Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۱٬۸۲۰
ویرایش
بیعت: تفاوت میان نسخه‌ها
←بیعت در زمان امویان و عباسیان: اصلاح لینک
(←منابع) |
(←بیعت در زمان امویان و عباسیان: اصلاح لینک) |
||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
====بیعت در زمان امویان و عباسیان==== | ====بیعت در زمان امویان و عباسیان==== | ||
رسم بیعت با [[خلیفه]] با تغییراتی در شکل و محتوا در دوران [[امویان]] و [[عباسیان]] استمرار یافت. هرچند در زمان خلافتِ خلفای نخستین، اخذ بیعت گاهی با اکراه همراه بود، از هنگام فرمانروایی [[معاویه]]، دگرگونی عمده‌ای در عناصر ماهوی و شکلی بیعت آغاز شد؛ به طوری که بسیاری از نویسندگان [[اهل سنّت]] هم برآن‌اند که | رسم بیعت با [[خلافت|خلیفه]] با تغییراتی در شکل و محتوا در دوران [[بنی‌امیه|امویان]] و [[بنی‌عباس|عباسیان]] استمرار یافت. هرچند در زمان خلافتِ خلفای نخستین، اخذ بیعت گاهی با اکراه همراه بود، از هنگام فرمانروایی [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]]، دگرگونی عمده‌ای در عناصر ماهوی و شکلی بیعت آغاز شد؛ به طوری که بسیاری از نویسندگان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنّت]] هم برآن‌اند که معاویه برای تحکیم [[خلافت]] خود و خاندانش و بیعت گرفتن از مردم برای شخص خود و فرزندش [[یزید بن معاویه|یزید]]، از عوامل گوناگونی مانند اعمال قدرت، تهدید، تطمیع، وعده حکومت، ایجاد اختلاف و توطئه بهره می‌جست.<ref>عبدالمجید، البیعة عند مفکّری اهل السنة و العقد الاجتماعی، ص۶۰۶۱</ref> | ||
به تدریج، ماهیت بیعت کاملاً با اکراه و اجبار آمیخته شد و در واقع آنچه مطرح بود بیعت گرفتن بود نه بیعت آزاد و با اختیار؛<ref>کتانی، نظام الحکومة النبّویة، ج۱، ص۲۲۳</ref> چنانکه یزید به کارگزار خود در [[مدینه]]، [[ولید بن | به تدریج، ماهیت بیعت کاملاً با اکراه و اجبار آمیخته شد و در واقع آنچه مطرح بود بیعت گرفتن بود نه بیعت آزاد و با اختیار؛<ref>کتانی، نظام الحکومة النبّویة، ج۱، ص۲۲۳</ref> چنانکه یزید به کارگزار خود در [[مدینه]]، [[ولید بن عتبة بن ابی‌سفیان|ولید بن عتبه،]] دستور داد که [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] و [[عبدالله بن زبیر|ابن زبیر]] و چند شخص دیگر را بازداشت کند تا بیعت کنند، و هرکس بیعت نکند، سرش را برای او بفرستد.<ref>ابن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۳۳۸</ref> {{یاد| «إذا أتاك كتابي هذا، فأحضر الحسين بن علي، و عبد الله بن الزبير، فخذهما بالبيعة لي، فإن امتنعا فاضرب أعناقهما» یعقوبی، تاریخ یعقوبی، نشر دار صادر ج۲، ص۲۴۱.}}بیعت در این دوران، جنبه تشریفاتی نیز یافت؛ چنانکه گرفتن بیعت، هم به هنگام آغاز حکومت یک خلیفه برای اعلام وفاداری به او، معمول بود.<ref>ابن جریر، تاریخ طبری، ج۷، ص۳۱۱، ۴۷۱، ج۶، ص۴۲۳</ref> و هم در زمان حکومت یک خلیفه برای [[خلافت]] جانشین یا جانشینانش.<ref>مسعودی، مروج الذّهب، ج۴، ص۲۱۰-۲۱۱</ref> | ||
چه بسا بیعت ها، به ویژه در آغاز حکمرانی یک خلیفه، در برابر وعده و صرف پول و مال صورت می‌گرفت، به طوری که مخارج بیعت مقتدر عباسی سه میلیون [[دینار]] شده بود. به علاوه، در هنگام استقرار یک | چه بسا بیعت ها، به ویژه در آغاز حکمرانی یک خلیفه، در برابر وعده و صرف پول و مال صورت می‌گرفت، به طوری که مخارج بیعت مقتدر عباسی سه میلیون [[دینار]] شده بود. به علاوه، در هنگام استقرار یک خلیفه مبلغی به عنوان «رزق البیعه» در برابر بیعت به لشکریان داده می‌شد.<ref>قاسمی، نظام الحکم فی الشریعة و التاریخ الاسلامی، ج۱، ص۲۸۶</ref> به نظر می‌رسد راغب اصفهانی ذیل کلمه بیع، به همین مفهوم از بیعت نظر داشته که بیعت را «بذل طاعت در برابر بخشش اندک» معنی کرده است. بیعتِ اختصاصی فرماندهان نظامی و لشکریان خلیفه، از دوره [[خلافت]] [[منصور عباسی|منصور]]، [[مهدی عباسی|مهدی]] و عیسی عباسی گزارش شده است.<ref>قاسمی، نظام الحکم فی الشریعة و التاریخ الاسلامی، ج۱، ص۲۹۰-۲۹۱</ref> گاه بیعتی که برای جانشین یک خلیفه گرفته شده بود، از سوی خود خلیفه نقض و جانشین دیگری تعیین می‌شد.<ref>ابن جریر، تاریخ طبری، ج۸، ص۹</ref> | ||
===بیعت در حکومت‌های مدعی خلافت=== | ===بیعت در حکومت‌های مدعی خلافت=== | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
هر چند بیشتر فقهای امامی معاصر برای بیعت در زمان حضور معصوم(ع) تنها نقش تأکیدی قائل‌اند، برخی از آنان در تحلیل چگونگی اِعمال ولایت فقها در عصر [[غیبت امام زمان (عج)|غیبت]] امام معصوم، برای بیعت نقشی فراتر از تأکید، یعنی نوعی جنبه انشائی، قائل شده‌اند. البته برخی فقها تفکیکی میان بیعت در زمان حضور معصوم و در زمان غیبت نکرده‌اند<ref>مکارم، انوار الفقاهة: کتاب البیع، ج۱، ص۵۱۹</ref>. به‌علاوه، برخی فقهای معاصر به حصول نوعی [[ولایت]] و [[مشروعیت]] مردمی با بیعت در عصر [[غیبت امام زمان (عج)|غیبت]] عقیده دارند. معدودی از اینان<ref>منتظری، دراسات، ج۱، ص۵۷۵-۵۷۶ </ref> بیعت را عقد وکالتی لازم می‌دانند که موضوع آن انشای [[ولایت]] و اعطای سلطه است و بر این پایه، انتخاب و بیعتِ اکثریت را حتی نسبت به اقلیتی که بیعت نکرده‌اند نافذ و لازم الاجرا می‌شمارند. تبیین بیعت به عنوان عقد وکالت و نیز لزوم چنین عقدی مورد مناقشه و انتقاد قرار گرفته است.<ref>مکارم، انوار الفقاهة: کتاب البیع، ج۱، ص۵۱۷ -۵۱۸</ref> | هر چند بیشتر فقهای امامی معاصر برای بیعت در زمان حضور معصوم(ع) تنها نقش تأکیدی قائل‌اند، برخی از آنان در تحلیل چگونگی اِعمال ولایت فقها در عصر [[غیبت امام زمان (عج)|غیبت]] امام معصوم، برای بیعت نقشی فراتر از تأکید، یعنی نوعی جنبه انشائی، قائل شده‌اند. البته برخی فقها تفکیکی میان بیعت در زمان حضور معصوم و در زمان غیبت نکرده‌اند<ref>مکارم، انوار الفقاهة: کتاب البیع، ج۱، ص۵۱۹</ref>. به‌علاوه، برخی فقهای معاصر به حصول نوعی [[ولایت]] و [[مشروعیت]] مردمی با بیعت در عصر [[غیبت امام زمان (عج)|غیبت]] عقیده دارند. معدودی از اینان<ref>منتظری، دراسات، ج۱، ص۵۷۵-۵۷۶ </ref> بیعت را عقد وکالتی لازم می‌دانند که موضوع آن انشای [[ولایت]] و اعطای سلطه است و بر این پایه، انتخاب و بیعتِ اکثریت را حتی نسبت به اقلیتی که بیعت نکرده‌اند نافذ و لازم الاجرا می‌شمارند. تبیین بیعت به عنوان عقد وکالت و نیز لزوم چنین عقدی مورد مناقشه و انتقاد قرار گرفته است.<ref>مکارم، انوار الفقاهة: کتاب البیع، ج۱، ص۵۱۷ -۵۱۸</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، چاپ طاهر احمد زاوی و محمود محمد طناحی، قاهره، ۱۳۸۳ق. | * ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، چاپ طاهر احمد زاوی و محمود محمد طناحی، قاهره، ۱۳۸۳ق. | ||
| خط ۱۶۶: | خط ۱۶۶: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/12768 دانشنامه جهان اسلام] | *منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/12768 دانشنامه جهان اسلام] | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/229287/%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA مقاله بیعت در دایرة المعارف بزرگ اسلامی] | *[https://www.cgie.org.ir/fa/article/229287/%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA مقاله بیعت در دایرة المعارف بزرگ اسلامی] | ||
* [http://www.shareh.com/persian/magazine/tarikh_i/16/04.htm «بیعت» و کارکردهای آن در عصر جاهلی و صدر اسلام] | *[http://www.shareh.com/persian/magazine/tarikh_i/16/04.htm «بیعت» و کارکردهای آن در عصر جاهلی و صدر اسلام] | ||
* [http://www.shareh.com/persian/magazine/tarikh_i/27/02.htm چگونگی بیعت با امام علی(ع)] | *[http://www.shareh.com/persian/magazine/tarikh_i/27/02.htm چگونگی بیعت با امام علی(ع)] | ||
* [http://www.shareh.com/persian/magazine/uloum_s/39-40/05.htm جایگاه بیعت و انتخابات در نظام سیاسی اسلام] | *[http://www.shareh.com/persian/magazine/uloum_s/39-40/05.htm جایگاه بیعت و انتخابات در نظام سیاسی اسلام] | ||
{{اسلام}} | {{اسلام}} | ||