مروان بن حکم: تفاوت میان نسخه‌ها

مروان پس از وفات [[یزید]]، با ام خالد بنت هاشم بن عتبه بن ربیعه (همسر یزید و مادر خالد بن یزید) ازدواج کرده بود تا ام خالد بچه‌ای برایش بزاید.<ref>المقدسی، البدءوالتاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۶، ص۵۷</ref> روزی در جمع، خطاب به خالد بن یزید ناسزایی به مادرش داد؛ این مطلب موجب نارضایتی خالد شد و به مادرش شکایت برد و ام خالد در جواب وی را به سکوت فراخواند و وعده داد که دیگر از مروان سخنان نامطلوب نمی‌شنود. در پی این ماجرا ام خالد، مروان را در [[سال ۶۵ هجری قمری|۶۵ق]] مسموم کرد و کشت.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۳۱؛ ابن الجوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۴۹.</ref> بنابر برخی گزارش‎های تاریخی ام خالد، وی را هنگام خواب، با بالشی خفه کرد<ref>ابن العمرانی، الإنباء، ۱۴۲۱ق، ص۴۹</ref> و بنابر نقلی دیگر نیز ابتلا به بیماری طاعون موجب مرگ مروان گردید.<ref>الزرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۰۷</ref>

پدرِ مروان، حکم بن ابی العاص بن امیه به جهت افشای اسرار [[پیامبر(ص)]] نزد بزرگان [[قریش]] توسط پیامبر از [[مدینه]] اخراج، و [[لعن|لعنت]] شد<ref>ابن الأثیر الجزری، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۶۸</ref> {{یاد| [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] از او  با عنوان «الوزغة اللعین» یاد کرده است و در روایت دیگر فرمود: لعنت خدا بر او و بر هر که از صُلب او خارج مى‌شود مگر مؤمنان (از آنها) که آنها کم هستند، اینها صاحبان مکر و خدعه هستند، دنیا به آنها داده مى‌شود ولى در آخرت بهره اى ندارند. [[حاکم نیشابوری |حاکم ]] در [[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)| مستدرک]] این روایت را [[حدیث صحیح|صحیح]] دانسته است.البلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۵۱۴؛  امینی، الغدیر، ج۸، ص۲۴۵.}}

و به همین جهت نزد علمای [[اهل سنت]] از [[صحابه]] شمرده نشده است.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۳۸۷</ref> برخی محل ولادت مروان را طائف ذکر کرده‌اند. مروان به همراه پدرش در شهر [[طائف]] ساکن شد و در زمان [[ابوبکر]] و [[عمر]] نیز در تبعید باقی ماند.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۵۹، ۳۶۰</ref>

منابع تاریخی اقدامات وی را از عوامل اصلی شورش علیه عثمان و کشته شدن وی ذکر کرده‌اند.<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۴</ref>

پس از به خلافت رسیدن [[حضرت علی(ع)]] در [[سال ۳۵ هجری قمری]]، مروان بن حکم با امام [[بیعت]] کرد، با این حال از [[مدینه]] به سوی [[مکه]] رفت و به [[عایشه]] ملحق شد.<ref>ابن قتیبة الدینوری، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۷۳</ref> وی از کسانی بود که [[طلحه]] و [[زبیر]] را برای شورش و تشکیل حکومت، ترغیب کرد و از آن دو می‌خواست که مردم را به بیعت خود وادار سازند؛<ref>ابن قتیبة الدینوری، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۷۸، ۷۹</ref> در [[جنگ جمل]] نیز در سپاه طلحه و زبیر بود<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۴</ref> و طلب خون [[عثمان]] کرد.<ref>الزرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۰۷</ref> برخی منابع تاریخی او را قاتل طلحه در حین جنگ جمل دانسته و علت آن را انتقام از قاتل عثمان عنوان کرده‌اند. البته بنابر نظر برخی مورخین علت کشتن طلحه توسط مروان، قصد کناره گیری او از جنگ بوده است.<ref>الدینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۴۸</ref>

مروان در [[جنگ صفین]] نیز در صف سپاهیان [[اموی]]، مقابل امام علی(ع) قرار گرفت.<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۴</ref> در این جنگ معاویه، از مروان خواست که در برابر [[مالک اشتر]] قرار گیرد و با وی بجنگد؛ اما مروان از این امر طفره رفت و عذر آورد.<ref>ابن قتیبة الدینوری، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۳۲</ref> بنابر قولی، پس از جنگ صفین، امام به وی امان داد و مروان با علی(ع) بیعت کرد و به مدینه بازگشت و در آن‎جا ساکن شد.<ref>الزرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۰۷</ref>

در [[سال ۴۱ قمری]] و پس از به خلافت رسیدن [[معاویه بن ابوسفیان|معاویه]]، مروان به حکومت [[مدینه]] منصوب شد.<ref>الدینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۲۴</ref> پس از مدتی، معاویه [[مکه]] و [[طائف]] را نیز به محدوده حکومت مروان اضافه کرد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۳۸۸؛ ابن الأثیر الجزری، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۶۹</ref> پس از مدتی معاویه وی را عزل و [[سعید بن ابی العاص]] را به حکومت این مناطق منصوب کرد. برخی علت این برکناری را، امتناع مروان از گرفتن بیعت برای [[یزید پسر معاویه]] بیان داشته‌اند.<ref>ابن قتیبة الدینوری، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۷ و ۱۹۸</ref>

پس از شورش مردم مدینه علیه یزید، وی از مدینه اخراج شد و در پی آن از [[عبدالله بن عمر]] درخواست کرد که مواظب خانواده‌اش باشد؛ اما ابن عمر از این کار سر باز زد و مروان این درخواست را به [[امام سجاد(ع)]] ابراز نمود و امام(ع) درخواست وی را پذیرفت و بر آن همت گمارد.<ref>ابن قتیبة الدینوری، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۳۰، ۲۳۱</ref> مروان پس از آن به [[شام]] رفت و تا زمان مرگ [[معاویة بن یزید|معاویة بن یزید بن معاویه]] در [[شام]] باقی ماند.<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۴</ref> بنابر برخی گزارش‌های تاریخی، [[واقعه حره]] پس از اخراج مروان و دیگر [[امویان]] و درخواست کمک آن‎ها از یزید و در پی آن ارسال سپاه از جانب وی به مدینه، واقع شد.<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۴</ref>

پس از کناره‌گیری [[معاویه بن یزید|معاویه بن یزید بن معاویه]] از خلافت، [[امویان]] با مروان به عنوان خلیفه بیعت کردند.<ref>الزرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۰۷</ref> مروان برای تثبیت حکومت، ابتدا به جابیه (در شمال حوران) رفت و مردم را به سوی خود خواند، در [[سال ۶۴ قمری]] مردم [[اردن]] با وی بیعت کردند. سپس وی به شام آمد. در شام، [[ضحاک بن قیس فهری]] مردم را به بیعت با [[عبدالله بن زبیر]] فرامی‌خواند و همین امر به درگیری و جنگ وی با مروان بن حکم انجامید که در طی آن ضحاک شکست خورده و کشته شد.<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۴</ref>

مروان در جهت گسترش سلطه خود به سمت [[مصر]] لشکر کشید و مردم آن‎جا را که در صدد بیعت با عبدالله بن زبیر بودند، مطیع خود نمود و پسرش [[عبدالملک بن مروان|عبدالملک]] را به حکومت آنجا گمارد. سپس به شام بازگشت و پس از مدت کوتاهی وفات یافت.<ref>الزرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۰۷</ref> از جمله اقدامات مروان، ضرب سکه‌های دینار شامی بود که بر روی آن آیه «[[سوره اخلاص|قل هو الله احد]]» حک شده بود.<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۴</ref> خلافت مروان ۹ یا ۱۰ ماه دوام داشت. وی در ابتدای ماه رمضان سال ۶۵، در سن ۶۴ سالگی وفات یافت.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۳۸۹</ref> وی پیش از مرگ، پسرش عبدالملک را ولیعهد خود قرار داده بود و پسر دیگرش عبدالعزیز را به عنوان ولیعهد دوم منصوب کرده بود؛ پس از مرگ مروان، عبدالملک به خلافت رسید و مردم شام با وی بیعت کردند.<ref>ابن قتیبة الدینوری، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۳</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}