حکومت (اصول فقه): تفاوت میان نسخه‌ها
←چیستی و جایگاه
| خط ۸: | خط ۸: | ||
حکومت، نظریه‌ای در علم [[اصول فقه]] که بیانگر چگونگی جمع میان برخی [[تعارض ادله|ادلهٔ متعارض]] است.<ref>لطفی، «حکومت و ورود»، ص۷۹۹.</ref> در جریان «حکومت»، یکی از دو دلیل (در اصطلاح، دلیل حاکم)، با شرح و تفسیر موضوع یا محمولِ دلیل دیگر (در اصطلاح، دلیل محکوم)، قلمرو آن‌را گسترده‌تر یا محدودتر می‌کند.<ref>لطفی، «حکومت و ورود»، ص۷۹۹و۸۰۰.</ref> برای مثال در [[حدیث|حدیثی]] آمده تا [[مسلمان|مسلمانان]] هنگام [[نماز]] [[وضو]] بگیرند و در حدیثی دیگر آمده: «الطوافُ بالبیت صلاةٌ» یعنی [[طواف|طواف خانه خدا]] نیز همانند نماز است؛ در این جا دلیل دوم با توسعهٔ موضوعِ دلیل اول، طواف خانه خدا را از مصادیق نماز به‌حساب آورده و وضو را برای آن شرط می‌کند؛ و در نهایت تعارض ابتدایی میان این دو دلیل از بین می‌رود.<ref>سبحانی، الموجز، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۴۰۱.</ref> | حکومت، نظریه‌ای در علم [[اصول فقه]] که بیانگر چگونگی جمع میان برخی [[تعارض ادله|ادلهٔ متعارض]] است.<ref>لطفی، «حکومت و ورود»، ص۷۹۹.</ref> در جریان «حکومت»، یکی از دو دلیل (در اصطلاح، دلیل حاکم)، با شرح و تفسیر موضوع یا محمولِ دلیل دیگر (در اصطلاح، دلیل محکوم)، قلمرو آن‌را گسترده‌تر یا محدودتر می‌کند.<ref>لطفی، «حکومت و ورود»، ص۷۹۹و۸۰۰.</ref> برای مثال در [[حدیث|حدیثی]] آمده تا [[مسلمان|مسلمانان]] هنگام [[نماز]] [[وضو]] بگیرند و در حدیثی دیگر آمده: «الطوافُ بالبیت صلاةٌ» یعنی [[طواف|طواف خانه خدا]] نیز همانند نماز است؛ در این جا دلیل دوم با توسعهٔ موضوعِ دلیل اول، طواف خانه خدا را از مصادیق نماز به‌حساب آورده و وضو را برای آن شرط می‌کند؛ و در نهایت تعارض ابتدایی میان این دو دلیل از بین می‌رود.<ref>سبحانی، الموجز، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۴۰۱.</ref> | ||
گفته شده برای جریان «حکومت» لازم است تا میان ادلهٔ متعارض امکان جمع وجود داشته باشد و به اصطلاح تعارض میان آن‌‌ها غیر مستقر باشد.<ref>سبحانی، الموجز، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۹۹و۴۰۰.</ref> حکومت گاه بین دو [[دلیل اجتهادی]] و گاه بین دو [[دلیل فقاهتی|دلیل فقاهی]] و گاه بین دلیل اجتهادی و فقاهی رخ می‌دهد.<ref>طباطبایی‌یزدی، التعارض، ۱۴۲۶ق، ص۵۷.</ref> | گفته شده برای جریان «حکومت» لازم است تا میان ادلهٔ متعارض امکان جمع وجود داشته باشد و به اصطلاح تعارض میان آن‌‌ها غیر مستقر باشد.<ref>سبحانی، الموجز، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۹۹و۴۰۰.</ref> حکومت گاه بین دو [[دلیل اجتهادی]] و گاه بین دو [[دلیل فقاهتی|دلیل فقاهی]] و گاه بین دلیل اجتهادی و فقاهی رخ می‌دهد.<ref>طباطبایی‌یزدی، التعارض، ۱۴۲۶ق، ص۵۷.</ref> | ||
اگرچه فقیهان پیش از [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] از این روش برای حل تعارض میان ادله استفاده کرده‌اند، اما برخی با بررسی آثار وی معتقدند او نخستین کسی است که با بهره‌گیری از سیرهٔ پیشینیان خود در جمع ادلهٔ متعارض، نظریه‌ٔ «حکومت» را منسجم و مدلّل عرضه کرده است.<ref>مخلصی، «نوآوری‌های شیخ انصاری در دانش اصول»، ص۷۸.</ref> | اگرچه فقیهان پیش از [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] از این روش برای حل تعارض میان ادله استفاده کرده‌اند، اما برخی با بررسی آثار وی معتقدند او نخستین کسی است که با بهره‌گیری از سیرهٔ پیشینیان خود در جمع ادلهٔ متعارض، نظریه‌ٔ «حکومت» را منسجم و مدلّل عرضه کرده است.<ref>مخلصی، «نوآوری‌های شیخ انصاری در دانش اصول»، ص۷۸.</ref> | ||