سید محمدسعید حبوبی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سید محمدسعید حَبّوبی''' (۱۲۶۶ ـ ۱۳۳۳ق)، مشهور به '''حَبّوبی كبیر'''، [[فقیه]] و شاعر [[امامیه|امامی]] و یكی از رهبران ''[[جهاد]]'' [[عراق]] با [[انگلیس]] بود. وی اولین كسی بود كه به جواز تأسیس مدارس جدید در [[بغداد]]، برای آموزش زبان‌های خارجی، [[فتوا]] داد.

از مشهورترین استادان وی می‌توان [[ملا حسینقلی همدانی]]، [[میرزا حبیب الله رشتی]]، [[سید مرتضی رضوی كشمیری]]، را نام برد. [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی]] و [[سید محسن حکیم]] از شاگردان او بوده‌اند. او همچنین در زمان اقامت [[سید جمال الدین اسد آبادی]] در [[نجف]]، با او هم‌فكری و ارتباط نزدیك داشت.

==زندگینامه==

حبوبی در ۱۲۶۶ق در [[نجف]] به‌ دنیا آمد. نسب پدرش، سیدمحمود، به [[امام حسن]] (ع) می‌رسد.<ref>حبوبی، مقدمه جواهری، ص ۸.</ref> خاندان حبوبی در اصل، اهل [[حجاز]] و بیشترشان تاجر بودند. وی تحصیلات را در نجف آغاز کرد. مدتی در حجاز تجارت کرد و سپس به نجف بازگشت. او از رهبران جهاد علیه اشغال عراق از سوی انگلستان بود. سید محمدسعید حبوبی به سبب فشارهای روحی ناشی از شكست در شعیبه، در [[ناصریه]] بیمار شد و در ۱۳۳۳ق درگذشت. جنازه او، پس از تشییع تا [[نجف]]، در صحن حرم [[امام علی]] (ع) دفن شد. حكومت [[عثمانی]] نیز در مراسمی از او تجلیل كرد.<ref>جبوری، النجف الاشرف و حركة الجهاد، ص ۲۱۶.</ref> شیخ جواد شبیبی نجفی در رحلت وی قصیده‌ای با این مطلع سروده؛

{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول =:{{سخ}}{{شعر|نستعلیق}}{{ب|لواءالدین لف فلا جهاد | و باب العلم سد فلا اجتهاد }}{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی | منبع = <small></small> | تراز = وسط| عرض = ۳۲۰px | اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه=| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

==تحصیلات علمی ـ ادبی==

{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = من قصیدة: خطرت{{سخ}}{{شعر|}}{{ب|خَطَرتْ، فجـدَّ وشـاحُهـا بخـفـــــــــــــوقِ | فكأنهـا اتشحت بقـلـب مَشــــــــــــــوقِ}}{{ب|وعـلی الـدلال تـمـــــــــاسكت، فتلاعبت | كف النسـیـم بقـدِّهـا الـمَمْشـــــــــــوق}}{{ب| سمة الـوقـور، إذا مشـت، تعتـادهـــــــا | لـولا الصّبـا، وتدلّلُ الـمعـشــــــــــوق}}{{ب|شـربت بـوجنـتهـا دمـــــــــی، واستخدمته | لخضـاب أنمـلهــــــــــــــا دم الراووق}}{{ب|تـرتجُّ مـن أردافهـا فـی جــــــــــــدول | متعـلقٍ مـن خـصرهـا بـدقـیـــــــــــــق}}{{ب|وتعـلّم النـاقـوس نغمة جَرْسِهــــــــــــا | فأهلَّ للقسّیس والـبطریــــــــــــــــــق}}{{ب|یـا «أسمَ» جـادكـم الغمـــــــامُ إذا سَرَی | متجلِّلا برواعـــــــــــــــــــدٍ، وبروق}}{{ب|جَوْنٌ إذا احتلـب الـمهــــــــــــبّ ضروعه | هدرت رواعـدُهُ هدیرَ فـنـیـــــــــــــــق}}{{ب|إنّی وثقت بحـبكـم فتكـــــــــــــــاثرت | عِلَلٌ تقـلِّلُه، فقـلَّ وثـوقــــــــــــــــی}}{{ب|كـان الشبـابُ الغضُّ مـوسمَ لـذّتــــــــــی | قـد راج سـوق عكـاظِه فـی سـوقــــــــــی}}{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی | منبع =[http://www.almoajam.org/poet_details.php?id=۶۴۶۶ معجم البابطین لشعراء العربیه فی القرنین التاسع عشر و العشرین] | تراز = چپ| عرض = ۴۰۰px | اندازه خط = ۱۰px| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

محمدسعید علوم مقدماتی را در نجف خواند.<ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات، قسم۲، ص ۸۱۴ـ ۸۱۵.</ref> ادبیات را نیز نزد شیخ‌[[جعفر شرقی]]/ شروقی و دایی خود شیخ [[عباس اعسم]] فراگرفت.

حبوبی پس از آنكه مدتی در حجاز به تجارت پرداخت، به نجف بازگشت. وی با شركت فعال در انجمنهای ادبی، كه با حضور شاعران بزرگ نجف، مانند [[سید موسی طالقانی]] و [[سید جعفر حلی|سید جعفر حلّی]]، برگزار می‌شد، استعداد ادبی خود را نشان داد.<ref>حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء ج ۲، ص ۲۹۲؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات، قسم۲، ص ۸۱۵ ـ ۸۱۶؛ خاقانی، شعراء الغری، ج ۲، ص ۵۶.</ref>

محمدسعید حبوبی [[اخلاق]] و [[عرفان]] را نزد [[ملا حسینقلی همدانی]] آموخت و از او بسیار تأثیر پذیرفت. استادان وی در فقه واصول، [[حبیب الله رشتی|میرزا حبیب‌اللّه رشتی]]، [[محمدحسین كاظمی]]، [[شیخ‌ محمد شرابیانی]] و حاج‌آقا [[رضا همدانی]] بودند. او بیشتر تحصیلات فقهی خود را نزد شیخ [[محمد طه نجف]] گذراند و پس از فوت این استادش در ۱۳۲۳ق، در درس دیگری شركت نكرد و به تألیف و تدریس [[فقه]] و [[اصول]] پرداخت. وی از محمد طه نجف، ملاحسینقلی همدانی و ''[[سید مرتضی رضوی كشمیری]]'' [[اجازه روایت]] گرفت و [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی]]، از او اجازه روایت داشت.<ref>مرعشی‌ نجفی، الاجازه الكبیرة، ص ۱۸۹ ـ ۱۹۰.</ref>

شیوه تدریس او مشابه [[آخوند خراسانی|آخوند خراسانی]] بود و عالمان بسیاری در درس وی شركت می‌كردند.<ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات، قسم ۲، ص ۸۱۶ ـ ۸۱۸؛ خاقانی، شعراء الغری، ج ۹، ص ۱۴۸؛ حبوبی، ص ۱۰.</ref>

برخی شاگردان حبوبی در ادبیات و علوم دیگر، [[سید محسن طباطبائی حکیم|سید محسن حکیم]]، [[سید محمود حكیم]]، [[سید هاشم حكیم]]، [[عدنان غریفی]]، [[جواد شبیبی]] و [[صالح حریری]] بودند.<ref>امین، مستدركات اعیان الشیعة، ج ۴، ص ۲۸۳، ج ۹، ص ۵۶؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج ۹، قسم ۳، ص ۷۰۸ـ ۷۰۹؛ امینی، معجم رجال الفكر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج ۱، ص ۴۰۸.</ref>

حبوبی پس از اشغال [[لیبی]] از سوی [[ایتالیا]] در ۱۳۲۹ق، به‌همراه [[آخوند خراسانی]] و جمعی دیگر از [[فقها]]، با صدور [[فتوا]]، [[مسلمان|مسلمانان]] را به دفاع از اسلام و جنگ با دشمنان فراخواند.<ref>جهادیه، ص ۴۵ ـ۴۶؛ رسایل و فتاوای جهادی، ص ۲۳۸ ـ ۲۳۹.</ref>

وی همچنین نقش مهمی در قیام [[جهاد|جهادی]] مردم [[عراق]] در برابر نیروهای اشغالگر [[انگلستان]] در ۱۳۳۲/۱۹۱۴ق داشت و در اجتماع بزرگ مردم [[نجف]] در [[مسجد هندی]]، آنان را به جهاد دعوت نمود و بر [[وجوب]] دفع کفار از سرزمین‌های اسلامی تأکید کرد.<ref>وردی،لمحات اجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث، ج ۴، ص ۱۲۷ـ۱۲۸؛ رهیمی، تاریخ الحرکة الاسلامیة فی العراق، ص ۱۶۵، ۱۷۳؛ جبوری، النجف الاشرف و حرکة الجهاد، ص ۹.</ref>

حبوبی، علاوه بر صدور فتوایی به همراه [[سید مصطفی کاشانی]] مبنی بر وجوب حفظ تمامیت ارضی [[عراق]]،<ref>جهادیه، ص۶۶؛ رسایل و فتاوای جهادی، ص ۲۸۵.</ref> اولین کسی بود که با پذیرش رهبری مجاهدان، آنان را به جبهه گسیل داشت<ref>رهیمی، تاریخ الحرکة الاسلامیة فی العراق، ص ۱۶۵؛ جبوری، النجف الاشرف و حرکة الجهاد، ص ۱۴.</ref> و سپس همراه با چند تن از علما در [[ذیحجه]] ۱۳۳۲ق به سوی [[ناصریه]] حرکت کرد و برای تشویق عشایر به جهاد، تا [[محرّم]] ۱۳۳۳ق در میان آنان ماند.<ref>وردی، لمحات اجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث،ج ۴، ص ۱۲۹ـ۱۳۰.</ref>

وی در [[ربیع الثانی|ربیع‌الآخر]] [[سال ۱۳۳۳ هجری قمری|۱۳۳۳ق]]، همراه با هزاران تن از عشایری که در ناصریه به او پیوسته بودند، به طرف جبهه شعیبه (ناحیه‌ای در حدود پانزده کیلومتری جنوب‌شرقی بصره) حرکت کرد.<ref>وردی، لمحات اجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث، ج ۴، ص۱۳۰؛ جبوری، النجف الاشرف و حرکة الجهاد، ص ۱۴ـ۱۶.</ref> وی کمک‌های مالی حکومت عثمانی را نپذیرفت و عواید حاصل از رهن املاکش را صرف [[جهاد]] نمود.<ref>وردی، لمحات اجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث،ج ۴، ص ۱۳۴؛ خاقانی، شعراء الغری، ج ۹، ص۱۵۰؛ جبوری،النجف الاشرف و حرکة الجهاد، ص ۵۲.</ref>

در نبرد شدیدی که در شعیبه میان مجاهدان عراقی و ارتش [[عثمانی]] از یک‌سو و نیروهای [[انگلیس|انگلیسی]] از سوی دیگر روی داد، بسیاری از مجاهدان شهید شدند و سپاه آنان به ناصریه عقب‌نشینی کرد.<ref>رهیمی، تاریخ الحرکة الاسلامیة فی العراق، ص ۱۷۰ ـ ۱۷۱؛ جبوری، النجف الاشرف و حرکة الجهاد، ص ۲۰۲ ـ ۲۰۳.</ref> به پاس مجاهدت‌های محمدسعید حبوبی، مجسمه وی در میدان اصلی شهر ناصریه نصب شده است.

 

او در صحن حرم [[امام علی]] (ع) [[نماز جماعت]] اقامه می‌كرد.<ref>حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، ج ۲، ص ۲۹۲ ـ ۲۹۳.</ref>

 

 

وی در زمان اقامت [[سید جمال الدین اسدآبادی]] در نجف، با او همفكری و ارتباط نزدیك داشت.<ref>وردی، لمحات اجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث،ج ۳، ص ۲۹۷ ـ ۲۹۸؛ رهیمی، تاریخ الحركة الاسلامیة فی العراق، ص ۱۳۱.</ref>

{{پانویس|اندازه=ریز|3}}

 

{{ستون-شروع|2}}

* امین، ''مستدركات اعیان الشیعة''، بیروت، ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.

*امینی، محمدهادی، ''معجم رجال الفكر و الادب فی النجف خلال الف عام''، نجف، ۱۴۱۳/۱۹۹۲.

* جبوری، کامل سلمان، ''النجف الاشرف و حركة الجهاد'': عام ۱۳۳۲ـ۱۳۳۳ه / ۱۹۱۴م، بیروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.

* ''جهادیه، فتاوی جهادیه علما و مراجع عظام در جنگ جهانی اول''، به كوشش محمدحسن كاووسی عراقی و نصراللّه صالحی، تهران: وزارت امورخارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، ۱۳۷۵ش.

* رهیمی، عبدالحلیم، ''تاریخ الحركة الاسلامیة فی العراق'': الجذور الفكریة و الواقع التاریخی (۱۹۰۰ـ ۱۹۲۴) ، بیروت ۱۹۸۵.

* سماوی، محمد، ''الطَّلیعة من شعراء الشیعة''، چاپ كامل سلمان جبوری، بیروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۱.

* علی‌وردی، ''لمحات اجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث''، بغداد ۱۹۶۹ـ۱۹۷۹، چاپ افست قم، ۱۳۷۱ش.

* مرعشی نجفی، شهاب الدین، ''الاجازه الكبیرة''، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم، ۱۴۱۴.