حوزه علمیه خراسان: تفاوت میان نسخه‌ها

استادانی چون [[عبدالجواد ادیب نیشابوری]] معروف به ادیب اول در ادبیات عربی و فارسی و حکیم [[آقابزرگ شهیدی]] و فرزندش میرزامهدی و حاجی فاضل خراسانی و [[شیخ اسدالله یزدی]] در تدریس علوم عقلی و عرفان مشهور بودند.<ref>ر.ک:واعظ زاده خراسانی، ص۱۹۶</ref> در این دوره، حلقه درسی ادیب نیشابوری (متوفی ۱۳۰۵ش) به دلیل دانش وسیع ادبی و تسلط و مهارت خاصی که وی در تدریس متون ادب عربی داشت از دیگر دروس ممتاز بود. ویژگی عمده شیوه تدریس ادیب در این بود که وی از آغاز تا پایان جلسه درس به روش خطابی سخن می‌گفت و در اثنای تدریسش اجازه سخن گفتن و اشکال کردن به هیچ کدام از شاگردان نمی‌داد و خود با مهارت کامل تمامی اشکالات احتمالی و ابهامات درس را به دقت بیان می‌کرد.<ref>پروین گنابادی، ص۱۶۴ـ۱۶۵</ref> در درس ادیب بیش از سیصد طالب علم شرکت می‌کردند.<ref>واعظ زاده خراسانی، ص۱۶۵</ref> طلاب علاقه‌مند پس از خواندن [[جامع المقدمات]] و [[شرح قطرالندی|شرح قَطْرالنَّدی]] از [[ابن هشام]] و شرح جامی بر کافیه ابن حاجب و [[الفیه ابن مالک|الفیه ابن مالک]] و شرح سیوطی بر آن و شرح نظّام نیشابوری بر کتاب ابن حاجب و مغنی اللبیب ابن هشام و مطول [[تفتازانی]]، در مرحله عالی ادبیات به خواندن معلقات سبع و مقامات بدیع الزمان همدانی و مقامات حریری می‌پرداختند،<ref>واعظ زاده خراسانی، ص۱۵۸ـ۱۵۹</ref> و بعد به خواندن دواوین شاعران عرب از قبیل بُحْتُری و متنّبی و [[فرزدق]] و حماسه ابوتمّام و آثار منثور عربی چون البیان و التبیین و دیگر کتابهای جاحظ و رسائل خوارزمی و اطواق الذهب زمخشری و المستطرف ابشیهی و یتیمةالدهر ثعالبی و الاغانی و امثال آنها مبادرت می‌ورزیدند. طلبه‌هایی که به این مرحله می‌رسیدند، به توصیه استادان مطالعه متون ادبی فارسی اعم از موزون و منثور و کتابهای لغت را شروع می‌کردند.<ref>واعظ زاده خراسانی،، ص۱۵۹</ref>

* حکیم [[آقا بزرگ شهیدی]] (متوفی ۱۳۵۵) که در تهران نزد [[ابوالحسن جلوه|میرزاابوالحسن جلوه]] و [[میرزا ابراهیم گیلانی اشکوری]] به تحصیل علوم عقلی و فلسفه پرداخته و فقه و اصول را در نجف نزد [[آخوند خراسانی]] خوانده بود<ref>ر.ک:ریاضی، دانشوران خراسان، ص۲۲۸ـ ۲۲۹</ref> از ۱۳۳۳ تا پایان عمر به مدت ۲۳ سال در حوزه مشهد به تدریس تمام کتب کلامی و فلسفی از قبیل شرح تجرید قوشجی و شرح اشارات [[خواجه نصیرالدین طوسی]] و شوارق الالهام و شواهد الربوبیة و المبدأ و المعاد و شرح الهدایة الاثیریة [[ملاصدرا]] و [[شرح المنظومه (کتاب)|شرح منظومه]] اشتغال داشت<ref>ر.ک:ریاضی، دانشوران خراسان، ص۲۳۰</ref> و شاگردان بسیاری نظیر [[حسین علی راشد]] و [[محمود شهابی]] و [[مهدی الهی قمشه ای]] و [[سید حسن بجنوردی]]<ref>ر.ک:مدرس گیلانی، ص۲۱ و حاشیه صدوقی سها، ص۲۴ـ۳۲</ref> پرورد. وی با آنکه آثار ملاصدرا را هم تدریس می‌کرد، در فلسفه بیشتر گرایش مشائی داشت.<ref>ریاضی، دانشوران خراسان، ص۲۲۹</ref>

* [[حاجی فاضل خراسانی|ملا محمدعلی فاضل]] مشهور به حاجی فاضل خراسانی (متوفی ۱۳۴۲)از مشاهیر فلاسفه معاصر است که فلسفه را نزد [[ملا هادی سبزواری|حاج ملاهادی سبزواری]] و [[ملا غلامحسین شیخ الاسلام]] و [[آقا میرزا محمد سروقدی]] آموخته و در نجف و سامرا نزد [[میرزا حبیب الله رشتی]] و [[میرزای شیرازی|میرزای بزرگ شیرازی]]، فقه و اصول تحصیل کرده بود و کسانی چون [[سید حسن بجنوری]] و [[صدرالدین بادکوبه ای]] و [[شیخ اسدالله یزدی]] در مشهد نزد وی فلسفه خواندند.<ref>ر.ک:مدرس گیلانی، ص۱۵۵؛فاضل خراسانی، مقدمه آشتیانی، ص۶</ref> وی در علوم معقول و منقول از مدرّسان نامی زمان خود بود.<ref>فاضل خراسانی، همان مقدمه، ص۵</ref>