Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۹۴۶
ویرایش
سقاخانه اسماعیل طلایی: تفاوت میان نسخه‌ها
ابرابزار
(ابرابزار) |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | ||
| عنوان = | | عنوان = | ||
| تصویر = صحن انقلاب حرم امام رضا.jpg | | تصویر = صحن انقلاب حرم امام رضا.jpg | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر = موقعیت [[سقاخانه]] اسماعیل‌طلا در میانه صحن انقلاب در نزدیکی [[پنجره‌فولاد|پنجره فولاد]] و [[ | | توضیح تصویر = موقعیت [[سقاخانه]] اسماعیل‌طلا در میانه صحن انقلاب در نزدیکی [[پنجره‌فولاد|پنجره فولاد]] و [[حرم امام رضا(ع)]] | ||
| | | بنیانگذار = نادرشاه افشار | ||
| تأسیس = ۱۱۴۳ق | | تأسیس = ۱۱۴۳ق | ||
| کاربری = [[سقاخانه]] | | کاربری = [[سقاخانه]] | ||
| مکان = [[حرم امام رضا(ع)]] | | مکان = [[حرم امام رضا(ع)]] | ||
| نام‌های دیگر = اسمال طلا/سقاخانه سلطانی/سقاخانه نادری | | نام‌های دیگر = اسمال طلا/سقاخانه سلطانی/سقاخانه نادری | ||
| وقایع مرتبط = | | وقایع مرتبط = | ||
| ظرفیت = | | ظرفیت = | ||
| وضعیت = فعال | | وضعیت = فعال | ||
| مساحت = | | مساحت = | ||
| امکانات = | | امکانات = | ||
| شماره ثبت = | | شماره ثبت = | ||
| معمار = | | معمار = | ||
| سبک = | | سبک = | ||
| بازسازی = | | بازسازی = دوره‌های مختلف | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
}} | }} | ||
'''سقاخانه اسماعیل طلایی'''، که در گویش عمومی '''سقاخانه اسمال طلا''' نیز نامیده شده، یکی از بناهای قدیمی و مشهور در [[ | '''سقاخانه اسماعیل طلایی'''، که در گویش عمومی '''سقاخانه اسمال طلا''' نیز نامیده شده، یکی از بناهای قدیمی و مشهور در [[حرم امام رضا(ع)]] است. به این بنا درگذشته '''سقاخانه نادری''' یا '''سلطانی''' نیز گفته می‌شد. این بنا به فرمان [[نادرشاه|نادرشاه افشار]] به عنوان مکانی برای آشامیدن آب برای زائران ساخته و بعدها در چند مرحله تعمیر و مرمت شده است. دربارهٔ اینکه چرا به این مکان، اسماعیل‌طلایی گفته می‌شود، اختلاف نظر وجود دارد. برخی اسماعیل را سازنده یا بنای عمارت روی سنگاب [[سقاخانه]] و برخی او را واقفی می‌دانند که بنا را طلاکاری کرده است. | ||
==موقعیت و مشخصات== | == موقعیت و مشخصات == | ||
سقاخانه اسماعیل طلایی، قدیمی‌ترین<ref>مهدوی پارسا، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا (ع)، ص۲۰.</ref> و مشهورترین سقاخانه [[ | سقاخانه اسماعیل طلایی، قدیمی‌ترین<ref>مهدوی پارسا، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا(ع)، ص۲۰.</ref> و مشهورترین سقاخانه [[حرم امام رضا(ع)]] است. این بنا در میان [[صحن انقلاب]]<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰.</ref> و روبروی [[پنجره‌فولاد|پنجره فولاد]] قرار دارد.<ref>بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا(ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه»، ص۱۳۸.</ref> از این سقاخانه در گویش عمومی مردم با نام سقاخانه یا حوض اسمال طلا نیز یاد شده است.<ref>فیروزیان پوراصفهانی و دیگران، «وجه تسمیه برخی اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی»، ص ۱۰۲.</ref> به دستور نادرشاه، موقوفاتی نیز برای این بنا مقرر شد، از جمله حمام ستار در بازار ملک و مزرعه دِهشِک میان‌ولایت.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰–۵۷۱.</ref> در عقیده زائران حرم امام رضا(ع)، خوردن آب از این سقاخانه، به نیت شفای از بیماری یا کسب معنویت انجام می‌شود. [[نذر]] برای تهیه لیوان یا ظرف آب یا روشن کردن اطراف سقاخانه با شمع، از سنت‌های رایج گذشتگان دربارهٔ این بنا بوده است.<ref>بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا(ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه»، ص۱۳۸.</ref> | ||
===اسماعیل طلایی=== | === اسماعیل طلایی === | ||
در میان مردم مشهور است که ساخت عمارت بر روی سنگاب<ref>مهدوی پارسا، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا (ع)، ص۲۱.</ref> یا طلاکاری این بنا توسط شخصی به نام اسماعیل‌خان طلایی انجام شده است اما در اسناد تاریخی به جا مانده از دوره نادری، شخصی با این نام گزارش نشده است.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰.</ref> برخی هزینه این کار را به اسماعیل‌خان طلایی، یکی از فرماندهان نظامی در دوره [[فتحعلی‌شاه قاجار]] نسبت داده‌اند.<ref>بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا (ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه»، ص۱۳۸.</ref> در گزارشی که در تاریخ سنگسر آمده است، اسماعیل‌خان دامغانی، از نزدیکان فتحعلی‌شاه بود که در ماجرایی، جان شاه را نجات داد و فتحعلی‌شاه دستور داد به اندازه وزن او، به وی سکه طلا بدهند. او نیز این سکه‌ها را برای ساخت سقاخانه‌ای در حرم امام رضا [[وقف]] کرد.<ref>خاوری شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۲۲۱.</ref> در برخی منابع نیز بنّای این عمارت را شخصی به نام اسماعیل در زمان نادر شاه گزارش کرده‌اند و از همین رو به این بنا، سقاخانه اسماعیل و از بابت طلاکاری آن، سقاخانه اسماعیل طلایی نامیده شد.<ref>موسوی‌پناه، حرم در بستر تاریخ، ۱۳۹۱ش، ص۲۹.</ref> | در میان مردم مشهور است که ساخت عمارت بر روی سنگاب<ref>مهدوی پارسا، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا(ع)، ص۲۱.</ref> یا طلاکاری این بنا توسط شخصی به نام اسماعیل‌خان طلایی انجام شده است اما در اسناد تاریخی به جا مانده از دوره نادری، شخصی با این نام گزارش نشده است.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰.</ref> برخی هزینه این کار را به اسماعیل‌خان طلایی، یکی از فرماندهان نظامی در دوره [[فتحعلی‌شاه قاجار]] نسبت داده‌اند.<ref>بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا(ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه»، ص۱۳۸.</ref> در گزارشی که در تاریخ سنگسر آمده است، اسماعیل‌خان دامغانی، از نزدیکان فتحعلی‌شاه بود که در ماجرایی، جان شاه را نجات داد و فتحعلی‌شاه دستور داد به اندازه وزن او، به وی سکه طلا بدهند. او نیز این سکه‌ها را برای ساخت سقاخانه‌ای در حرم امام رضا [[وقف]] کرد.<ref>خاوری شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۲۲۱.</ref> در برخی منابع نیز بنّای این عمارت را شخصی به نام اسماعیل در زمان نادر شاه گزارش کرده‌اند و از همین رو به این بنا، سقاخانه اسماعیل و از بابت طلاکاری آن، سقاخانه اسماعیل طلایی نامیده شد.<ref>موسوی‌پناه، حرم در بستر تاریخ، ۱۳۹۱ش، ص۲۹.</ref> | ||
==تاریخچه== | == تاریخچه == | ||
[[پرونده:سقاخانه اسماعیل طلایی.jpg|راست|بندانگشتی|بنای قدیمی سقاخانه اسماعیل طلایی در میانه چهار حوض]] | [[پرونده:سقاخانه اسماعیل طلایی.jpg|راست|بندانگشتی|بنای قدیمی سقاخانه اسماعیل طلایی در میانه چهار حوض]] | ||
در سال ۱۱۴۳ق، نادرشاه افشار دستور ساخت سقاخانه‌ای را در میان صحن سلطانی (انقلاب امروزی) داد. پیش از آن، در میانه این صحن، حوضی وجود داشت که به دستور نادرشاه به چهار حوض کوچکتر تقسیم شد و در میانه آن، سنگابی قرار گرفت. نادرشاه، سنگاب قرار گرفته در این حوض را در فتح [[هرات]]، به [[مشهد]] منتقل کرد.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰.</ref> ظرفیت این سنگاب را ۱۱۳۰ لیتر گزارش کرده‌اند.<ref>مهدوی پارسا، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا (ع)، ص۲۰.</ref> پس از قرار گرفتن سنگاب، دستور ساخت عمارت کلاه‌فرنگی بر روی آن داده شد و سرانجام بخش بیرونی این عمارت، طلاکاری گردید. سقاخانه در آن روزگار، سقاخانه جدید سلطانی یا سقاخانه نادری نام گرفت.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، | در سال ۱۱۴۳ق، نادرشاه افشار دستور ساخت سقاخانه‌ای را در میان صحن سلطانی (انقلاب امروزی) داد. پیش از آن، در میانه این صحن، حوضی وجود داشت که به دستور نادرشاه به چهار حوض کوچکتر تقسیم شد و در میانه آن، سنگابی قرار گرفت. نادرشاه، سنگاب قرار گرفته در این حوض را در فتح [[هرات]]، به [[مشهد]] منتقل کرد.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰.</ref> ظرفیت این سنگاب را ۱۱۳۰ لیتر گزارش کرده‌اند.<ref>مهدوی پارسا، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا(ع)، ص۲۰.</ref> پس از قرار گرفتن سنگاب، دستور ساخت عمارت کلاه‌فرنگی بر روی آن داده شد و سرانجام بخش بیرونی این عمارت، طلاکاری گردید. سقاخانه در آن روزگار، سقاخانه جدید سلطانی یا سقاخانه نادری نام گرفت.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰–۵۷۱.</ref> | ||
[[پرونده:سقاخانه اسماعیل طلایی ۱۳۵۲ش.jpg|بندانگشتی|سقاخانه اسماعیل طلایی در سال ۱۳۵۲ق]] | [[پرونده:سقاخانه اسماعیل طلایی ۱۳۵۲ش.jpg|بندانگشتی|سقاخانه اسماعیل طلایی در سال ۱۳۵۲ق]] | ||
این بنا در دوره‌های مختلف، تعمیر و بازسازی شده است. در سال‌های ۱۲۵۴ و ۱۲۵۷ق تعمیر و | این بنا در دوره‌های مختلف، تعمیر و بازسازی شده است. در سال‌های ۱۲۵۴ و ۱۲۵۷ق تعمیر و کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری بر روی بنا انجام شد و در سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۲ق نیز تعمیر دیگری بر این بنا انجام شد. مشخصات بنا در آن دوران را با طول هر ضلع این بنا ۱٫۹۵ متر و ارتفاع آن نیز ۴٫۵۵ متر و ارتفاع گنبد ۱٫۸ متر گزارش کرده‌اند. در سال ۱۳۴۵ش بنای قدیمی سقاخانه تخریب شد و در فاصله سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۰ش تجدید بنا انجام گردید. بنای جدید بر روی هشت پایه قرار گرفت و فاصله بین ضلع‌های آن ۴٫۶۱ متر، ارتفاع گنبد آن ۱٫۸۸ و ارتفاع بنا از کف تا زیر گنبد ۶٫۴۴ متر شد. کاشی‌کاری، مقرنس‌کاری، طلاکاری، سنگ‌کاری و ازاره‌بندی از هنرهای معماری در این بنا بود.<ref>حسینی، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۷۰–۵۷۱.</ref> | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
*بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا (ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه» در مجله فرهنگ و ادبیات عامه، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، شماره ۹، تابستان ۱۳۹۵ش. | * بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا(ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه» در مجله فرهنگ و ادبیات عامه، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، شماره ۹، تابستان ۱۳۹۵ش. | ||
*حسینی، سیدمحسن، «سقاخانه اسماعیل طلایی»، در دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۹۳ش. | * حسینی، سیدمحسن، «سقاخانه اسماعیل طلایی»، در دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۹۳ش. | ||
*خاوری شیرازی، فضل‌الله، تاریخ ذوالقرنین، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰ش. | * خاوری شیرازی، فضل‌الله، تاریخ ذوالقرنین، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰ش. | ||
*فیروزیان پوراصفهانی، آیدا، فیروزیان پوراصفهانی، آیلین، مجرد کاهانی، ابراهیم، «وجه تسمیه برخی اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی» در مجله پژوهشنامه خراسان بزرگ، مشهد، دانشگاه بین‌المللی امام رضا، شماره ۵، زمستان ۱۳۹۰ش. | * فیروزیان پوراصفهانی، آیدا، فیروزیان پوراصفهانی، آیلین، مجرد کاهانی، ابراهیم، «وجه تسمیه برخی اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی» در مجله پژوهشنامه خراسان بزرگ، مشهد، دانشگاه بین‌المللی امام رضا، شماره ۵، زمستان ۱۳۹۰ش. | ||
*موسوی‌پناه، ابراهیم، حرم در بستر تاریخ، مشهد، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی، ۱۳۹۱ش. | * موسوی‌پناه، ابراهیم، حرم در بستر تاریخ، مشهد، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی، ۱۳۹۱ش. | ||
*مهدوی پارسا، حسین، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا (ع)، مشهد، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی، ۱۳۹۱ش. | * مهدوی پارسا، حسین، اولین‌های و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا(ع)، مشهد، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی، ۱۳۹۱ش. | ||
{{مشهد}} | {{مشهد}} | ||
{{امام رضا}} | {{امام رضا}} | ||
[[رده:بناهای تاریخی شیعه در مشهد]] | |||
[[رده:حرم امام رضا]] | [[رده:حرم امام رضا]] | ||
[[رده: | [[رده:مقاله‌های بدون اولویت]] | ||
[[رده:مقاله‌های جدید]] | [[رده:مقاله‌های جدید]] | ||