تظاهرات ۱۷ شهریور ۱۳۵۷: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تظاهرات ۱۷ شهریور ۱۳۵۷''' اعتراض مردم [[ایران]] علیه [[حکومت پهلوی]] که منجر به [[شهادت]] شمار زیادی از مردم توسط حکومت شد. گفته شده این حادثه به‌عنوان یکی از وقایع مهم و تأثیرگذار [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] سبب تزلزل [[نظام سلطنتی]] و پیروزی انقلاب مردم ایران شد. رحلت مشکوک [[سید مصطفی خمینی|مصطفی خمینی]]، اعمال خلاف عفت رژیم در [[رمضان|ماه رمضان]] و به استهزاء گرفتن حرکت مردم توسط [[محمدرضا شاه پهلوی|محمدرضا شاه]] از جمله زمینه‌های شکل‌گیری این واقعه دانسته شده است.

مردم تهران در [[۱۳ شهریور|۱۳ شهریور]] که مصادف [[عید فطر]] بود دست به راهپیمایی گسترده‌ای زدند و آن را در روزهای بعد ادامه دادند. تظاهرات در روز [[۱۶ شهریور|۱۶ شهریور]] به اوج خود رسید. حکومت برای جلوگیری از گسترش اعتراضات در روزهای بعد، در بعضی از شهرهای بزرگ کشور از جمله تهران حکومت نظامی برقرار کرد. مردم تهران در روز ۱۷ شهریور به تجمع و راهپیمایی پرداختند که با تیراندازی نیروهای نظامی، تعداد زیادی از مردم شهید و زخمی شدند.

آیات عظام [[سید محمدرضا گلپایگانی|گلپایگانی]]، [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]] و [[سید محمدکاظم شریعتمداری|شریعتمداری]] بیانیه‌های تندی علیه حکومت صادر کردند. [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] نیز این کشتار را در چندین نوبت محکوم کرد و خواهان ادامه مبارزات شد. روحانیت [[مشهد]] با محوریت [[سید عبدالله موسوی شیرازی|آیت‌الله سید عبدالله شیرازی]] و [[سید حسن طباطبایی قمی|سید حسن قمی]]، ضمن محکوم کردن این حادثه و اعلام عزای عمومی بر ادامه مبارزات تا سرنگونی کامل رژیم تأکید کردند.

 

گسترش اعتصابات سراسری، تسریع جریان انقلاب اسلامی، اتحاد مردم و جریانات مختلف با هم، شکست سیاست تعدیل و اصلاحات لیبرالی، تزلزل ارده سیاسی دولت و جایگاه ارتش از جمله پیامدهای این رخداد دانسته شده است.

تظاهرات ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ حرکت اعتراضی مردم [[ایران]] علیه [[حکومت پهلوی]] بود<ref>[https://psri.ir/?id=7pxxcrtr «جزئیات واقعه ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ به روایت شاهد عینی»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی].</ref> که منجر به [[شهادت]] شمار زیادی از مردم [[تهران]]،<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n119836/%D8%AC%D9%85%D9%80%D9%80%D8%B9%D9%80%D9%80%D9%87_%D8%B3%D9%80%DB%8C%D9%80%D9%80%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_17_%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B1_1357_ هوجان علی‌آبادی، فاطمه، «جمعه سیاه مروری بر قیام ۱۷ شهریور ۱۳۵۷»، پرتال امام خمینی]؛[https://www.sid.ir/blog/post/30087 «سالروز آدینه خونین ۱۷ شهریور، ۱۳۵۷ گرامی باد»، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی]؛ [https://www.mfpa.ir/fa/news/8843 «روز ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در تهران چه گذشت؟»، مؤسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان].</ref> معترضین و مبارزان [[انقلاب اسلامی ایران]] توسط حکومت شد.<ref>[https://farsnews.ir/news/14020617000427 «تفاوت واقعه ۱۷ شهریور با دیگر حوادث انقلاب در چیست؟»، فارس نیوز].</ref> روز ۱۷ شهریور یکی از روزهای مهم تاریخ ایران<ref>[https://farsnews.ir/news/14020617000427 «تفاوت واقعه ۱۷ شهریور با دیگر حوادث انقلاب در چیست؟»، فارس نیوز].</ref> و از حوادث پراهمیت<ref>[https://www.mfpa.ir/fa/news/8843 «روز ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در تهران چه گذشت؟»، مؤسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان].</ref> و تأثیرگذار انقلاب اسلامی دانسته شده<ref>نوری، «علل و انگیزه‌های قیام ۱۷ شهریور»، ص۱۹۵؛ [https://psri.ir/?id=7pxxcrtr «جزئیات واقعه ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ به روایت شاهد عینی»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی].</ref> که به‌عنوان نقطه عطفی در مبارزات مردم ایران<ref>[https://www.mfpa.ir/fa/news/8843 «روز ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در تهران چه گذشت؟»، مؤسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان].</ref> سبب آغاز مرحله‌ای تازه در انقلاب و تزلزل موقعیت [[محمدرضا پهلوی|محمدرضا شاه]]، ارتش و دولت شد<ref>[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3230 «واقعه خونین ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ تهران»، مرکز بررسی اسناد تاریخی].</ref> و حتی گفته شده نخستین و مؤثرترین عامل پیروزی انقلاب اسلامی<ref>[https://satim.tums.ac.ir/news/view/514 «قیام ۱۷ شهریور سال ۱۳۵۷»، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی تهران».]</ref> و عاملی تسریع‌کننده در روند شکل‌گیری آن<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/218230/17 «17 شهریور ۵۷ در تهران چه گذشت؟»، خبرگزاری میزان].</ref> و آغازی بر پایان پهلوی بود.<ref>[https://snn.ir/fa/news/1095965 «قیام ۱۷ شهریور؛ آغازی بر پایان پهلوی»، خبرگزاری دانشجو].</ref> این واقعه را نماد پایان [[نظام سلطنتی]] قلمداد کرده‌اند.<ref>«جمعه سیاه در ایران و گزارش‌های مطبوعات خارجی»، ص۲۸۷.</ref>

رخداد ۱۷ شهریور به‌عنوان یکی از روزهای خونین انقلاب<ref>[https://irdc.ir/fa/news/6555 «کشتار مردم در ۱۷ شهریور چگونه رقم خورد؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> سبب شد تا این روز به جمعه سیاه،<ref>[https://www.sid.ir/blog/post/30087 «سالروز آدینه خونین ۱۷ شهریور، ۱۳۵۷ گرامی باد»، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی]؛ [https://farsnews.ir/news/14020617000427 «تفاوت واقعه ۱۷ شهریور با دیگر حوادث انقلاب در چیست؟»، فارس نیوز].</ref> جمعه خونین،<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AE%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86--%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B1-__a-31561.aspx «جمعه خونین، هفده شهریور»، سایت پژوهه].</ref> واقعه خونین<ref>[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3230 «واقعه خونین ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ تهران»، مرکز بررسی اسناد تاریخی].</ref> و قیام خونین<ref>[https://www.mfpa.ir/fa/news/8843 «روز ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در تهران چه گذشت؟»، مؤسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان].</ref> شناخته شود. گفته شده کشتار مردم‌ در آن‌ روز سبب شد تا چهره واقعی رژیم که خود را صلح‌دوست‌، آزادی‌خواه‌ و مخالف‌ با فساد نشان می‌داد نمایان شود و نظریه‌ [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام‌ خمینی‌]] را در دروغ‌گویی‌ و فریب‌کاری‌ رژیم‌ به‌ اثبات‌ برساند و مردم‌ و انقلابیون را برای‌ سرنگونی‌ رژیم‌ مصمم‌تر کند.<ref>[https://www.mfpa.ir/fa/news/8843 «روز ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در تهران چه گذشت؟»، مؤسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان].</ref> امام خمینی از این روز به عنوان ایام الله یاد کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۳، ص۱۸۷.</ref> بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مراسم بزرگداشت ۱۷ شهریور، هر سال در سراسر ایران برگزار می‌گردد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/6660265 «مراسم گرامیداشت چهلمین سالگرد شهدای هفدهم شهریور برگزار شد»، باشگاه خبرنکاران جوان].</ref>

«هشت صبح... میدان ژاله»، «رزم آهنگ» و «در برابر طوفان» از جمله مستندهایی است که در مورد این واقعه ساخته شده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/06/17/2953368/3 «سه مستند مهم تاریخی درباره واقعه ۱۷ شهریور»، خبرگزاری تسنیم].</ref> چنان‌که اشعاری نیز در رثای این روز سروده شد.<ref>«جمعه سیاه، شاعر ابوالحسن علی آبادی»، ص۱۰؛ «فاجعۀ ۱۷ شهریور ۱۳۵۷: جمعۀ سیاه»، شاعر مظاهر مصفا»، ص۱۵.</ref>