حجر بن عدی: تفاوت میان نسخه‌ها

| آثار              =

}}

به روایت [[مسعودی]]، وی نخستین [[مسلمان|مسلمانی]] بود که در زمان فتوحات وارد [[مرج عذراء]] شد و آنجا را فتح کرد و نخستین مسلمانی بود که به دستور [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] در آنجا به شهادت رسید.

در [[۱۲ اردیبهشت]] سال ۱۳۹۲ه‍.ش مزار و قبر حجر توسط جبهه النصره از مخالفان دولت [[سوریه]] تخریب و ویران شد.

حجر بن عدی بن معاویه بن جبله کندی کوفی، [[کنیه]]‌اش ابو عبدالرحمان و معروف به حجر خیر و حجر بن ادبر<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۳۳.</ref> <small>(ادبر لقب پدر وی بوده است)</small>. در برخی از منابع نسب وی به حجر بن عدی بن بجله یاد شده است.<ref>الامین، اعیان الشیعة، ج۴، ص۵۶۹.</ref>

حجر و برادرش، هانی، در زمان [[پیامبر اکرم(ص)]] اسلام آوردند و حجر از بزرگان بود.<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، دارالکتاب، ج۱، ص۳۸۵.</ref>

حجربن عدی را موثق و عابد دانسته‌اند. وی فقط از علی(ع) روایت کرده است.<ref> رجوع کنید به ابن سعد، ج۶، ص۲۲۰؛ ابن عساکر، ج۱۲، ص۲۱۰</ref>

{{نوشتار اصلی|فتوحات اسلامی}}

حجر در فتوحات اسلامی، از جمله [[نبرد قادسیه]] (سال ۱۴ یا ۱۵ یا ۱۶)، حضور یافت<ref>ابن سعد، ج۶، ص۲۱۷؛ ابن قتیبه، ص۳۳۴؛ ابن اثیر، ج۱، ص۴۶۱.</ref> در نبرد جلولاء (سال ۱۶ یا ۱۷ یا ۱۹) نیز فرماندهی جناح راست لشکر [[عمروبن مالک]] (سردارِ سعدبن ابی وقّاص) را برعهده داشت.<ref>رجوع کنید به بلاذری، ص۲۶۴؛ طبری، ج۴، ص۲۷.</ref>

در فتح [[شام]] نیز شرکت کرد و جزو لشکریانی بود که [[مرج عذراء|مَرج عَذراء]] را فتح کردند. در روایتی از وی به عنوان فاتح آنجا یاد شده است.<ref>رجوع کنید به: ابن عساکر، ج۱۲، ص۲۰۷، ۲۱۰۲۱۱.</ref>

حجر بن عدی پس از فتوحات، ظاهراً در [[کوفه]] اقامت کرد.<ref>رجوع کنید به دینوری، ص۱۴۵.</ref> و با آغاز [[حکومت امام علی(ع)]]، حضرت می‌خواست او را به ریاست [[قبیله کنده|قبیله کنْدَه]] بگمارد و هم قبیله‌ای او، [[اشعث بن قیس کندی|اشعث بن قیس]]، را از آن منصب عزل کند، اما حجر از اینکه تا زنده بودن اشعث، سرپرستی کنده را قبول کند، عذرخواهی کرد.<ref>دینوری، ص۲۲۴.</ref>

حجر تا تَدْمُر به تعقیب مهاجمان پرداخت و سرانجام، آنان را شکست داد. سپس، دو شبانه روز در آن نواحی ماند.<ref>یعقوبی، ج۲، ص۱۹۵ ۱۹۶؛ طبری، ج۵، ص۱۳۵</ref>

پس از شهادت [[امیرمؤمنان]] و به امامت رسیدن [[امام حسن(ع)]] و اقدام آن حضرت برای جنگ با معاویه، جریان به سمتی پیش رفت که امام مصلحت را در پذیرش [[صلح با معاویه]] دید. حجر اولین کسی بود که به دیدار امام رفت و با لحنی تند اعتراض کرد و حضرت را به ادامه جنگ فراخواند. پاسخ امام حسن(ع) این بود که چون رغبت بیشتر مردم عراق بر صلح است، تن به صلح داده است تا جان شیعیان خاص ایشان محفوظ بماند.

پس از آن، حجر نزد [[امام حسین(ع)]] رفت و دیدگاه خود را درباره جنگ با معاویه مطرح کرد، اما ایشان او را به متابعت از امام حسن(ع) فراخواند.<ref> دینوری، ص۲۲۰؛ برای توضیح وجه این اظهارات رجوع کنید به شوشتری، ج۳، ص۱۳۱</ref>

:'''مخالفت با ناسزاگویی به امام علی(ع)'''

چون [[مغیرة بن شعبه]] (حاکم کوفه) به دستور [[معاویه]]، [[حضرت علی(ع)]] را بر منبر [[لعن]] می‌کرد، حجر و [[عمرو بن حمق خزاعی]] همراه شماری از یاران خود، با او مخالفت نمودند<ref> رجوع کنید به یعقوبی، ج۲، ص۲۳۰؛ طبری، ج۵، ص۲۵۴</ref> و به وی سنگ ریزه پرتاب کردند. مغیره با فرستادن مبلغی برای او کوشید وی را به خود نزدیک سازد.<ref> دینوری، ص۲۲۳</ref>

در [[سال ۵۰ قمری]] که [[زیاد بن ابیه]] حکومت [[کوفه]] را، علاوه بر [[بصره]]، از طرف معاویه به دست گرفت، با وجود دوستی‌اش با حجربن عدی، به او درباره دفاع از علی بن ابی طالب و انتقاد از معاویه هشدار داد، اما حجر همچنان بی‌پروا مردم را برضد معاویه تحریک می‌کرد.<ref> رجوع کنید به ابن سعد، ج۶، ص۲۱۸؛ یعقوبی، ج۲، ص۲۳۰</ref>

:'''در مسیر شام'''

== شهادت ==

{{اصلی|مرج عذراء}}

چون حجر و یارانش به قریه [[مرج عذراء]] در دوازده میلی [[دمشق]] رسیدند، معاویه فرمان قتل آنان را صادر کرد،<ref> ابن سعد، ج۶، ص۲۱۹؛ مسعودی، ج۳، ص۱۸۹</ref> اما به شفاعت کسانی<ref> یعقوبی، ج۲، ص۲۳۱</ref> به حجر و شش نفر دیگر فرصت داده شد تا جان خود را با سَبّ علی علیه‌السلام نجات دهند، اما آنان نپذیرفتند و تن به کشته شدن دادند. هفت تن از یاران حجر نجات یافتند؛<ref> رجوع کنید به طبری، ج۵، ص۲۷۵۲۷۸؛ قس ابن سعد، ج۶، ص۲۲۰</ref> [[یعقوبی]]،<ref> ج۲، ص۲۳۱</ref> که عده مقتولان را هفت نفر نوشته، اما فقط از شش تن، نام برده که حجر نیز یکی از آنهاست.

به روایت [[مسعودی]]،<ref> ج۳، ص۱۸۸ ۱۸۹</ref> هفت تن از آنان بیزاری جستن از علی را پذیرفتند و جان به در بردند و هفت تن دیگر کشته شدند. کشتگان را کنار قبرهایی که کنده و کفن‌هایی که گشوده بودند، به [[شهادت]] رساندند، سپس بر آنها [[نماز]] گزاردند و اجسادشان را به خاک سپردند.<ref> یعقوبی، ج۲، ص۲۳۱؛ نیز رجوع کنید به طبری، ج۵، ص۲۷۵۲۷۷</ref>

به روایت مسعودی،<ref> ج۳، ص۱۸۸</ref> حجربن عدی نخستین مسلمانی بود که دست بسته و به اسارت کشته شد. او نخستین مسلمانی بود که در زمان فتوحات وارد [[مرج عذراء]] شد و آنجا را فتح کرد و نخستین مسلمانی بود که در آنجا کشته شد.<ref> ابن سعد، ج۶، ص۲۱۷؛ یعقوبی؛، ج۲، ص۲۳۱، ابن اثیر، ج۱، ص۴۶۲</ref>

درباره تاریخ شهادت او اختلاف است. [[طبری]] و [[ابن اثیر]]، [[سال ۵۱ قمری]]، یعقوبی [[سال ۵۲ قمری]]، و [[ابن قتیبه]] و [[مسعودی]] [[سال ۵۳ قمری]] را زمان شهادت وی ذکر کرده‌اند.<ref> رجوع کنید به طبری، ج۵، ص۲۵۳ به بعد؛ ابن اثیر، ج۱، ص۴۶۲: سال ۵۱؛ یعقوبی، ج۲، ص۲۳۱: سال ۵۲؛ ابن قتیبه، ص۳۳۴؛ مسعودی، ج۳، ص:۱۸۸ سال ۵۳.</ref> در [[روایت|روایتی]] ضعیف، قتل حجر در سال ۵۰ ذکر شده است<ref> رجوع کنید به مسعودی، ج۳، ص۱۹۰.</ref> عبدالله و عبدالرحمان از فرزندان حجر بودند که در سال ۶۷ق همراه [[مختار بن ابی عبید ثقفی]] توسط [[مصعب بن زبیر]] کشته شدند.<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۳۴.</ref>

کوفیان کشتن حجر را وحشتناک دانستند. این امر چنان قبیح بود که انتقاد و اعتراض برخی از نزدیک‌ترین یاران [[معاویه]] را نیز برانگیخت؛ حتی [[مالک بن هبیره|مالک بن هُبَیره]] به وی گفت که به کاری زشت دست زده است و آنان کاری که مستوجب قتل باشد مرتکب نشده بودند، اما معاویه گفت که خواسته است ریشه فتنه را برکند.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۲۴.</ref>

شنیدن این خبر برای [[امام حسین(ع)]] بسیار گران آمد و در نامه‌ای به معاویه، یکی از زشتی‌های رفتار او را کشتن حجر قلمداد کرد.<ref> الدینوری، ص۲۲۳-۲۲۴؛ نیز رجوع کنید به طبری، ج۵، ص۲۷۹؛ کشی، ص۹۹</ref>

:'''واکنش عایشه'''

[[عایشه]] کسی را نزد معاویه فرستاد تا مانع از کشته شدن حجر شود، اما پیک عایشه پس از شهادت حجر رسید.<ref> ابن سعد، ج۶، ص۲۱۹-۲۲۰؛ دینوری، ص۲۲۳-۲۲۴؛ ابن اثیر، ج۱، ص۴۶۲</ref> شهادت حجر، موجب اعتراض عایشه شد. وقتی معاویه علت کار خود را صلاح امت ذکر کرد، عایشه گفت:

:::سمعت [[رسول اکرم|رسول الله]] (صلی الله علیه و آله) یقول سیقتل [[مرج عذراء|بعذراء]] اناس یغضب الله لهم و اهل السماء. ترجمه: شنیدم که پیامبر(ص) می‌گوید: پس از من مردمانی در [[مرج عذراء|عذراء]] کشته می‌شوند که خداوند متعال و اهل آسمان از قتل ایشان به خشم می‌آیند.<ref>سیوطی، الجامع الصغیر، ج۲، ص۶۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، دارالفکر، ج۱۲، ص۲۲۶؛ الصفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۱، ص۲۴۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۱۸، ص۱۲۴.</ref>

در [[۱۲ اردیبهشت]] ۱۳۹۲ش، قبر و [[ضریح]] حجر به دست جبهه النصره از مخالفان دولت [[سوریه]] تخریب شد و پس از [[نبش قبر]]، جسد موجود در قبر به مکانی نامعلوم انتقال یافت.<ref>[http://www.tabnak.ir/fa/news/316855 نبش قبر حجر بن عدی]</ref>

==سریال حجر بن عدی==

این سریال، داستان زندگی حجر را روایت می‌كند. داستان از [[سال ۵ قمری]] آغاز می‌شود و با بررسی مراحل مختلف زندگی حجر همچون مسلمان شدن وی، حضور در جنگ‌های [[نهروان]]، [[صفین]] و [[جمل]]، مخالفت او با تبلیغات  معاویه علیه خاندان پیامبر(ص) و در نهایت شهادت او و جمعی از یارانش در [[سال ۵۱ قمری]] خاتمه می‌یابد.<ref>[http://old.ido.ir/a.aspx?a=1392022208 گفت و گو با تهیه کننده سریال حجر بن عدی]</ref>

کتاب حجر بن عدی -دهمین شماره از مجموعه آشنایی با اسوه‌ها- نوشته [[جواد محدثی]] که چاپ ششم آن در سال ١٣٩٠ش از سوی انتشارات بوستان کتاب قم در ٦٣ص منتشر شده، گزارشی با زبان فارسی امروز از زندگی حجر بن عدی کندی ارائه کرده است.<ref>[https://bookroom.ir/book/43574 آشنایی با اسوه‌ها ١٠: حجر بن عدی] پاتوق کتاب فردا</ref>

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.

{{پایان}}

{{صحابه شهید}}

{{یاران امام علی}}