بخل: تفاوت میان نسخه‌ها

مهم‌ترین عاملی که موجب پیدایش این رذیله در انسان می‌شود، بدگمانی به [[خدا]] و دنیا دوستی است. شخص بخیل به دلیل وجود چنین رذیله‌ای در کمک رساندن به دیگران حتی نزدیکان خود دائماً بهانه آورده و تلاش می‌کند داشته‌های خود را از دیگران مخفی بدارد. در آموزه‌های دینی از مشورت با بخیل و سپردن امور مردم به او نهی شده‌ است. اگر شخص بخیل بخواهد خود را درمان کند، باید با یادآوری فوائد سخاوت و بدی‌های بخل، خود را وادار به بذل و بخشش کند تا این رذیله در او تضعیف شود.

واژه بخل و مشتقات آن ۱۲ بار در قرآن ذکر شده است؛ آیه ۳۷ نساء، آیه ۲۴ حدید، آیه ۸ لیل، آیه ۱۸۰ آل‌عمران، آیه ۷۶ توبه، آیه ۳۷ و ۳۸ محمد. همچنین به گفته مفسران عبارت‌های شُحّ<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۰۱.</ref> در آیه «وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ»<ref>سوره نساء، آیه ۱۲۸</ref>، قَتر<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۳۰۱.</ref> در آیه «وَ كانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً»<ref>سوره اسراء، آیه ۱۰۰.</ref> و ضَنّ<ref>مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۷، ص۳۷۱.</ref> در آیه «وَ ما هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنينٍ»،<ref>سوره تکویر، آیه ۲۴</ref> در معنای بخل به کار رفته‌است.<ref>جمالی، «[https://quran.isca.ac.ir/fa/Article/Detail/5027/بخل بخل]».</ref>  

به‌گفته مفسران قرآن، واژه بخل در قرآن به‌معنای خودداری از پرداخت حقوق واجب، به‌ویژه [[زکات]] به کار رفته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۴۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۸۹۶.</ref> مستند این نظریه، وعده دوزخ و عذاب شدیدی است که در برخی آیات<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۸۰؛ سوره نساء، آیه ۳۷.</ref> به افراد بخیل داده شده است.<ref>طارمی، «[https://rch.ac.ir/article/Details/6058 بخل]»، ص۴۴۰.</ref> در [[حدیث|روایات]] زیادی از واژه شُح به معنای بخل استفاده شده است؛ اما در برخی موارد، شح به معنای مراتب بالای بخل به‌کار رفته‌است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، ۱۳۹۰ش، ج۱۱، ص۳۰۰.</ref>

گفته می‌شود بخل مراتبی مختلفی دارد. پایین‌ترین مرتبه بخل آن است که انسان از بخشیدن چیزی که به آن نیاز ندارد، خودداری کند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، ۱۳۹۰ش، ج۱۱، ص۳۰۰.</ref> مرحله بالاتر از آن، بخل ورزیدن نسبت به چیزی است که دیگران آن را به افراد نیازمند می‌بخشند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، ۱۳۹۰ش، ج۱۱، ص۳۰۰.</ref> بخیل‌تر از این دو، کسی است که نسبت به خود نیز بخل می‌ورزد و خود را از اموال خود بی‌بهره می‌سازد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، ۱۳۹۰ش، ج۱۱، ص۳۰۰.</ref>

بروز صفت بخل در انسان علت‌هایی دارد که بدگمانی به خدا مهم‌ترین عامل پیدایش و بروز این رذیله عنوان شده است. برخی دیگر از این عوامل به شرح ذیل است:

*سوءظن به خدا.<ref>محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ۱۳۸۵ش، ج، ص۲۶.</ref>

صفت بخل آثار سوء فراوانی بر صاحب خود دارد. تا جایی که [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی]] می‌گوید: نگاه به بخیل [[قساوت قلب]] می‌آورد.<ref>ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۲۱۴.</ref> از دیگر آثار این رذیله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

در کنار آثار منفی یاد شده برای بخل پاره‌ای از محرومیت‌های اجتماعی نیر برای بخیل برشمرده شده است در روایتی [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین(ع)]] افرادی را شایسته تصدی منصب امامت بر [[مسلمان|مسلمین]] و حکومت بر آنان  ندانسته است بخیل از این افراد است. <ref>نهج البلاغه، محمد عبده، خطبه ۱۳۱، ج۲، ص۱۹.</ref> {{یاد|و قد عَلِمتُم أنَّهُ لا يَنبَغِي أن يكونَ الوالِي على الفُرُوجِ و الدِّماءِ و المَغانِمِ و الأحكامِ و إمامَةِ المسلمينَ البَخِيلُ}}

نشانه‌هایی برای وجود رذیله بخل در انسان ذکر شده است:

طبق گفته [[محمدمهدی نراقی]]، صاحب [[جامع السعادات (کتاب)|کتاب جامع‌السعادات]]، بیماری بخل از چند راه درمان می‌شود:

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

* قرآن کریم.

{{پایان}}