قصیده کوثریه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
| قالب = قصیده | | قالب = قصیده | ||
| سبک = | | سبک = | ||
| موضوع = مدح [[امام علی علیه‌السلام| | | موضوع = مدح [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] | ||
| مناسبت = | | مناسبت = | ||
| زبان = عربی | | زبان = عربی | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
'''قصیده کوثریه'''، شعری است که سید رضا هندی (1290-1362ق) در سال 1335 سروده است.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۱۶.</ref> به گفته سید احمد، فرزند ارشد سید رضا هندی، پس از سرودن این قصیده، آنچنان تقاضای استنساخ از شعر فراوان بود که از یکی از روزنامه‌های نجف درخواست شد آن را چاپ کند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۱۶.</ref> این قصیده در کتب بسیاری از مولفان انعکاس یافته است.<ref> امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۶، ج۷، ص۲۵؛ سماوی، الطلیعة من شعراء الشیعة، ۱۴۲۲،ج۱، ص۳۵۰-۳۵۲؛ رحمانی همدانی، الامام علی بن ابی طالب، ۱۳۷۵، ص۳۷۹؛حسینی طهرانی، مطلع الانوار، ۱۴۳۳، ج۹، ص۱۱۶-۱۲۴؛ رجایی، الادباء من آل ابی طالب، ۱۳۹۲، ج۱، ص۵۵۶</ref> | '''قصیده کوثریه'''، شعری است که سید رضا هندی (1290-1362ق) در سال 1335 سروده است.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۱۶.</ref> به گفته سید احمد، فرزند ارشد سید رضا هندی، پس از سرودن این قصیده، آنچنان تقاضای استنساخ از شعر فراوان بود که از یکی از روزنامه‌های نجف درخواست شد آن را چاپ کند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۱۶.</ref> این قصیده در کتب بسیاری از مولفان انعکاس یافته است.<ref> امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۶، ج۷، ص۲۵؛ سماوی، الطلیعة من شعراء الشیعة، ۱۴۲۲،ج۱، ص۳۵۰-۳۵۲؛ رحمانی همدانی، الامام علی بن ابی طالب، ۱۳۷۵، ص۳۷۹؛حسینی طهرانی، مطلع الانوار، ۱۴۳۳، ج۹، ص۱۱۶-۱۲۴؛ رجایی، الادباء من آل ابی طالب، ۱۳۹۲، ج۱، ص۵۵۶</ref> | ||
در کتاب چکامه کوثریه، که توسط موسسه طور چاپ شده است، سه | در کتاب چکامه کوثریه، که توسط موسسه طور چاپ شده است، سه ترجمه منظوم{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۴۷-۶۱.</ref> ، ۹ اِستِقبال{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۶۲-۹۴.</ref> ، یک تَشطِیر{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۹۵-۱۰۰.</ref> و دو تَخمِیس{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۱۰۱-۱۱۷.</ref> که توسط شاعران و ناظر به این قصیده سروده شده را جمع‌آوری نموده است. قصیده کوثریه مشهورترین شعر این شاعر و زیباترین آنها از نظر سبک و وزن و محتوا است.<ref>نشر مجمع جهانی اهل بیت، «مقدمه» در القصیدة الکوثریة، ص۸</ref> | ||
====نام‌گذاری==== | ====نام‌گذاری==== | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
==مضمون قصیده== | ==مضمون قصیده== | ||
این قصیده از ۵۴ بیت تشکیل شده است<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص29.</ref> شاعر، تغزل این قصیده را با وصف دندان محبوب شعر را آغاز کرده و شهد دهان و خال و گونه و موی سر و پلک و چشمان و چهره محبوب را می‌ستاید و او را قسم می‌دهد که به هجران و دوری خاتمه دهد و گفتگوی شاعر با دلدار تا ۲۴ بیت ادامه می‌یابد<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۲۹.</ref> آن‌گاه از بیت ۲۵، با این بیان که من گناه بسیاری کردم اما به الطاف مولایم امید دارم، به موضوع اصلی شعر منتقل می‌شود و با بیانی حماسی و شورانگیز امید خود به عنایات حضرت علی(ع) را به تصویر می‌کشد و سپس آرزو می‌کند که ای کاش فرمان سکوت بدست مولا نبود و قهرمان خیبر رخصت داشت با غرشی، روبهان و کرکسان و شب‌پرگان را براند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص30.</ref> | این قصیده از ۵۴ بیت تشکیل شده است<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص29.</ref> شاعر، تغزل{{یاد|«مطلب مورد نظر»}} این قصیده را با وصف دندان محبوب شعر را آغاز کرده و شهد دهان و خال و گونه و موی سر و پلک و چشمان و چهره محبوب را می‌ستاید و او را قسم می‌دهد که به هجران و دوری خاتمه دهد و گفتگوی شاعر با دلدار تا ۲۴ بیت ادامه می‌یابد<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۲۹.</ref> آن‌گاه از بیت ۲۵، با این بیان که من گناه بسیاری کردم اما به الطاف مولایم امید دارم، به موضوع اصلی شعر منتقل می‌شود و با بیانی حماسی و شورانگیز امید خود به عنایات حضرت علی(ع) را به تصویر می‌کشد و سپس آرزو می‌کند که ای کاش فرمان سکوت بدست مولا نبود و قهرمان خیبر رخصت داشت با غرشی، روبهان و کرکسان و شب‌پرگان را براند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص30.</ref> | ||
در مورد مخاطبِ ۲۴ بیت ابتدای قصیده دو نظر وجود دارد. دیدگاه اول آن است که شاعر، همه خوبی را در پیکره علی(ع) خلاصه می‌بیند و از ابتدا با او به گفتگو می‌پردازد و دلیل این ادعای را اجماع بالاتفاق شعرشناسان ذکر می‌کنند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص30.</ref> اما حسینی طهرانی ضمن رد این ادعا، ادله ای اقامه می‌کند بر این که ۲۴ بیت ابتدایی قصیده در شأن رسول خدا(ص) است. او با اشاره به بیت اول، فاصله‌دار بودن دندان‌های رسول خدا و با اشاره به بیت دوم، نزول آیه اول سوره کوثر در شأن رسول خدا(ص) و با اشاره به بیت ۱۲، که سخن از ایمان آوردن به نبوت ممدوح می‌کند را به عنوان دلیل مدعایش ذکر می‌کند. همچنین سرخ شدن صورت از روی حیا را از حالات رسول خدا(ص) شمرده که در بیت ۱۶ از آن سخن به میان آمده. او پس از این ادله می‌گوید: همچنین سایر ابیات همگی به رسول الله مناسب‌تر است.<ref>مطلع الانوار، ۱۴۳۳، ج۹، ص۱۲۵.</ref> | در مورد مخاطبِ ۲۴ بیت ابتدای قصیده دو نظر وجود دارد. دیدگاه اول آن است که شاعر، همه خوبی را در پیکره علی(ع) خلاصه می‌بیند و از ابتدا با او به گفتگو می‌پردازد و دلیل این ادعای را اجماع بالاتفاق شعرشناسان ذکر می‌کنند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص30.</ref> اما حسینی طهرانی ضمن رد این ادعا، ادله ای اقامه می‌کند بر این که ۲۴ بیت ابتدایی قصیده در شأن رسول خدا(ص) است. او با اشاره به بیت اول، فاصله‌دار بودن دندان‌های رسول خدا و با اشاره به بیت دوم، نزول آیه اول سوره کوثر در شأن رسول خدا(ص) و با اشاره به بیت ۱۲، که سخن از ایمان آوردن به نبوت ممدوح می‌کند را به عنوان دلیل مدعایش ذکر می‌کند. همچنین سرخ شدن صورت از روی حیا را از حالات رسول خدا(ص) شمرده که در بیت ۱۶ از آن سخن به میان آمده. او پس از این ادله می‌گوید: همچنین سایر ابیات همگی به رسول الله مناسب‌تر است.<ref>مطلع الانوار، ۱۴۳۳، ج۹، ص۱۲۵.</ref> | ||
==وزن و آهنگ== | ==وزن و آهنگ== | ||
قصیده کوثریه در بحر متدارک مثمن مخبون و بر وزن فَعَلَن فَعَلَن فَعَلَن فَعلُن است که به بحر قطر | قصیده کوثریه در بحر متدارک مثمن مخبون و بر وزن فَعَلَن فَعَلَن فَعَلَن فَعلُن است که به بحر قطر المیزاب{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}، صوت الناقوس{{یاد|«مطلب مورد نظر»}} یا رکض الخیل{{یاد|«مطلب مورد نظر»}} معروف است. این وزن تقریبا منحصر در اشعار عربی است و در شعر فارسی کاربرد کمی دارد. این وزن یادآورد موسیقی موزون صدای پای اسب در هنگام دویدن است و با روحیه دلاور و جنگجوی عرب سازگار است.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۲۱-۲۲.</ref> مشابه همین وزن، روایاتی است که از امام علی(ع) در تفسیر ناقوس کلیساها وارد شده است<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ص۲۲-۲۴.</ref> | ||
<ref> شیخ صدوق، أمالی الصدوق، ۱۴۱۸؛ الحافظ البرسي، مشارق الأنوار، ۱۴۲۲، ص ۱۲۷؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار،۱۴۰۳، ج14، ص334</ref> | <ref> شیخ صدوق، أمالی الصدوق، ۱۴۱۸؛ الحافظ البرسي، مشارق الأنوار، ۱۴۲۲، ص ۱۲۷؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار،۱۴۰۳، ج14، ص334</ref> | ||
| خط ۲۹۵: | خط ۲۹۵: | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
[[آقابزرگ تهرانی]]، کتاب شناس بزرگ شیعه، می‌گوید این قصیده بارها در نجف چاپ شده<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸، ج۹، ص۳۶۸.</ref> و نیز یک بار همراه قصیده دیگری از همین شاعر به نام صاحبیه در سال [[۱۳۶۷ق]] و یک بار در کتاب [[مدیح المرتضی (کتاب)|مدیح المرتضی]] که مجموع ۴ قصیده از چند شاعر در مدح | [[آقابزرگ تهرانی]]، کتاب شناس بزرگ شیعه، می‌گوید این قصیده بارها در نجف چاپ شده<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸، ج۹، ص۳۶۸.</ref> و نیز یک بار همراه قصیده دیگری از همین شاعر به نام صاحبیه در سال [[۱۳۶۷ق]] و یک بار در کتاب [[مدیح المرتضی (کتاب)|مدیح المرتضی]] که مجموع ۴ قصیده از چند شاعر در مدح امام علی(ع) است به چاپ رسیده است.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸، ج۱۸، ص۱۸۲ و ج۲۰، ص۲۵۰.</ref> | ||
این قصیده در [[دیوان اشعار سید رضا هندی]] که توسط دار الاضواء بیروت چاپ شده، آمده است<ref> هندی، دیوان السید رضا الهندی، ۱۴۰۹، ص ۲۰-۲۲</ref> [[مجمع جهانی اهل‌بیت|مجمع جهانی اهل بیت(ع)]] در کتابچه‌ای ۲۳ صفحه‌ای این قصیده را به صورت مستقل با نام القصیدة الکوثریة در سال [[۱۴۱۸ق]] به چاپ رسانده است.<ref>هندی، القصیدة الکوثریة، ۱۴۱۸، ص۹-۲۳</ref> همچنین، این قصیده به همراه ترجمه و استقبال‌های آن در چکامه کوثریه در [[سال ۱۳۷۰ هجری شمسی|سال ۱۳۷۰ش]] توسط انتشارات موسسه طور به چاپ رسیده است.<ref>هندی، چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ۱۳۷۰ش، ص ۳۲-۳۹</ref> در کتاب چکامه کوثریه از دو نسخه چاپ دوم و سوم قصیده که در کتابخانه آستان قدس با شماره‌های ۱۳۶۰۶ و ۲۷۰۷۶ نگاهداری می‌شود و نیز چاپ مستقل قصیده در قطع جیبی در قم توسط ناشر ناشناس نام برده است<ref>هندی، چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ۱۳۷۰ش، ص۲۸</ref> | این قصیده در [[دیوان اشعار سید رضا هندی]] که توسط دار الاضواء بیروت چاپ شده، آمده است<ref> هندی، دیوان السید رضا الهندی، ۱۴۰۹، ص ۲۰-۲۲</ref> [[مجمع جهانی اهل‌بیت|مجمع جهانی اهل بیت(ع)]] در کتابچه‌ای ۲۳ صفحه‌ای این قصیده را به صورت مستقل با نام القصیدة الکوثریة در سال [[۱۴۱۸ق]] به چاپ رسانده است.<ref>هندی، القصیدة الکوثریة، ۱۴۱۸، ص۹-۲۳</ref> همچنین، این قصیده به همراه ترجمه و استقبال‌های آن در چکامه کوثریه در [[سال ۱۳۷۰ هجری شمسی|سال ۱۳۷۰ش]] توسط انتشارات موسسه طور به چاپ رسیده است.<ref>هندی، چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ۱۳۷۰ش، ص ۳۲-۳۹</ref> در کتاب چکامه کوثریه از دو نسخه چاپ دوم و سوم قصیده که در کتابخانه آستان قدس با شماره‌های ۱۳۶۰۶ و ۲۷۰۷۶ نگاهداری می‌شود و نیز چاپ مستقل قصیده در قطع جیبی در قم توسط ناشر ناشناس نام برده است<ref>هندی، چکامه کوثریه (یادواره غدیر خم)، ۱۳۷۰ش، ص۲۸</ref> | ||