Automoderated users، confirmed
۴۵۷
ویرایش
تهمت: تفاوت میان نسخه‌ها
←مفهومشناسی
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) (− رده:مقالههای جدید (هاتکت)) |
|||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
برخی از علما با استناد به [[حدیث مباهته|حَدیث مُباهِته]]، تهمت‌زدن به [[بدعت|بدعت‌گذاران]] را با وجود مصلحت [[مباح|جایز]] دانسته‌اند با این حال اکثر [[مجتهد|فقیهان]]، این برداشت را ناصحیح دانسته و حدیث را به «قانع‌کردن اهل بدعت با استدلال‌های محکم» معنا کرده‌اند. | برخی از علما با استناد به [[حدیث مباهته|حَدیث مُباهِته]]، تهمت‌زدن به [[بدعت|بدعت‌گذاران]] را با وجود مصلحت [[مباح|جایز]] دانسته‌اند با این حال اکثر [[مجتهد|فقیهان]]، این برداشت را ناصحیح دانسته و حدیث را به «قانع‌کردن اهل بدعت با استدلال‌های محکم» معنا کرده‌اند. | ||
== | ==مفهومشناسی== | ||
تهمت به‌معنای بیان کردن سوء‌ظن<ref>زبیدی، تاج العروس، ذیل واژه «وهم»؛ فراهیدی، العین، ذیل واژه «وهم».</ref> و گمان بدی است که از رفتار و حالات دیگری به دل انسان راه یافته است.<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۴۶.</ref> هرگاه کسی از رفتار یا حالات دیگران برداشت بدی داشته باشد، ولی این برداشت، فقط در دلش بماند و آشکار نکند، به «سوء‌ظن» مبتلا شده است؛ ولی اگر برداشت ناشایستش را بیان کند (چه در حضور شخص و چه در غیابش) به آن «تهمت» گفته می‌شود.<ref>تهرانی، اخلاق الاهی، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۱۴۴.</ref> | تهمت به‌معنای بیان کردن سوء‌ظن<ref>زبیدی، تاج العروس، ذیل واژه «وهم»؛ فراهیدی، العین، ذیل واژه «وهم».</ref> و گمان بدی است که از رفتار و حالات دیگری به دل انسان راه یافته است.<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۴۶.</ref> هرگاه کسی از رفتار یا حالات دیگران برداشت بدی داشته باشد، ولی این برداشت، فقط در دلش بماند و آشکار نکند، به «سوء‌ظن» مبتلا شده است؛ ولی اگر برداشت ناشایستش را بیان کند (چه در حضور شخص و چه در غیابش) به آن «تهمت» گفته می‌شود.<ref>تهرانی، اخلاق الاهی، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۱۴۴.</ref> | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
در کتاب‌های روایی علاوه بر گشودن بخشی مجزا در بیان حرام بودن تهمت<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۱؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۲۴ق، ج۱۲، ص۳۰۲.</ref> زشت‌ترین مصداق آن، تهمت‌زدن به [[خیانت در امانت]] در حق شخصی است که در کاری امینش قرار داده‌اند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۹۸.</ref> همچنین با مکروه<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۲۴ق، ج۱۲، ص۳۶.</ref> دانستن انجام عملی که زمینۀ بدگمانی دیگران را فراهم کند، به آثار زشت تهمت اشاره و مواردی را به‌عنوان راه در امان ماندن از تهمت و راه رهایی از تهمت‌زدن ارائه نموده‌اند؛ نظیر | در کتاب‌های روایی علاوه بر گشودن بخشی مجزا در بیان حرام بودن تهمت<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۱؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۲۴ق، ج۱۲، ص۳۰۲.</ref> زشت‌ترین مصداق آن، تهمت‌زدن به [[خیانت در امانت]] در حق شخصی است که در کاری امینش قرار داده‌اند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۹۸.</ref> همچنین با مکروه<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۲۴ق، ج۱۲، ص۳۶.</ref> دانستن انجام عملی که زمینۀ بدگمانی دیگران را فراهم کند، به آثار زشت تهمت اشاره و مواردی را به‌عنوان راه در امان ماندن از تهمت و راه رهایی از تهمت‌زدن ارائه نموده‌اند؛ نظیر | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]:{{سخ}} {{حدیث|إیاک و مَواطِنَ التُّهْمةِ و المجلسَ المَظْنونَ بهِ السّوءُ، فإنَّ قَرینَ السُّوءِ یغُرُّ جَلِیسَهُ|ترجمه=از رفت و آمد به جاهای تهمت برانگیز و مجالسی که گمان بد به آنها برده می‌شود بپرهیز؛ زیرا دوست بد همنشین خود را می‌فریبد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۷.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]:{{سخ}} {{حدیث|إیاک و مَواطِنَ التُّهْمةِ و المجلسَ المَظْنونَ بهِ السّوءُ، فإنَّ قَرینَ السُّوءِ یغُرُّ جَلِیسَهُ|ترجمه=از رفت و آمد به جاهای تهمت برانگیز و مجالسی که گمان بد به آنها برده می‌شود بپرهیز؛ زیرا دوست بد همنشین خود را می‌فریبد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۷.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
* تهمت موجب از بین رفتن [[ایمان|ایمان]] فرد مؤمن می‌شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> | *تهمت موجب از بین رفتن [[ایمان|ایمان]] فرد مؤمن می‌شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> | ||
* تهمت باعث نابودی حریم برادری و روابط انسانی میان افراد جامعه است و موجب عدم اعتماد و ترس از اطمینان را فراهم می‌سازد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> | *تهمت باعث نابودی حریم برادری و روابط انسانی میان افراد جامعه است و موجب عدم اعتماد و ترس از اطمینان را فراهم می‌سازد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> | ||
*معاشرت نکردن با افراد زشت‌کار.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۵۲.</ref> | *معاشرت نکردن با افراد زشت‌کار.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۵۲.</ref> | ||
*حاضر نشدن در مجلس افراد زشت‌کار.<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۸۷.</ref> | *حاضر نشدن در مجلس افراد زشت‌کار.<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۸۷.</ref> | ||
* حاضر نشدن در کنار عمل زشت و همچنین مکان و محلی که منسوب به زشت‌کاران است.<ref>علامه مجلسی، حلیة المتقین، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵۵.</ref> | *حاضر نشدن در کنار عمل زشت و همچنین مکان و محلی که منسوب به زشت‌کاران است.<ref>علامه مجلسی، حلیة المتقین، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵۵.</ref> | ||
* [[تجسس|تجسس نکردن]] در کارهای دیگران و حمل کردن سخنان و افعال دوپهلو بر بهترین وجه آن.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۲. همدانی، مصباح الفقیه، مکتبة النجاح، ج۲، ص۶۷۲.</ref> | *[[تجسس|تجسس نکردن]] در کارهای دیگران و حمل کردن سخنان و افعال دوپهلو بر بهترین وجه آن.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۲. همدانی، مصباح الفقیه، مکتبة النجاح، ج۲، ص۶۷۲.</ref> | ||
==حکم شرعی== | ==حکم شرعی== | ||
برای تهمت در فقه احکامی بیان شده است؛ نظیر | برای تهمت در فقه احکامی بیان شده است؛ نظیر | ||
* برداشت بد (سوء) از رفتار دیگران و انتشار آن [[حرام]] است<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۵۹؛ شهید ثانی، الرسائل، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹۳؛ شهید ثانی، کشف الریبة، ۱۳۹۰ق، ص۲۱.</ref> و از [[گناهان کبیره]] محسوب می‌شود.<ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۳۳۱؛ حر عاملی، آداب معاشرت، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۴؛ دستغیب، گناهان کبیره، کانون ابلاغ اندیشه‌های اسلامی، ج۲، ص۳۸۶.</ref> | *برداشت بد (سوء) از رفتار دیگران و انتشار آن [[حرام]] است<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۵۹؛ شهید ثانی، الرسائل، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹۳؛ شهید ثانی، کشف الریبة، ۱۳۹۰ق، ص۲۱.</ref> و از [[گناهان کبیره]] محسوب می‌شود.<ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۳۳۱؛ حر عاملی، آداب معاشرت، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۴؛ دستغیب، گناهان کبیره، کانون ابلاغ اندیشه‌های اسلامی، ج۲، ص۳۸۶.</ref> | ||
* تهمت [[تعزیر]] دارد، مگر اینکه به [[قذف|حد قذف]] برسد.<ref>امام خمینی، استفتائات امام خمینی، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۴۵۲؛ فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۳۴۰؛ مکارم شیرازی، مجموعه استفتائات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۳۵۶.</ref> | *تهمت [[تعزیر]] دارد، مگر اینکه به [[قذف|حد قذف]] برسد.<ref>امام خمینی، استفتائات امام خمینی، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۴۵۲؛ فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۳۴۰؛ مکارم شیرازی، مجموعه استفتائات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۳۵۶.</ref> | ||
* اگر کسی سوء‌ظنش را درباره شخصی نزد دیگران ابراز کند، دو گناه مرتکب شده است اگر واقعا آن صفت زشت و عیب در آن شخص وجود داشته باشد [[غیبت]] است<ref>ورّام مجموعه ورّام، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۳۵؛ تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۴۳.</ref> و اگر نباشد [[بهتان]] حساب می‌شود.<ref>تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۴۳.</ref> | *اگر کسی سوء‌ظنش را درباره شخصی نزد دیگران ابراز کند، دو گناه مرتکب شده است اگر واقعا آن صفت زشت و عیب در آن شخص وجود داشته باشد [[غیبت]] است<ref>ورّام مجموعه ورّام، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۳۵؛ تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۴۳.</ref> و اگر نباشد [[بهتان]] حساب می‌شود.<ref>تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۴۳.</ref> | ||
* اگر شخصی سوء‌ظنش را به خود شخص در حضور دیگران ابراز کند از مصادیق [[هتک حرمت|هَتکِ حُرمت]] حساب می‌شود و حرام است.<ref>تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۴۴.</ref> | *اگر شخصی سوء‌ظنش را به خود شخص در حضور دیگران ابراز کند از مصادیق [[هتک حرمت|هَتکِ حُرمت]] حساب می‌شود و حرام است.<ref>تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۴۴.</ref> | ||
* در حرام بودن تهمت، فرقی نیست بین اینکه در حضور شخص بگوید و یا در غیابش،<ref>تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۳۳.</ref> تهمت را بگوید یا بنویسد یا به اشاره بفهماند، آن را با زبان یا قلم به مخاطب ارائه دهد یا با وسایلی نظیر تلفن همراه، رایانه و شبکه‌های اجتماعی و مانند آن.<ref>سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۲، ص۲۰۸؛ [https://www.leader.ir/fa/content/23577/%D8%AA%D9%87%D9%85%D8%AA-%D8%B2%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86 «تهمت زدن به دیگران»]، وبگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری.</ref> | *در حرام بودن تهمت، فرقی نیست بین اینکه در حضور شخص بگوید و یا در غیابش،<ref>تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۳۳.</ref> تهمت را بگوید یا بنویسد یا به اشاره بفهماند، آن را با زبان یا قلم به مخاطب ارائه دهد یا با وسایلی نظیر تلفن همراه، رایانه و شبکه‌های اجتماعی و مانند آن.<ref>سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۲، ص۲۰۸؛ [https://www.leader.ir/fa/content/23577/%D8%AA%D9%87%D9%85%D8%AA-%D8%B2%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86 «تهمت زدن به دیگران»]، وبگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری.</ref> | ||
* انسان نباید به تهمت درباره دیگران گوش دهد و در صورت شنیدن وظیفه دارد که از متهم دفاع و رفع اتهام کند.<ref>تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۳۳.</ref> | *انسان نباید به تهمت درباره دیگران گوش دهد و در صورت شنیدن وظیفه دارد که از متهم دفاع و رفع اتهام کند.<ref>تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۳۳.</ref> | ||
* فردی که مرتکب تهمت شده، باید از گناه خود [[توبه]] نماید و [[احتیاط مستحب]] است، چنانچه [[حلالیت‌طلبی|حلالیت‌طلبیدن]] از شخص مورد اتهام پیامدهای بدی ندارد، این کار را انجام دهد.<ref>سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۲، ص۲۰۹.</ref> | *فردی که مرتکب تهمت شده، باید از گناه خود [[توبه]] نماید و [[احتیاط مستحب]] است، چنانچه [[حلالیت‌طلبی|حلالیت‌طلبیدن]] از شخص مورد اتهام پیامدهای بدی ندارد، این کار را انجام دهد.<ref>سیستانی، توضیح المسائل جامع، ۱۳۹۶ش، ج۲، ص۲۰۹.</ref> | ||
==حدیث مباهته== | ==حدیث مباهته== | ||