محمدمحسن فیض کاشانی: تفاوت میان نسخه‌ها

فیض در [[۱۴ صفر]] سال ۱۰۰۷ق (مصادف با [[سال ۹۷۷ هجری شمسی)|۹۷۷ش]]) در [[کاشان]] زاده شد.<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷.</ref>

خاندان فیض از خانواده‌های علمی و مشهور [[شیعه]] بوده است.<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷.</ref> پدرش [[رضی الدین شاه مرتضی]] (۹۵۰-۱۰۰۹ق)<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۷۹.</ref> و مادرش زهرا خاتون (درگذشت: [[سال ۱۰۷۱ هجری قمری|۱۰۷۱ق]])، دختر ضیاء العرفا رازی بود.<ref> فیض کاشانی، دیوان، ۱۳۷۱ش، ج۱، مقدمه مصحح، ص۶.</ref> جدّ فیض، تاج الدین شاه محمود فرزند [[ملا علی کاشانی]]، در [[کاشان]] مدفون است.

نام فیض، محمد بود.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۷۹؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، ج۱، ترجمه مؤلف، ص۱۷، مقدمه مصنف، ص۴.</ref> اما به محسن یا محمدمحسن شهرت داشت.<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷، مقدمه مصنف، ص۴.</ref> او داماد [[ملاصدرا]](درگذشت: [[سال ۱۰۵۰ هجری قمری|۱۰۵۰ق]]) بود و پدرزنش او را فیض، و داماد دیگرش [[عبدالرزاق لاهیجی|لاهیجی]](درگذشت: [[سال ۱۰۷۲ هجری قمری|۱۰۷۲ق]]) را فیاض لقب داد.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۴،۱۰۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱.</ref>

*سکینه کنیه‌اش ام سلمه<ref> فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، مقدمه مصحح، ج۱، ص۱۸-۳۰.</ref>

فیض در کاشان و قمصر، [[نماز جمعه]] اقامه می‌کرد.<ref> فیض کاشانی، رسالۀ شرح صدر، ۱۳۸۷ش، ص۶۱،۶۲؛ گلشن ابرار، ج۱، ص۲۲۶.</ref> او دعوت [[شاه صفی]] را برای اقامت در اصفهان نپذیرفت، اما به دعوت [[شاه عباس دوم]] برای اقامه [[نماز جمعه]] در [[مسجد جامع اصفهان|مسجد جامع عتیق]] به اصفهان رفت.<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرایع، ۱۴۰۱ق، ج۱، مقدمه، ص۱۸؛ فیض کاشانی، شرح صدر، در مجموعه رسائل فیض کاشانی، ۱۳۸۷ش، ص۳۶-۴۴؛ فیض کاشانی، الاعتذار، ۱۳۷۱ش، ص۲۸۱.</ref>

فیض، تحصیلاتش را در کاشان آغاز کرد، او در ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیلات به [[اصفهان]] رفت. پس از آن دو سال در [[شیراز]] نزد [[سید ماجد بن هاشم بحرانی|سید ماجد بحرانی]](درگذشت: [[سال ۱۰۲۸ هجری قمری|۱۰۲۸ق‌]]/۱۶۱۹م‌) شاگردی کرد. فیض بار دیگر به اصفهان بازگشت و در حلقه درس [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]] حاضر شد. وی در سفر [[حج]] از شیخ محمد نوادۀ [[شهید ثانی]] اجازه روایت دریافت کرد. و پس از آن در [[قم]] نزد ملاصدرا شاگردی کرد و در مراجعت ملاصدار به شیراز او را همراهی نمود و نزدیک به دو سال در آنجا ماند. [[سید محمدباقر خوانساری|صاحب روضات]] و دیگران بر این باورند که فیض در سفر نخست به شیراز نزد ملاصدرا شاگردی کرده است اما این گفته، با نوشته‌های خود فیض سازگار نیست.<ref> فیض کاشانی، دیوان، ۱۳۷۱ش، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض کاشانی.</ref> فیض سرانجام به کاشان بازگشت و به امر تدریس، تعلیم و تالیف پرداخت.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۳؛ فیض کاشانی، دیوان، ۱۳۷۱ش، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض کاشانی.</ref> درباره دلیل نامگذاری [[مدرسه فیضیه (قم)|مدرسه فیضیه]]، به سکونت فیض در آن اشاره شده است.

اندیشمندان بسیاری همچون [[عبدالله بن عیسی افندی|افندی]]، [[شیخ حر عاملی|حر عاملی]]، [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]]، [[شیخ عباس قمی]]، [[عبدالحسین امینی|علامه امینی]] و... او را با کلماتی همچون فیلسوف، حکیم، متلکم، محدث، [[فقیه]]، شاعر، ادیب، عالم، فاضل ستوده‌اند.<ref> حر عاملی، ج۲، ص۳۰۵؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰.</ref><ref> نک: فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۱۳۸۳ش، ج۱، مقدمه، ص۲۲-۲۴.</ref>[[مرتضی مطهری|مطهری]]  فیض  را با عناوینی چون حکیم، عارف، محدث و مفسر معرفی کرده و او را از مشاهیر علمای شیعه دانسته  که عمر پربرکتی داشته و به کثرت و جودت(نیک بودن) تألیف معروف است.<ref>مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص۳۹۹.</ref> به باور مطهری فیض کاشانی یک مرد ذوحیاتین است؛ یعنی هم مرد محدّث  و فقیه است و گاهی در آن کار محدّثی و فقاهتش خیلی هم قشری(توجه داشتن فقط به ظواهر قرآن وحدیث)می‌شود، و هم ضمنا مرد حکیم و فیلسوفی است و یک مرد ذوجَنبتین است.<ref>مطهری، معاد، ص۴۷.</ref>

* [[محمد بن حسن بن زین الدین عاملی]] نوادۀ [[شهید ثانی]]،در سفری که به [[مکه]] داشت از او [[اجازه روایت]] دریافت کرد.<ref> فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، مقدمه مصحح، ص۳۳.</ref>

در برخی منابع از [[خلیل بن غازی قزوینی|ملا خلیل قزوینی]]، [[محمدطاهر قمی]]، [[محمدصالح بن احمد مازندرانی|ملا محمدصالح مازندرانی]] و پدرش نیز به عنوان استادان وی نام برده شده است.<ref> فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، ج۱، مقدمه، ص۳۲.</ref>

* [[محمدمحسن عرفان شیرازی]] و...<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱؛ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، مقدمه مصحح، ص۳۳.</ref>

فیض آثار بسیاری از خود به جای گذاشت. او در کتاب فهرست تصانیف از ۱۰۰ اثر نام برده است<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، مقدمه مصحح، ص۵۱.</ref> [[سید نعمت‌الله جزایری|سید نعمت الله جزایری]] آثار او را، حدود ۲۰۰ اثر می‌داند.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۹۳.</ref> در دیگر منابع تا ۱۴۰ اثر ثبت شده است<ref> فیض کاشانی، دیوان، ۱۳۷۱ش، ج۱، مقدمه مصحح، ص۸۲-۸۸؛ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، مقدمه مصحح، ص۳۳-۵۹.</ref> و برخی از آثار او عبارتند از:

* [[شرح صدر (کتاب)|رساله شرح صدر]] و...<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۱-۹۳؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۰.</ref><ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۱-۱۸۲؛ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۱۲ق، مقدمه مصحح، ص۳۳-۵۹؛ نک، حر عاملی، ج۲، ۳۰-۳۰۶.</ref>

|فیض خود را زغم نجات دهید| کوست خاک شما جعلت فداک<ref> فیض کاشانی، دیوان، ۱۳۷۱ش، ص۳۴۹.</ref>}}

[[سید محمدباقر خوانساری|خوانساری]] و [[یوسف بن احمد بحرانی|شیخ یوسف بحرانی]]، ملا محسن را در شمار [[اخباریان]] می‌دانند.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۸۵.</ref><ref> فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۱۳۸۳ش، ج۱، مقدمه، ص۲۳، به نقل از لؤلؤة البحرین، ص۱۳۳.</ref> نوشته‌های او نیز این امر را تأیید می‌کند.<ref> فیض کاشانی، ده رساله، ۱۳۷۱ش، ص۱۹۶.</ref> فیض در بسیاری از مسائل آراء مستقلی داشت؛ برخی از آراء خاص او عبارتند از:

*جواز [[غنا]] و موسیقی<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرایع، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۲۱.</ref> از نظر او غناء فی نفسه(بدون همراه شدن با حرامی دیگر) حرام نیست؛ وی با استناد به روایات حرمت غناء را مخصوص جایی می‌دانست که با حرام دیگری همراه باشد مانند بازی با آلات [[لهو]]، وارد شدن مردان بر زنان، گوش دادن مردان صدای زنان را و مشتمل بودن بر کلمات باطل.<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۲۱.</ref>

*چیزی که نجس‌ شده، چیز دیگر را نجس‌ نمی‌کند.<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۷۵.</ref>

*[[آب قلیل]] در برخورد با نجاست، نجس نمی‌شود.<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۸۱.</ref>

*عدم‌ خلود [[کفر|کافران‌]] در عذاب‌ دوزخ.{{مدرک}}{{یاد| فیض کاشانی در [[المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء (کتاب)|المحجة البیضاء]] شرک خفی را مایه خلود در آتش ندانسته ولی شرک جلی(آشکار) را مایه خلود می‌داند. فیض کاشانی، المحجة البیضاء ، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۴۶}}

*متفاوت بودن [[بلوغ]] نسبت به تکالیف مختلف<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۳.</ref>

*حصول [[مغرب شرعی]] با استتار قرص خورشید از دید چشم، اگر حائلی در میان نباشد.<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۹۴.</ref>

*عدم شرط خشک بودن محل [[مسح]] در [[وضو]]<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۴۶.</ref>

*کفایت هر [[غسل|غسلی]] از [[وضو]]<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۵۵.</ref>

*[[واجب عینی|وجوب عینی]] [[نماز جمعه]].<ref> فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۷.</ref>

* فیض کاشانی، الاعتذار، در ده رساله، به کوشش رسول جعفریان، اصفهان، مرکز تحقیقات علمی و دینی امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۷۱ش.

* فیض کاشانی، محمدمحسن، شرح صدر، در مجموعه رسائل فیض کاشانی، محقق: بهراد جعفری، تهران، مدرسه عالی شهید مطهری، ۱۳۸۷ش.

*فیض کاشانی، محمدمحسن، رسالۀ شرح صدر، ضمیمه ده رسالۀ فیض کاشانی، اصفهان، مرکز تحقیقات علمی و دینی امیرالمؤمنین.

* فیض کاشانی، محمدمحسن، کتاب الوافی، تصحیح و تعلیق: ضیاءالدین حسینی، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمومنین علی علیه‌السلام،  ۱۴۱۲ق/۱۳۷۰ش.

* فیض کاشانی، محمدمحسن، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، ناشر: جماعة المدرسين بقم، قم، موسسه النشر الاسلامي، چاپ چهارم، ۱۴۱۷ق.

*فیض کاشانی، محمدمحسن، مفاتیح الشرائع، تحقیق: سید مهدی رجائی، قم، مجمع الذخائر الاسلامیة، ۱۴۰۱ق.