سقاخانه اسماعیل طلایی: تفاوت میان نسخه‌ها

سقاخانه اسماعیل طلایی، قدیمی‌ترین<ref>مهدوی پارسا، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا(ع)، ص۲۰.</ref> و مشهورترین سقاخانه [[حرم امام رضا(ع)]] است. این بنا در میان [[صحن انقلاب]]<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰.</ref> و روبروی [[پنجره‌فولاد|پنجره فولاد]] قرار دارد.<ref>بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا(ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه»، ص۱۳۸.</ref> از این سقاخانه در گویش عمومی مردم با نام سقاخانه یا حوض اسمال طلا نیز یاد شده است.<ref>فیروزیان پوراصفهانی و دیگران، «وجه تسمیه برخی اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی»، ص ۱۰۲.</ref> به دستور نادرشاه، موقوفاتی نیز برای این بنا مقرر شد، از جمله حمام ستار در بازار ملک و مزرعه دِهشِک میان‌ولایت.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰–۵۷۱.</ref> در عقیده زائران حرم امام رضا(ع)، خوردن آب از این سقاخانه، به نیت شفای از بیماری یا کسب معنویت انجام می‌شود. [[نذر]] برای تهیه لیوان یا ظرف آب یا روشن کردن اطراف سقاخانه با شمع، از سنت‌های رایج گذشتگان دربارهٔ این بنا بوده است.<ref>بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا(ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه»، ص۱۳۸.</ref>

در میان مردم مشهور است که ساخت عمارت بر روی سنگاب<ref>مهدوی پارسا، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا(ع)، ص۲۱.</ref> یا طلاکاری این بنا توسط شخصی به نام اسماعیل‌خان طلایی انجام شده است اما در اسناد تاریخی به جا مانده از دوره نادری، شخصی با این نام گزارش نشده است.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰.</ref> برخی هزینه این کار را به اسماعیل‌خان طلایی، یکی از فرماندهان نظامی در دوره [[فتحعلی‌شاه قاجار]] نسبت داده‌اند.<ref>بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا(ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه»، ص۱۳۸.</ref> در گزارشی که در تاریخ سنگسر آمده است، اسماعیل‌خان دامغانی، از نزدیکان فتحعلی‌شاه بود که در ماجرایی، جان شاه را نجات داد و فتحعلی‌شاه دستور داد به اندازه وزن او، به وی سکه طلا بدهند. او نیز این سکه‌ها را برای ساخت سقاخانه‌ای در حرم امام رضا [[وقف]] کرد.<ref>خاوری شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۲۲۱.</ref> در برخی منابع نیز بنّای این عمارت را شخصی به نام اسماعیل در زمان نادر شاه گزارش کرده‌اند و از همین رو به این بنا، سقاخانه اسماعیل و از بابت طلاکاری آن، سقاخانه اسماعیل طلایی نامیده شد.<ref>موسوی‌پناه، حرم در بستر تاریخ، ۱۳۹۱ش، ص۲۹.</ref>

در سال ۱۱۴۳ق، نادرشاه افشار دستور ساخت سقاخانه‌ای را در میان صحن سلطانی (انقلاب امروزی) داد. پیش از آن، در میانه این صحن، حوضی وجود داشت که به دستور نادرشاه به چهار حوض کوچکتر تقسیم شد و در میانه آن، سنگابی قرار گرفت. نادرشاه، سنگاب قرار گرفته در این حوض را در فتح [[هرات]]، به [[مشهد]] منتقل کرد.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰.</ref> ظرفیت این سنگاب را ۱۱۳۰ لیتر گزارش کرده‌اند.<ref>مهدوی پارسا، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا(ع)، ص۲۰.</ref> پس از قرار گرفتن سنگاب، دستور ساخت عمارت کلاه‌فرنگی بر روی آن داده شد و سرانجام بخش بیرونی این عمارت، طلاکاری گردید. سقاخانه در آن روزگار، سقاخانه جدید سلطانی یا سقاخانه نادری نام گرفت.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰–۵۷۱.</ref>