پرش به محتوا

آیه حفظ: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۹: خط ۱۹:
اکثر متون اسلامی این آیه را به معنای حفاظت الهی از [[عدم تحریف قرآن|تحریف قرآن]] در نظر گرفته‌اند. برخی مفسران، تلاش‌ مسلمانان در حفظ قرآن را نشان دهنده عملی شدن این وعده خداوند می‌دانند.‌ از نظر [[سید ابوالقاسم خویی|آیت‌الله خویی]] می‌توان برای اثبات عدم تحریف قرآن به این آیه تکیه کرد؛ زیرا صدور این آیه از سوی خداوند را حتی قائلان به تحریف نیز پذیرفته‌اند و می‌توان به آن استناد نمود.
اکثر متون اسلامی این آیه را به معنای حفاظت الهی از [[عدم تحریف قرآن|تحریف قرآن]] در نظر گرفته‌اند. برخی مفسران، تلاش‌ مسلمانان در حفظ قرآن را نشان دهنده عملی شدن این وعده خداوند می‌دانند.‌ از نظر [[سید ابوالقاسم خویی|آیت‌الله خویی]] می‌توان برای اثبات عدم تحریف قرآن به این آیه تکیه کرد؛ زیرا صدور این آیه از سوی خداوند را حتی قائلان به تحریف نیز پذیرفته‌اند و می‌توان به آن استناد نمود.


== متن و ترجمه آیه حفظ==
==متن و ترجمه آیه حفظ==
{{گفت و گو
{{گفت و گو
|طول= auto
|طول= auto
خط ۲۷: خط ۲۷:
|آدرس= سوره حجر: آیه ۹
|آدرس= سوره حجر: آیه ۹
}}
}}
== محتوا ==
==محتوا==
آیه نهم [[سوره حجر]] معروف به «آیه حفظ» است. به عقیده مفسران [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] این آیه یکی از مهم‌ترین دلیل‌ها برای [[عدم تحریف قرآن]] بوده و منظور از کلمه «ذکر» قرآن است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ق، ج۱۲، ص۱۴۶؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۴۵۳؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۶، ص۳۲۰.</ref> طبق آیه، خداوند قرآن را از تحریف و شبهات حفظ کرده و به عقیده [[تفسیر قرآن|مفسران]] به همین دلیل این آیه به «آیه حفظ» شهرت یافته است.<ref>خویی، البیان فی تفسیر قرآن، ۱۴۳۰ق، ص۲۰۸؛ البیضاوی، تفسیر بیضاوی، ۱۴۱۸ق، ج۳، ۲۰۷.</ref> به گفته برخی از مفسران از جمله [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] و [[زمخشری]]، حفاظت از قرآن توسط خداوند مربوط به همه زمان‌ها بوده و تا [[قیامت|روز قیامت]] ادامه خواهد داشت.<ref>طباطبایی، المیران، ۱۳۷۴ق، ج۱۲، ص۱۴۶؛ زحیلی، تفسیر الوسیط، ۱۴۲۲ق، ص۲۱۴؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۲۷.</ref>
آیه نهم [[سوره حجر]] معروف به «آیه حفظ» است. به عقیده مفسران [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] این آیه یکی از مهم‌ترین دلیل‌ها برای [[عدم تحریف قرآن]] بوده و منظور از کلمه «ذکر» قرآن است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ق، ج۱۲، ص۱۴۶؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۴۵۳؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۶، ص۳۲۰.</ref> طبق آیه، خداوند قرآن را از تحریف و شبهات حفظ کرده و به عقیده [[تفسیر قرآن|مفسران]] به همین دلیل این آیه به «آیه حفظ» شهرت یافته است.<ref>خویی، البیان فی تفسیر قرآن، ۱۴۳۰ق، ص۲۰۸؛ البیضاوی، تفسیر بیضاوی، ۱۴۱۸ق، ج۳، ۲۰۷.</ref> به گفته برخی از مفسران از جمله [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] و [[زمخشری]]، حفاظت از قرآن توسط خداوند مربوط به همه زمان‌ها بوده و تا [[قیامت|روز قیامت]] ادامه خواهد داشت.<ref>طباطبایی، المیران، ۱۳۷۴ق، ج۱۲، ص۱۴۶؛ زحیلی، تفسیر الوسیط، ۱۴۲۲ق، ص۲۱۴؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۲۷.</ref>


[[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] معتقد است از این آیه نتیجه گرفته می‌شود که قرآن [[حدوث و قدم|حادث]] است. زیرا چیزی که نازل شده جز حادث نمی‌تواند باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فرهانی، ج۱۳، ص۱۷۲.</ref>
[[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] معتقد است از این آیه نتیجه گرفته می‌شود که قرآن [[حدوث و قدم|حادث]] است. زیرا چیزی که نازل شده جز حادث نمی‌تواند باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فرهانی، ج۱۳، ص۱۷۲.</ref>


== منظور از حفظ ==
==منظور از حفظ==
مفسران مراد از حفاظت خداوند از [[قرآن]] را به چند صورت بیان کرده‌اند:
مفسران مراد از حفاظت خداوند از [[قرآن]] را به چند صورت بیان کرده‌اند:
# برخی مراد از حفظ را مراقبت از اضافه نشدن کلمات و عبارت‌های اضافی به قرآن و همچنین مواظبت در برابر نقص و کم شدن عبارتی از قرآن دانسته‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۱۳، ص۱۷۰و ۱۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ق، ج۱۱، ص۱۷ و ۱۸؛  ۱۴۲۳ق، ج۱۹، ص۱۶۹.</ref>
#برخی مراد از حفظ را مراقبت از اضافه نشدن کلمات و عبارت‌های اضافی به قرآن و همچنین مواظبت در برابر نقص و کم شدن عبارتی از قرآن دانسته‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۱۳، ص۱۷۰و ۱۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ق، ج۱۱، ص۱۷ و ۱۸؛  ۱۴۲۳ق، ج۱۹، ص۱۶۹.</ref>
# به گفته گروهی از مفسران منظور از حفظ قرآن جلوگیری از فناپذیری و نابودی است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۱۳، ص۱۷۰و ۱۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ق، ج۱۱، ص۱۷ و ۱۸؛ فخر رازی، تقسیر کبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۹، ص۱۲۳ و ۱۲۴.</ref>
#به گفته گروهی از مفسران منظور از حفظ قرآن جلوگیری از فناپذیری و نابودی است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۱۳، ص۱۷۰و ۱۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ق، ج۱۱، ص۱۷ و ۱۸؛ فخر رازی، تقسیر کبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۹، ص۱۲۳ و ۱۲۴.</ref>
# برخی نیز منظور از حفاظت را حفظ قرآن از منطق‌های گمراه کننده دانسته‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۱۳، ص۱۷۰و ۱۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ق، ج۱۱، ص۱۷ و ۱۸؛  ۱۴۲۳ق، ج۱۹، ص۱۶۹.</ref>
#برخی نیز منظور از حفاظت را حفظ قرآن از منطق‌های گمراه کننده دانسته‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۱۳، ص۱۷۰و ۱۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ق، ج۱۱، ص۱۷ و ۱۸؛  ۱۴۲۳ق، ج۱۹، ص۱۶۹.</ref>
# برخی نیز با تکیه بر اینکه مرجع ضمیر «له» به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] باز می‌گردد، بر این باورند که منظور از حفظ، محافظت از حضرت محمد(ص) است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۱۳، ص۱۷۰و ۱۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ق، ج۱۱، ص۱۷ و ۱۸؛  ۱۴۲۳ق، ج۱۹، ص۱۶۹.</ref> علامه طباطبایی و [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] با این نظر مخالف بوده و معتقدند محتوای آیات قبل از آیه حفظ، با این نظریه همخوانی ندارد.<ref>طباطبایی، المیران، ۱۳۷۴ق، ج۱۲، ص۱۴۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۱، ص۱۷و ۱۸.</ref>
#برخی نیز با تکیه بر اینکه مرجع ضمیر «له» به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] باز می‌گردد، بر این باورند که منظور از حفظ، محافظت از حضرت محمد(ص) است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، نشر فراهانی، ج۱۳، ص۱۷۰و ۱۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ق، ج۱۱، ص۱۷ و ۱۸؛  ۱۴۲۳ق، ج۱۹، ص۱۶۹.</ref> علامه طباطبایی و [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] با این نظر مخالف بوده و معتقدند محتوای آیات قبل از آیه حفظ، با این نظریه همخوانی ندارد.<ref>طباطبایی، المیران، ۱۳۷۴ق، ج۱۲، ص۱۴۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۱، ص۱۷و ۱۸.</ref>
# ابن عربی در تفسیر آیه ۴۲ سوره فصلت (لَا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ) محفوظ بودن قرآن از آمیخته شدن به باطل را از دوجهت دانسته یکی از جهت آمدن کتابی از سوی خداوند که از نظر حقانیت و راستی و درستی برتر از قرآن باشد و دیگر از جهت تصرفات و تغییرات از سوی انسان‌ها که هیچ کدامش ممکن نیست زیرا قرآن در لوح محفوظ است و از هر تصرف و آسیبی مصون و محفوظ است. وی آیه ۹ سوره حجر را دلیل بر این ادعا دانسته است. <ref>ابن عربی، تفسیر ابن عربی،۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۱۳.</ref>
#[[ابن‌عربی|ابن عربی]] در تفسیر آیه ۴۲ سوره فصلت (لَا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ) محفوظ بودن قرآن از آمیخته شدن به باطل را از دوجهت دانسته یکی از جهت آمدن کتابی از سوی خداوند که از نظر حقانیت و راستی و درستی برتر از قرآن باشد و دیگر از جهت تصرفات و تغییرات از سوی انسان‌ها که هیچ کدامش ممکن نیست زیرا قرآن در لوح محفوظ است و از هر تصرف و آسیبی مصون و محفوظ است. وی آیه ۹ سوره حجر را دلیل بر این ادعا دانسته است. <ref>ابن عربی، تفسیر ابن عربی،۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۱۳.</ref>


== مسئله تحریف ==
==مسئله تحریف==
اکثر متون اسلامی این آیه را به معنای حفاظت الهی از تحریف قرآن در نظر گرفته‌اند. بر اساس این دیدگاه، از نظر ادبی این آیه به صورت جمله اسمیه و با اِنّ و همراه با ضمیر منفصل «نحن» و لام تأكید در(لَحَافِظُونَ) بیان شده است تا تأكید كند که خودِ خداوند حافظ قرآن از تحریف است.<ref>جوان‌آراسته، درسنامه علوم قرآنى، ۱۳۹۷ش، ص۱۰.</ref> به گفتۀ [[محمدآصف محسنی قندهاری|محمدآصف محسنی]]، پيامبر(ص) نسبت به سرنوشت قرآن کریم نگران بود و خداوند براى تَسلّى خاطر او وعده داد كه قرآن را حفظ می‌كند.<ref>محسنی، خصائص خاتم النبیین، ۱۳۹۶ش، ص۱۱۸.</ref> با این حال اشکالاتی به دلالت این آیه بر عدم تحریف قرآن وارد شده است:
اکثر متون اسلامی این آیه را به معنای حفاظت الهی از تحریف قرآن در نظر گرفته‌اند. بر اساس این دیدگاه، از نظر ادبی این آیه به صورت جمله اسمیه و با اِنّ و همراه با ضمیر منفصل «نحن» و لام تأكید در(لَحَافِظُونَ) بیان شده است تا تأكید كند که خودِ خداوند حافظ قرآن از تحریف است.<ref>جوان‌آراسته، درسنامه علوم قرآنى، ۱۳۹۷ش، ص۱۰.</ref> به گفتۀ [[محمدآصف محسنی قندهاری|محمدآصف محسنی]]، پيامبر(ص) نسبت به سرنوشت قرآن کریم نگران بود و خداوند براى تَسلّى خاطر او وعده داد كه قرآن را حفظ می‌كند.<ref>محسنی، خصائص خاتم النبیین، ۱۳۹۶ش، ص۱۱۸.</ref> با این حال اشکالاتی به دلالت این آیه بر عدم تحریف قرآن وارد شده است:
* ایراد: برخی معتقدند، اگر واقعاً خداوند وعده عدم تحریف داده بود، نیازی نبود تا مسلمانان به ویژه [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]] تلاشی برای جمع‌آوری [[مصحف]] و حفظ آن انجام دهند.
*ایراد: برخی معتقدند، اگر واقعاً خداوند وعده عدم تحریف داده بود، نیازی نبود تا مسلمانان به ویژه [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]] تلاشی برای جمع‌آوری [[مصحف]] و حفظ آن انجام دهند.
** پاسخ: [[فخر رازی]] معتقد است، خودِ همین تلاش‌های مسلمانان در حفظ قرآن نشان می‌دهد که خداوند به دنبال حفظ قرآن بوده و از این طریق به وعده‌اش عمل نموده است.‌<ref>فخر رازی، تفسیر الرازی، ۱۴۲۳ق، ج۱۹، ص۱۶۹.</ref>
**پاسخ: [[فخر رازی]] معتقد است، خودِ همین تلاش‌های مسلمانان در حفظ قرآن نشان می‌دهد که خداوند به دنبال حفظ قرآن بوده و از این طریق به وعده‌اش عمل نموده است.‌<ref>فخر رازی، تفسیر الرازی، ۱۴۲۳ق، ج۱۹، ص۱۶۹.</ref>
* ایراد: برخی، استناد به این آیه برای اثبات عدم تحریف را «دور» دانسته‌اند؛ زیرا اگر بخواهیم با این آیه به عدم تحریف قرآن استدلال کنیم، بایستی از قبل مطمئن باشیم که خود همین آیه بر اساس تحریف به قرآن اضافه نشده باشد.
*ایراد: برخی، استناد به این آیه برای اثبات عدم تحریف را «دور» دانسته‌اند؛ زیرا اگر بخواهیم با این آیه به عدم تحریف قرآن استدلال کنیم، بایستی از قبل مطمئن باشیم که خود همین آیه بر اساس تحریف به قرآن اضافه نشده باشد.
** پاسخ: [[سید ابوالقاسم خویی|آیت‌الله خویی]] چنین پاسخ می‌دهند که، مسئله تحریف به طور تاریخی به آیات مشخصی اشاره دارد و درباره این آیه کسی ادعای تحریف یا اضافه شدن ندارد. بنا بر این این اشکال وارد نیست.<ref>خوئی، البیان فی تفسیر القرآن، ص۲۰۷</ref>
**پاسخ: [[سید ابوالقاسم خویی|آیت‌الله خویی]] چنین پاسخ می‌دهند که، مسئله تحریف به طور تاریخی به آیات مشخصی اشاره دارد و درباره این آیه کسی ادعای تحریف یا اضافه شدن ندارد. بنا بر این این اشکال وارد نیست.<ref>خوئی، البیان فی تفسیر القرآن، ص۲۰۷</ref>


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}


== منابع ==
==منابع==
* ابن عربی، تفسیر ابن عربی، تحقیق و تصحیح:عبد الوارث محمد علي، لبنان، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.  
*ابن عربی، تفسیر ابن عربی، تحقیق و تصحیح:عبد الوارث محمد علي، لبنان، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
* بیضاوی، عبدالله عمر، تفسیر بیضاوی(أنوارالتنزیل وأسرارالتأویل)، بیروت، دارالإحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
*بیضاوی، عبدالله عمر، تفسیر بیضاوی(أنوارالتنزیل وأسرارالتأویل)، بیروت، دارالإحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
* جوان‌آراسته، حسین، درسنامه علوم قرآنی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۷ش.
*جوان‌آراسته، حسین، درسنامه علوم قرآنی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۷ش.
* خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر قرآن، قم، موسسه احیای آثار آیت الله خویی، ۱۴۳۰ق.
*خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر قرآن، قم، موسسه احیای آثار آیت الله خویی، ۱۴۳۰ق.
* زحیلی، وهبه، التفسیر الوسیط، دمشق، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
*زحیلی، وهبه، التفسیر الوسیط، دمشق، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
* زمخشری، محمد بن عمر، الکشاف، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.
*زمخشری، محمد بن عمر، الکشاف، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.
* طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر قرآن، ترجمه محمد باقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.
*طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر قرآن، ترجمه محمد باقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ترجمه نوری همدانی، تهران، نشر فرهانی، چاپ اول، بی‌تا.
*طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ترجمه نوری همدانی، تهران، نشر فرهانی، چاپ اول، بی‌تا.
* طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر قرآن، بیروت،‌ دار الإحیاء تراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.
*طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر قرآن، بیروت،‌ دار الإحیاء تراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.
* فخر رازی، محمد بن عمر، التفسير الکبير (تفسیر الرازی)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۳ق.
*فخر رازی، محمد بن عمر، التفسير الکبير (تفسیر الرازی)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۳ق.
* محسنی، محمدآصف، خصايص خاتم النبيين( ص)، کابل، مرکز حفظ و نشر آثار آیت‌الله محسنی، ۱۳۹۶ش.
*محسنی، محمدآصف، خصايص خاتم النبيين( ص)، کابل، مرکز حفظ و نشر آثار آیت‌الله محسنی، ۱۳۹۶ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
*مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.


== پیوند به بیرون ==
==پیوند به بیرون==
[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1327435/ دلالت آیه نهم سوره حجر بر تحریف ناپذیری قرآن کریم]، زهرا کلباسی، امیر احمدنژاد، مجله قیم، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1327435/ دلالت آیه نهم سوره حجر بر تحریف ناپذیری قرآن کریم]، زهرا کلباسی، امیر احمدنژاد، مجله قیم، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.


confirmed، protected، templateeditor
۵٬۸۲۲

ویرایش