جمهوری آذربایجان: تفاوت میان نسخه‌ها

===اسلام===

اسلام در قرن اول وارد این سرزمین شد. <ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> و جایگزین دین مسیحیت شد. در قرن چهارم هجری و با تسلط آل سالار بر این منطقه، تشیع اسماعیلی رواج یافت.<ref>شاهمرادی، آل مسافر و تشیع در دیلم و آذربایجان در قرن چهارم هجری، فصلنامه تاریخنامه خوارزمی، تابستان ۱۳۹۵.</ref> و در قرن دهم و با تسلط صفویه بر این منطقه، تشیع دوازده امامی، مذهب مورد پذیرش اکثر ساکنان این منطقه شد.<ref>اشرافی، مرتضی، «بررسی و تحلیل وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان»، ۱۳۹۶ش، ص۷۳-۱۰۰.</ref> براساس آمار ۱۳۸۹ش/۲۰۱۰م حدود ۹۶٪ مردم اذربایجان مسلمان هستند.<ref>مدخل اذربایجان، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.بازدید:۱۳۹۸/۱۰/۸.</ref> در بین اقوام ساکن آذربایجان، آذری‌ها بزرگترین قوم شیعه و بعد از آن تالش‌ها قرار دارند.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13941024000612 اقلیت85 درصدی! /نگاهی به پیشینه و وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان]</ref>هم اکنون بیش از ۸۰٪ مسلمانان این کشور، معتقد به شیعه، و بقیه سنی هستند.<ref>اشرافی، مرتضی، «بررسی و تحلیل وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان»، ۱۳۹۶ش، ص۷۳-۱۰۰.</ref>

بنا بر اعتقاد [[حاج علی‌اکرام علی‌اف]] و دیگر اسلامگرایان [[جمهوری آذربایجان]]، آمار جمعیتی [[شیعیان]] جمهوری آذربایجان ۸۵ تا ۹۰ درصد است و در پایین ذکر‌کردن این جمعیت، اغراض سیاسی وجود دارد.<ref>[http://wikifeqh.ir/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86?hilight=%D8%AD%DC+%D8%A7%D9%81 «جمهوری آذربایجان»]، وبگاه ویکی فقه.</ref>

روس‌ها پس از گرفتن حاکمیت مناطق شمال رود ارس، تا چندین دهه نسبت به آن کم‌توجه بوده و سرمایه‌گذاری اندکی داشت.<ref>مدخل اذربایجان، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.بازدید:۱۳۹۸/۱۰/۸.</ref> با کشف و استخراج نفت در باکو در دهه ۱۲۵۰ش/۱۸۷۰م حاکمیت روسیه و حضور اتباع روس و ارمنی بیشتر شد. گفته می‌شود در این زمان برای کنترل فعالیت‌های دینی  و نیز قطع ارتباط مسلمانان آذربایجان با ایران و عراق، اداره روحانیت قفقاز تاسیس شد. فعالیت‌هایی نیز از سوی تزار برای اختلاف بین مسلمانان و وابستگی روحانیت شیعه صورت گرفت. در ابتدای قرن بیستم، فضای اجتماعی جمهوری آذربایجان تحت تأثیر جریان‌های دین‌ستیز و نیز روشن‌فکری، سکولاریسم را تجربه کرد.<ref>جباری، شیعیان آذربایجان، ۱۳۸۹ش، ص۲۸-۲۹.</ref>{{یاد|در فاصله بین سال‌های ۱۲۸۴ش/۱۹۰۵م تا ۱۲۹۶ش/۱۹۱۷م، افرادی ظهور کردند که در مجلات و روزنامه‌های محلی، از برخی مراسم شیعی مانند برپایی مراسم عاشورا و برخی سنت‌های قدیمی و مذهبی انتقاد می‌کردند. در مقابل این تحرکات، علمای دینی با نوشتن برخی مطالب، می‌کوشیدند عدم‌مخالفت دین با علم را نشان دهند.}}

در دوره حکومت کمونیستی، اسلام از صحنه زندگی اجتماعی بیرون رانده شده و امر خصوصی شهروندان کشور اعلام شد.<ref>اشرافی، مرتضی، «بررسی و تحلیل وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان»، ۱۳۹۶ش، ص۷۳-۱۰۰.</ref>

اتفاقاتی که در این دوره رخ داد عبارتند از:

در پی این اقدامات، برخی شیعیان اذربایجان پنهانی به فرزندان خود آموزش‌های دینی می‌دادند و در قسمت جنوبی آذربایجان یعنی در نزدیکی لنکران، مصلا و نخجوان و نیز در نارداران (شمال باکو) مراسم‌های خود را مخفیانه برگزار می‌کردند.<ref>اشرافی، «بررسی و تحلیل وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان»، ۱۳۹۶ش، ص۷۳-۱۰۰.</ref>

هر چند بر اساس ماده ۴۸ قانون‌اساسی آذربایجان، حکومت این کشور، یک دولت غیر مذهبی است و مذهب رسمی ندارد اما نخستین رییس جمهور اذربایجان، حیدر علی‌اف پس از استقلال، سفر [[حج]] انجام داد و در همان سال‌ها حج مسلمانان آذربایجان از سر گرفته شد. هم‌چنین مقامات رسمی ساخت مساجد، گسترش ادبیات اسلامی و احیای آموزش خصوصی اسلامی را تشویق کردند.<ref>[http://noorportal.net/951/1254/1310/23610.aspx مذهب شیعه در آذربایجان بعد از فروپاشی شوروی]</ref> گرچه برخی، مسلمانان سکولار را در اذربایجان رو به ازدیاد میدانند.<ref>[https://eurasianet.org/azerbaijan-islam-comes-with-a-secular-face «اذربایجان:بازگشت اسلام با چهره سکولار»، سایت eurasianet.]</ref>

در گذشته علمای زیادی از منطقه آذربایجان برخاستند. برخی از این علما عبارتند از:

*[[عبدالغنی بادکوبه‌ای]]: [[فقیه]] و یکی از مؤسسان مدرسه بادکوبه‌ای‌ها در [[نجف]] است. او علیه اشغالگران روسی حکم جهاد داد و در سال ۱۹۳۲م. در زندان بلشویک‌های روس به شهادت رسید.

*حزب اسلامی آذربایجان(صدای اسلام)

حزب اسلامی آذربایجان در سال ۱۳۷۱ش/۱۹۹۲م رسمیت یافت و در ۱۳۷۵ش/۱۹۹۶م با محدودیت‌های شدید دولتی روبه‌رو شد زیرا این حزب همواره موضع انتقادی در برابر فعالیت‌های دولت باکو داشته است. منابع غربی اعضای این حزب را در سال ۱۳۸۴ش/۲۰۰۵م بیش از ۷۰ هزار نفر برآورد کرده بودند. با توجه به مرام‌نامه حزب اسلامی، می‌توان موارد زیر را به عنوان مهم‌ترین اهداف این حزب اسلام‌گرای شیعی برشمرد:

#مقابله با ترویج فساد و نفوذ دشمنان اسلام<ref>خدادوست، «جریان اسلامی آذربایجان، آتش زیر خاکستر»، سایت برهان، نشر:۱۳۹۱/۳/۲۵ش.</ref>

*جمعیت جمعه

مراسم [[روز عاشورا]] از قرن‌ها پیش در آذربایجان وجود داشته است و حتی در دوران حکومت شوروی بصورت مخفیانه برگزار میگردید و اهل سنت نیز در این مراسم شرکت می‌کنند.<ref>گلی حسن، «ماه محرم در جمهوری آذربایجان»، سایت تابناک، ۱۳۸۸</ref> سبک عزاداری و نوع اشعار و مرثیه‌هایی که در عزاداری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، شباهت‌های زیادی با عزاداری مرسوم در ایران به ویژه مناطق آذری نشین دارد. به دلیل افزایش روز افزون توجه جامعه به این رویدادها و ارزش‌های معنوی، رسانه‌های اذربایجان این مراسم را هرچند محدود پوشش میدهند.<ref>گلی، «ماه محرم در جمهوری آذربایجان»، سایت تابناک، ۱۳۸۸، همچنین مصاحبه با دکتر صمد اف، تجسم ایمان در جمهوری آذربایجان، به نقل از پایگاه خبری بولتن نیوز، در تاریخ ۲۱ تیرماه ۱۳۹۰. و نیز اشرافی مرتضی، گفتگو با علم الدین لطیف اف، طلبه علوم دینی و کارشناسی ارشد حقوق از دانشگاه تهران، از جمهوری آذربایجان، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مهرماه ۱۳۹۳. </ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{اروپا}}

{{قفقاز}}

<onlyinclude>{{درجه‌بندی

  | شناسه = <!--ناقص، کامل-->ناقص