعه منا ۱۳۹۴ش]]، آتش‌نشانان جان‌باخته در آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو تهران ۱۳۹۵ش،<ref>[https://farhangi.tums.ac.ir/20681.html روایتی از ۱۶ شهید آتش نشان حادثه پلاسکو]، معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران.</ref> جانباختگان هواپیمای بوئینگ۷۳۷ اکراینی ۱۳۹۸ش.<ref>[https://www.irna.ir/news/83634336/جانباختگان سانحه هواپیمای اوکراینی شهید محسوب می‌شوند]، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.</ref> | ||
== کتابشناسی== | ==کتابشناسی== | ||
درباره شهادت و شهید کتاب‌هایی به زبان فارسی و عربی نوشته شده است از جمله: | درباره شهادت و شهید کتاب‌هایی به زبان فارسی و عربی نوشته شده است از جمله: | ||
*کتاب شهدای عصر پیامبر(ص) اثر ابوالفضل بنایی کاشی: این اثر گزارشی از شهدای دوره پیامبر به زبان فارسی ارائه می‌دهد. شهدای پیش از هجرت، شهدای جنگ بدر، شهدای غزوه سویق، شهدای غزوه احد، شهدای بِئر معونه، شهدای غزوه خیبر، شهدای غزوه طائف، شهدای غزوه حنین و شهدایی که تاریخ شهادتشان مشخص نیست، از فصل‌های این کتاب است. این کتاب در ۲۴۸ صفحه، در سال ۱۳۹۱ش توسط نشر شاهد منتشر شده است. | *کتاب شهدای عصر پیامبر(ص) اثر ابوالفضل بنایی کاشی: این اثر گزارشی از شهدای دوره پیامبر به زبان فارسی ارائه می‌دهد. شهدای پیش از هجرت، شهدای جنگ بدر، شهدای غزوه سویق، شهدای غزوه احد، شهدای بِئر معونه، شهدای غزوه خیبر، شهدای غزوه طائف، شهدای غزوه حنین و شهدایی که تاریخ شهادتشان مشخص نیست، از فصل‌های این کتاب است. این کتاب در ۲۴۸ صفحه، در سال ۱۳۹۱ش توسط نشر شاهد منتشر شده است. | ||
* [[شهداء الفضیلة (کتاب)|شُهَداءُ الفَضیلَة]]: کتابی از [[عبدالحسین امینی|علامه امینی]] است که در آن شرح‌حال ۱۳۰ تن از دانشمندانِ شهید و چگونگی شهادتشان گزارش شده است. این افراد از بین شخصیت‌های قرن چهارم تا چهاردهم هجری قمری انتخاب شده‌اند. شهداءُالفضیلة با عنوان شهیدان راه فضیلت، به زبان فارسی ترجمه شده است. | *[[شهداء الفضیلة (کتاب)|شُهَداءُ الفَضیلَة]]: کتابی از [[عبدالحسین امینی|علامه امینی]] است که در آن شرح‌حال ۱۳۰ تن از دانشمندانِ شهید و چگونگی شهادتشان گزارش شده است. این افراد از بین شخصیت‌های قرن چهارم تا چهاردهم هجری قمری انتخاب شده‌اند. شهداءُالفضیلة با عنوان شهیدان راه فضیلت، به زبان فارسی ترجمه شده است. | ||
*کتاب شهدای صدر اسلام و شهدای واقعه کربلا نوشته سید علی‌اکبر قرشی: این اثر در سال ۱۳۸۵ش توسط انتشارات نويد اسلام در ۲۱۲ صفحه منتشر شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1968293 «نگاهی به كتاب «شهدای صدر اسلام و شهدای كربلا»»]، خبرگزاری ایسنا.</ref> | *کتاب شهدای صدر اسلام و شهدای واقعه کربلا نوشته سید علی‌اکبر قرشی: این اثر در سال ۱۳۸۵ش توسط انتشارات نويد اسلام در ۲۱۲ صفحه منتشر شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1968293 «نگاهی به كتاب «شهدای صدر اسلام و شهدای كربلا»»]، خبرگزاری ایسنا.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[عملیات استشهادی]] | *[[عملیات استشهادی]] | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* آقابابایی، احسان و مهدی ژیان‌پور، «[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1125285 گلزار شهدا به مثابه مکان-خاطره]»، در مطالعات ملی، شماره ۶۷، پاییز ۱۳۹۵ش. | * آقابابایی، احسان و مهدی ژیان‌پور، «[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1125285 گلزار شهدا به مثابه مکان-خاطره]»، در مطالعات ملی، شماره ۶۷، پاییز ۱۳۹۵ش. | ||