پرش به محتوا

دفاع مشروع: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۹: خط ۹:


==مفهوم‌شناسی و جایگاه==
==مفهوم‌شناسی و جایگاه==
دفاع مشروع یا دفاع فردی به‌معنای دفع خطر تجاوزی است که به موجب آن؛ شخصِ موردِ تجاوز به منظور دفع تهاجم، حق دارد از ناموس، جان و مال خود یا دیگری دفاع کند و مهاجم را با هر وسیله مورد نیاز دور کند.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۳۸۰؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۳؛ عوده، التشریع الجنایی، دار الکتب العربی، ج۱، ص۴۷۳؛ عطار، دفاع مشروع و تجاوز از حدود آن، ۱۳۷۰ش، ص۲۷.</ref> فقها معتقدند کسی که در دفاع از جان، مال و ناموسش کشته شود ثواب [[شهادت|شهید]] را دارد؛ ولی احکام شهید مانند غسل نداشتن و غیره شامل او نمی‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۹، ص۳۴۵؛ کاشف الغطاء، کشف الغطا، الناشر مركز النشر التابع لمكتب الاعلام الاسلامي، ج۴، ص۲۹۳.</ref> دفاع مشروع به [[ادله اربعه|ادله چهارگانه]]، یعنی [[قرآن]]،<ref>حقی، تفسیر روح البیان، دار الفکر، ج۱، ص۲۸۳.</ref> [[حدیث|روایات]]،<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۱۶ق، ج۲۸، ص۳۸۱.</ref> [[اجماع]]{{یاد|فقها جواز دفاع مشروع را با عبارتی نظیر «لا خلاف» و «لا اشکال» بیان کرده‌اند.(محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۳.)}}<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۵۰.</ref> و [[دلیل عقلی]]<ref>فاضل هندی، کشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۱۰، ص۶۴۹.</ref> مستند شده است. در ماده ۵۱ منشور ملل متحد، دفاع مشروع مطرح و به رسمیت شناخته شده است. قانون مجازات اسلامی ایران نیز در مواد ۱۵۶ تا ۱۵۸ به موضوع دفاع مشروع پرداخته است.<ref>حسینی نیک، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۸۳ش، ص۳۵.</ref>
دفاع مشروع یا دفاع فردی به‌معنای دفع خطر تجاوزی است که به موجب آن؛ شخصِ موردِ تجاوز به منظور دفع تهاجم، حق دارد از ناموس، جان و مال خود یا دیگری دفاع کند و مهاجم را با هر وسیله مورد نیاز دور کند.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۳۸۰؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۳؛ عوده، التشریع الجنایی، دار الکتب العربی، ج۱، ص۴۷۳؛ عطار، دفاع مشروع و تجاوز از حدود آن، ۱۳۷۰ش، ص۲۷.</ref> فقها معتقدند کسی که در دفاع از جان، مال و ناموسش کشته شود ثواب [[شهادت|شهید]] را دارد؛ ولی احکام شهید مانند غسل نداشتن و غیره شامل او نمی‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۹، ص۳۴۵؛ کاشف الغطاء، کشف الغطا، الناشر مركز النشر التابع لمكتب الاعلام الاسلامي، ج۴، ص۲۹۳.</ref> دفاع مشروع به [[ادله اربعه|ادله چهارگانه]]، یعنی [[قرآن]]،<ref>حقی، تفسیر روح البیان، دار الفکر، ج۱، ص۲۸۳.</ref> [[حدیث|روایات]]،<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۱۶ق، ج۲۸، ص۳۸۱.</ref> [[اجماع]]{{یاد|فقها جواز دفاع مشروع را با عبارتی نظیر «لا خلاف» و «لا اشکال» بیان کرده‌اند.(محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۳.)}}<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۵۰.</ref> و [[دلیل عقلی]]<ref>فاضل هندی، کشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۱۰، ص۶۴۹.</ref> مستند شده است. در ماده ۵۱ منشور ملل متحد، دفاع مشروع مطرح و به رسمیت شناخته شده است.<ref>نادری، دفاع مشروع موضوع موضوع ماده ۵۱ منشور ملل متحد، ۱۳۵۱، ص۳۳.</ref> قانون مجازات اسلامی ایران نیز در مواد ۱۵۶ تا ۱۵۸ به موضوع دفاع مشروع پرداخته است.<ref>حسینی نیک، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۸۳ش، ص۳۵.</ref>


در کتاب‌های فقهی دفاع مشروع با عنوان دفاع فردی (دفاع از خود)، در مقابل [[جهاد دفاعی|جهاد دفاعی]] (دفاع از اسلام و قلمرو آن) قرار گرفته است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۳۸۰-۳۸۲؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۱.</ref>  به عقیده [[جعفر کاشف‌الغطاء|کاشف‌الغطاء]] (درگذشت: [[سال ۱۲۲۸ هجری قمری|۱۲۲۸ق]])، احکام خاص جهاد بر دفاع مشروع بار نمی‌شود.<ref>کاشف‌الغطا، کشف الغطاء ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۹۲.</ref> عبدالقادر العوده (درگذشت: ۱۹۵۴م) پژوهشگر مصری، از «[[امر به معروف و نهی از منکر]]»، به‌عنوان دفاع مشروع اجتماعی تعبیر می‌کند و دفاع فردی را در مقابل آن قرار داده است.<ref>عوده، التشریع الجنایی، دار الکتب العربی، ج۱، ص۴۷۳.</ref>
در کتاب‌های فقهی دفاع مشروع با عنوان دفاع فردی (دفاع از خود)، در مقابل [[جهاد دفاعی|جهاد دفاعی]] (دفاع از اسلام و قلمرو آن) قرار گرفته است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۳۸۰-۳۸۲؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۱.</ref>  به عقیده [[جعفر کاشف‌الغطاء|کاشف‌الغطاء]] (درگذشت: [[سال ۱۲۲۸ هجری قمری|۱۲۲۸ق]])، احکام خاص جهاد بر دفاع مشروع بار نمی‌شود.<ref>کاشف‌الغطا، کشف الغطاء ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۹۲.</ref> عبدالقادر العوده (درگذشت: ۱۹۵۴م) پژوهشگر مصری، از «[[امر به معروف و نهی از منکر]]»، به‌عنوان دفاع مشروع اجتماعی تعبیر می‌کند و دفاع فردی را در مقابل آن قرار داده است.<ref>عوده، التشریع الجنایی، دار الکتب العربی، ج۱، ص۴۷۳.</ref>
confirmed، protected، templateeditor
۱۲٬۷۳۳

ویرایش