confirmed، protected، templateeditor
۱٬۸۸۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
این [[آیه]]، درباره دو نفر از [[صحابه|اصحاب پیامبر(ص)]] نازل شد که درباره [[سلمان فارسی]] و [[اسامة بن زید|اُسامة بن زید]] غیبت کرده بودند. | این [[آیه]]، درباره دو نفر از [[صحابه|اصحاب پیامبر(ص)]] نازل شد که درباره [[سلمان فارسی]] و [[اسامة بن زید|اُسامة بن زید]] غیبت کرده بودند. | ||
تعبیر به «برادر» در آیه، به دلیل آن است که طبق [[آیه اخوت|آیه اُخُوَّت]]، [[ایمان|مؤمنان]] برادر یکدیگر خطاب شدهاند. از دیدگاه برخی فقها، براساس عبارت «لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً»، تنها غیبت [[اسلام|مسلمانان]] حرام است و غیبت [[کفر|کافِر]] و حتی [[فاسق]]، [[مباح|مُباح]] شمرده شده است؛ در مقابل، عدهای از فقها براساس عمومیت نهی از غیبت در این آیه، غیبت غیرمؤمنان را نیز حرام شمردهاند. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، براساس آیه مذکور، گمان | تعبیر به «برادر» در آیه، به دلیل آن است که طبق [[آیه اخوت|آیه اُخُوَّت]]، [[ایمان|مؤمنان]] برادر یکدیگر خطاب شدهاند. از دیدگاه برخی فقها، براساس عبارت «لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً»، تنها غیبت [[اسلام|مسلمانان]] حرام است و غیبت [[کفر|کافِر]] و حتی [[فاسق]]، [[مباح|مُباح]] شمرده شده است؛ در مقابل، عدهای از فقها براساس عمومیت نهی از غیبت در این آیه، غیبت غیرمؤمنان را نیز حرام شمردهاند. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، براساس آیه مذکور، گمان بد، منشأ [[تجسس|تَجَسُّس]] است. همچنین تجسس موجب افشای عیوب پنهانی بوده و آگاهی بر عیوب، سبب غیبت میشود؛ به همین دلیل در [[اسلام]] از این سه کار نهی شده است. | ||
==متن و ترجمه آیه غیبت== | ==متن و ترجمه آیه غیبت== | ||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
==شأن نزول== | ==شأن نزول== | ||
درباره آیه غیبت، که در [[مدینه]] نازل شده،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۰۵.</ref> دو [[اسباب نزول|شأن نزول]] نقل شده است: | درباره آیه غیبت، که در [[مدینه]] نازل شده،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۰۵.</ref> دو [[اسباب نزول|شأن نزول]] نقل شده است: | ||
* به گفته [[فضل بن حسن طبرسی|طَبرِسی]] (درگذشت: ۵۴۸ق) در [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مَجْمَعُ البیان]]، این آیه درباره دو نفر از [[صحابه|اصحاب پیامبر(ص)]] که از [[سلمان فارسی]] غیبت کرده بودند، نازل شده است. آن دو نفر، سلمان را خدمت پیامبر(ص) فرستاده بودند تا برای آنان غذا بیاورد. پیامبر(ص)، سلمان را نزد [[اسامة بن زید|اُسامة بن زید]] که انباردار بود، فرستاد. اسامه به سلمان میگوید غذا تمام شده است و سلمان دست خالی برمیگردد. آن دو نفر، اسامه را [[بخل|بَخیل]] خوانده و درباره سلمان گفتند اگر او را سر چاه سمیحه (نام چاهی پرآب) بفرستیم، خشک خواهد شد. سپس خودشان به راه افتادند تا نزد اسامه بيايند و درباره موضوع، تجسس كنند. پیامبر(ص) به آنان فرمود: چه شده است که آثار گوشت را بر دهانتان میبینم. آن دو گفتند: ای پیامبر خدا(ص) ما امروز گوشت نخوردیم. پیامبر فرمود: شما در حال خوردن گوشت سلمان و اسامه هستید! پس از آن آیه غیبت نازل شد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۰۳.</ref> | *به گفته [[فضل بن حسن طبرسی|طَبرِسی]] (درگذشت: ۵۴۸ق) در [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مَجْمَعُ البیان]]، این آیه درباره دو نفر از [[صحابه|اصحاب پیامبر(ص)]] که از [[سلمان فارسی]] غیبت کرده بودند، نازل شده است. آن دو نفر، سلمان را خدمت پیامبر(ص) فرستاده بودند تا برای آنان غذا بیاورد. پیامبر(ص)، سلمان را نزد [[اسامة بن زید|اُسامة بن زید]] که انباردار بود، فرستاد. اسامه به سلمان میگوید غذا تمام شده است و سلمان دست خالی برمیگردد. آن دو نفر، اسامه را [[بخل|بَخیل]] خوانده و درباره سلمان گفتند اگر او را سر چاه سمیحه (نام چاهی پرآب) بفرستیم، خشک خواهد شد. سپس خودشان به راه افتادند تا نزد اسامه بيايند و درباره موضوع، تجسس كنند. پیامبر(ص) به آنان فرمود: چه شده است که آثار گوشت را بر دهانتان میبینم. آن دو گفتند: ای پیامبر خدا(ص) ما امروز گوشت نخوردیم. پیامبر فرمود: شما در حال خوردن گوشت سلمان و اسامه هستید! پس از آن آیه غیبت نازل شد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۰۳.</ref> | ||
* نقل شده «وَلایَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً» درباره یکی از خدمتگزاران [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نازل شد که هنگامی که صحابه به دیدار پیامبر(ص) میآمدند، از آنها درخواست غذا میکرد و سپس مانع از دیدار آنها میشد. به همین جهت به او بخیل نرمزبان گفتند و آیه درباره او نازل شد.<ref>ابنابیحاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۳۳۰۶.</ref> | *نقل شده «وَلایَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً» درباره یکی از خدمتگزاران [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نازل شد که هنگامی که صحابه به دیدار پیامبر(ص) میآمدند، از آنها درخواست غذا میکرد و سپس مانع از دیدار آنها میشد. به همین جهت به او بخیل نرمزبان گفتند و آیه درباره او نازل شد.<ref>ابنابیحاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۳۳۰۶.</ref> | ||
==نکات تفسیری== | ==نکات تفسیری== | ||
خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
==کاربردهای فقهی== | ==کاربردهای فقهی== | ||
[[مجتهد|فقها]] براساس آیه غیبت، احکامی برای غیبت ذکر کردهاند که عبارتند از: | [[مجتهد|فقها]] براساس آیه غیبت، احکامی برای غیبت ذکر کردهاند که عبارتند از: | ||
* فقیهان از این آیه برای حرمت غیبت استفاده میکنند.<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۶۱؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹۹ و۲۰۰.</ref> برای [[غیبت]]، تعاریف مختلفی ارائه شده است<ref>نگاه کنید به: امام خمینی، مکاسب المحرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱ -۳۸۵.</ref> به گفته علامه طباطبایی، وجه مشترک همه آنها این است که پشت سر کسی چیزی گفته شود که اگر بشنود، ناراحت شود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۳.</ref> | *فقیهان از این آیه برای حرمت غیبت استفاده میکنند.<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۶۱؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹۹ و۲۰۰.</ref> برای [[غیبت]]، تعاریف مختلفی ارائه شده است<ref>نگاه کنید به: امام خمینی، مکاسب المحرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱ -۳۸۵.</ref> به گفته علامه طباطبایی، وجه مشترک همه آنها این است که پشت سر کسی چیزی گفته شود که اگر بشنود، ناراحت شود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۳.</ref> | ||
* غیبت را به جهت ناپسندشمردن آن در آیه مذکور و تشبیه آن به خوردن گوشت مرده، [[گناهان کبیره|گناه کبیره]] شمردهاند.<ref>شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، کتابفروشی بصیرت، ص۲۸۵؛ اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۳۳۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۸۵.</ref> | *غیبت را به جهت ناپسندشمردن آن در آیه مذکور و تشبیه آن به خوردن گوشت مرده، [[گناهان کبیره|گناه کبیره]] شمردهاند.<ref>شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، کتابفروشی بصیرت، ص۲۸۵؛ اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۳۳۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۸۵.</ref> | ||
* گفته شده حرمت غیبت در آیه، تنها غیبت [[اسلام|مسلمانان]] را شامل میشود؛ زیرا عبارت «لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً» شامل [[کفر|کافر]] نمیشود.<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۶ و ۷۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۵.</ref> همچنین واژه «بعضکم» در آیه را دلیل بر جواز غیبت کافر دانستهاند.<ref>فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶ و۴۱۷.</ref> | *گفته شده حرمت غیبت در آیه، تنها غیبت [[اسلام|مسلمانان]] را شامل میشود؛ زیرا عبارت «لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً» شامل [[کفر|کافر]] نمیشود.<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۶ و ۷۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۳۲۵.</ref> همچنین واژه «بعضکم» در آیه را دلیل بر جواز غیبت کافر دانستهاند.<ref>فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶ و۴۱۷.</ref> | ||
* برخی از فقها براساس عمومیت نهی از غیبت در آیه، غیبت غیرمؤمنان را نیز حرام میدانند؛<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۶ و ۷۷. </ref> اما از نظر بعضی، آیه تنها شامل حرمت غیبت مؤمنان است.<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۶۱؛ فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶.</ref> | *برخی از فقها براساس عمومیت نهی از غیبت در آیه، غیبت غیرمؤمنان را نیز حرام میدانند؛<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۶ و ۷۷. </ref> اما از نظر بعضی، آیه تنها شامل حرمت غیبت مؤمنان است.<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۶۱؛ فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶.</ref> | ||
* غیبت [[فاسق]] از عموم آیه استثنا شده و غیبتش [[مباح|مُباح]] شمرده شده است.<ref>فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶.</ref> | *غیبت [[فاسق]] از عموم آیه استثنا شده و غیبتش [[مباح|مُباح]] شمرده شده است.<ref>فاضل کاظمی، مسالک الافهام، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۴۱۶.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابنابیحاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق. | * ابنابیحاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق. |