۱۷٬۱۳۹
ویرایش
غیبت امام مهدی(عج): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
'''غیبت امام مهدی(عج)''' از باورهای اختصاصی [[امامیه|شیعه دوازده امامی]] است که به زندگی مخفی [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]]، دوازدهمین امام شیعیان اشاره دارد. | '''غیبت امام مهدی(عج)''' از باورهای اختصاصی [[امامیه|شیعه دوازده امامی]] است که به زندگی مخفی [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]]، دوازدهمین امام شیعیان اشاره دارد. | ||
بنابر آموزه‌های شیعه، امام مهدی(عج) دو غیبت دارد: یکی [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] که ۶۹ سال طول کشیده است و دیگری [[غیبت کبرا|غیبت کبری]] | بنابر آموزه‌های شیعه، امام مهدی(عج) دو غیبت دارد: یکی [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] که ۶۹ سال طول کشیده است و دیگری [[غیبت کبرا|غیبت کبری]] که تنا زمان [[ظهور امام زمان|ظهور]] آن حضرت ادامه خواهد داشت. به باور شیعیان، امام مهدی(عج) در دوران غیبت صغری از طریق افرادی با شیعیان در ارتباط بود که به آنها [[نواب اربعه]] می‌گویند. اما در دوران غیبت کبری ارتباط ظاهری امام با مردم قطع گردیده و شیعیان برای امور دینی باید به راویان حدیث و عالمان شیعه مراجعه کنند. البته در روایات شیعه امام در دوران غیبت به خورشید پشت ابر تشبیه است که همواره مردم از وجود او بهره می‌برند. درباره چرایی غیبت در روایات [[امامان شیعه]] نکاتی ذکر شده که از جمله آنها امتحان شیعیان و است. | ||
عالمان شیعه برای تبیین مسأله غیبت، کتاب‌های متعددی نوشته‌اند که مشهورترین آنها کتاب [[کتاب الغیبة (نعمانی)|غیبت نعمانی]] و کتاب [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|غیبت شیخ طوسی]] است. | عالمان شیعه برای تبیین مسأله غیبت، کتاب‌های متعددی نوشته‌اند که مشهورترین آنها کتاب [[کتاب الغیبة (نعمانی)|غیبت نعمانی]] و کتاب [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|غیبت شیخ طوسی]] است. | ||
== مفهوم‌شناسی== | == مفهوم‌شناسی== | ||
در باور | باور به غیبت امام دوازدهم از عقاید اختصاصی شیعیان در مقابل [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] است.{{مدرک}} در باور شیعیان غیبت به زندگی پنهانی [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت مهدی(عج)]]، امام دوازدهم شیعه گفته می‌شود.<ref> نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۶۱؛ شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۴.</ref> به باور شیعیان امام مهدی(عج) به امر خدا تا زمان [[ظهور امام زمان|ظهور]] که زمان آن مشخص نیست، در غیبت به سر می‌برد.<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۴۰.</ref> | ||
=== چگونگی غیبت=== | |||
درباره شیوه غیبت امام دوازدهم، احتمالاتی بیان شده است: | |||
# پنهان بودن جسم (ناپیدایی): جسم حضرت مهدی(عج) از دید ظاهری مردم پنهان است و این پنهان بودن از طریق [[معجزه|اعجاز]] صورت می‌گیرد.<ref>صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ۱۳۷۵ش، ص۷۱؛ صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> بر اساس این دیدگاه، امام دوازدهم شیعیان، مردم را می‌بیند ولی مردم او را نمی‌بینند. به گفتۀ [[سید محمد صدر]] این نظریه ساده‌ترین نظریه قابل قبول درباره پنهان شدن و رهایی وی از ظالمان است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> صدر همچنین برداشت فوق را با معنای لغوی غیبت و روایاتی که امام مهدی را در دوران غیبت به خورشید پشت ابر تشبیه کرده است<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۹.</ref> همخوان دانسته است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> | # پنهان بودن جسم (ناپیدایی): جسم حضرت مهدی(عج) از دید ظاهری مردم پنهان است و این پنهان بودن از طریق [[معجزه|اعجاز]] صورت می‌گیرد.<ref>صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ۱۳۷۵ش، ص۷۱؛ صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> بر اساس این دیدگاه، امام دوازدهم شیعیان، مردم را می‌بیند ولی مردم او را نمی‌بینند. به گفتۀ [[سید محمد صدر]] این نظریه ساده‌ترین نظریه قابل قبول درباره پنهان شدن و رهایی وی از ظالمان است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> صدر همچنین برداشت فوق را با معنای لغوی غیبت و روایاتی که امام مهدی را در دوران غیبت به خورشید پشت ابر تشبیه کرده است<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۹.</ref> همخوان دانسته است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> | ||
# پنهان بودن عنوان (ناشناسی): به باور [[سید رضا صدر]]، مراد از غیبت این نیست که امام دوازدهم در کوه، غار یا جای دیگری پنهان است، بلکه مقصود از غیبت ناشناخته بودن وی نزد مردم است.<ref>صدر، راه مهدی(عج)، ۱۳۷۸ش، ص۷۸.</ref> | # پنهان بودن عنوان (ناشناسی): به باور [[سید رضا صدر]]، مراد از غیبت این نیست که امام دوازدهم در کوه، غار یا جای دیگری پنهان است، بلکه مقصود از غیبت ناشناخته بودن وی نزد مردم است.<ref>صدر، راه مهدی(عج)، ۱۳۷۸ش، ص۷۸.</ref> | ||
# پنهان بودن جسم و عنوان: در مواردی جسم امام دوازدهم از دید مردم پنهان است و در مواردی توسط مردم دیده می‌شود، اما شناخته نمی‌شود. [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]، از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید شیعه]]، معتقد است که بر اساس احادیث و نیز حکایات [[ملاقات با امام زمان|ملاقات افراد با امام مهدی]] می‌توان نتیجه گرفت که غیبت به هر دو شکل (ناپدیدشدن و ناشناس بودن) وقوع دارد، بلکه گاهی در زمان واحد هر دو شکل واقع شده است.<ref>صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ۱۳۷۵ش، ص۷۰.</ref> | # پنهان بودن جسم و عنوان: در مواردی جسم امام دوازدهم از دید مردم پنهان است و در مواردی توسط مردم دیده می‌شود، اما شناخته نمی‌شود. [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]، از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید شیعه]]، معتقد است که بر اساس احادیث و نیز حکایات [[ملاقات با امام زمان|ملاقات افراد با امام مهدی]] می‌توان نتیجه گرفت که غیبت به هر دو شکل (ناپدیدشدن و ناشناس بودن) وقوع دارد، بلکه گاهی در زمان واحد هر دو شکل واقع شده است.<ref>صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ۱۳۷۵ش، ص۷۰.</ref> | ||
==غیبت صغری و غیبت کبری== | |||
غیبت امام مهدی(ع) به دو دوره تقسیم شده است؛ دوره‌ای کوتاه‌مدت که [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] نامیده شده و دوره‌ای طولانی که [[غیبت کبرا|غیبت کبری]] خوانده می‌شود.<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۴۰.</ref> | |||
===غیبت صغری=== | ===غیبت صغری=== | ||
{{اصلی|غیبت صغرا | {{اصلی|غیبت صغرا}} | ||
غیبت | غیبت صغری، نخستین مرحله از زندگی مخفیانه امام دوازدهم است که در [[سال ۳۲۹ هجری قمری|سال ۳۲۹ق]] به پایان رسیده است. این دوره بنابر اختلاف درباره زمان آغاز آن ۶۹ یا ۷۴ سال طول کشیده است. گروهی از عالمان شیعه همچون [[شیخ مفید]] (درگذشت ۴۱۳ق) در کتاب [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]]<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۴۰.</ref> و [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] (درگذشت ۵۴۸ق) در کتاب [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|اعلام الوری]] مدّت غیبت صغری را ۷۴ سال و زمان آغاز آن را سال ۲۵۵ق (سال تولد امام مهدی(ع)) دانسته‌اند.<ref>طبرسی، إعلام الوری بإعلام الهدی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۵۹-۲۶۰.</ref> اما گروهی دیگر آغاز غیبت صغری را [[سال ۲۶۰ هجری قمری|سال ۲۶۰]] (سال شهادت امام حسن عسکری و سال آغاز امامت امام مهدی(ع)) می‌دانند که ۶۹ سال طول کشیده است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الصغری، ۱۴۱۲ق، ص۳۳۹-۳۴۲.</ref> | ||
در دوران غیبت صغرا امام مهدی از طریق [[نواب اربعه]] با شیعیان در ارتباط | در دوران غیبت صغرا امام مهدی از طریق [[نواب اربعه]] با شیعیان در ارتباط بود. شیعیان نامه‌ها و درخواست‌های خود را از طریق نواب به امام مهدی(عج) می‌رسانند و از همین طریق نیز پاسخ خود را دریافت می‌کردند.{{مدرک}} در این دوران افراد متعددی با امام دوازدهم دیدار داشته‌اند.{{مدرک}} | ||
===غیبت کبری === | ===غیبت کبری === | ||
{{اصلی|غیبت کبرا|نیابت عامه}} | {{اصلی|غیبت کبرا|نیابت عامه}} | ||
غیبت کبری | غیبت کبری دومین مرحله از زندگی پنهانی امام مهدی(عج) است که از [[سال ۳۲۹ هجری قمری|سال ۳۲۹ق]] و با درگذشت [[علی بن محمد سمری]] چهارمین نایب آن حضرت آغاز شده است و تا زمان [[ظهور امام زمان|ظهور]] او ادامه خواهد داشت. در این دوره امام مهدی(عج) ارتباط ظاهری با شیعیان ندارد و فرد خاصی را نیز به عنوان نماینده خود تعیین نکرده است. با این حال به باور شیعیان راویان حدیث و عالمان شیعه در این دوره نائبان عام حضرت هستند. بر اساس [[توقیع]] امام مهدی(ع) به [[اسحاق بن یعقوب]] شیعیان باید در مسائل نوپدید به راویان حدیث و عالمان شیعه مراجعه کنند.{{مدرک}} | ||
وجه تمایز | وجه تمایز زمان غیبت صغری و غیبت کبری، وجود [[نواب اربعه|نائبان چهارگانه]] و واسطه‌های ارتباطی است که در زمان غیبت صغری، عهده‌دار ابلاغ پیام‌های حضرت بوده‌اند و پس از آن، ارتباط ظاهری امام دوازدهم با عموم مردم به کلی قطع می‌شود.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الصغری، ۱۴۱۲ق، ص۳۴۱-۳۴۵.</ref> | ||
==زمینه‌ها و علل غیبت== | ==زمینه‌ها و علل غیبت== | ||
باور به غیبت امام مهدی(عج) ریشه در احادیث رسیده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه]] دارد. | باور به غیبت امام مهدی(عج) ریشه در احادیث رسیده است از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه]] دارد. همچنین زندگی و ارتباط محدود امامانِ پیش از او در [[سامرا]] زمینه‌ساز این اندیشه بود که امکان دارد امام در دسترس نباشد و ارتباط او با شیعیان از طریق نمایندگان خاص و یا نامه‌نگاری باشد. [[سازمان وکالت]] نیز از زمان [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام هفتم]] شکل گرفته بود که مدتی از عمرش را در زندان گذرانده بود. | ||
=== جامعه شیعه پس از امام عسکری(ع)=== | === جامعه شیعه پس از امام عسکری(ع)=== | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۵: | ||
در همین دوره بود که دفاعیه‌هایی چون [[الامامة و التبصرة من الحیرة]] اثر [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن بابویه]] در تثبیت باورهای امامیه نوشته شد. | در همین دوره بود که دفاعیه‌هایی چون [[الامامة و التبصرة من الحیرة]] اثر [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن بابویه]] در تثبیت باورهای امامیه نوشته شد. | ||
==فلسفه غیبت== | ==فلسفه غیبت== | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۶: | ||
# تأدیب انسان‌ها<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۴۱.</ref> | # تأدیب انسان‌ها<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۴۱.</ref> | ||
# فراهم نبودن زمینه سیاسی و اجتماعی برای جهانی شدن اسلام | # فراهم نبودن زمینه سیاسی و اجتماعی برای جهانی شدن اسلام | ||
مساله غیبت در دوران گذشته در برخی از [[پیامبران]] وجود داشته است.<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۴۱.</ref> بر اساس آیات قرآن و روایات معصومان، تعدادی از پیامبران، مانند [[صالح (پیامبر)|صالح]]، [[یونس (پیامبر)|یونس]]،<ref>انبیا، آیه ۸۷.</ref> [[موسی (پیامبر)|موسی]]،<ref>بقره، آیه ۵۱.</ref> [[عیسی]] و [[حضرت خضر|حضرت خضر(ع)]] به دلایلی نظیر امتحان امت خود، از انظار مردم پنهان شدند. در پاره‌ای از روایات از غیبت پیامبران به عنوان یک سنّت الهی یاد شده که در میان امت‌ها جریان داشته است.<ref>شیخ صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۳۲۳.</ref> | |||
== آثار مکتوب درباره غیبت== | == آثار مکتوب درباره غیبت== | ||
نوشتن کتاب | نوشتن کتاب درباره غیبت امام زمان(عج) از نخستین سده‌های اسلامی آغاز شد. غیبت‌نگاری یکی از شیوه‌های حدیث‌نگاری شیعیان است. کتاب‌هایی همچون [[کتاب الغیبة (نعمانی)|الغیبة]] نوشته [[محمد بن ابراهیم نعمانی|نعمانی]] (نوشته شده در سال ۳۴۲ق)، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌الدین]] نوشته [[شیخ صدوق]](درگذشت ۳۸۱ق)، [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|الغیبة]] نوشته [[شیخ طوسی]] را می‌توان قدیمی‌ترین آثار در این موضوع دانست. <ref>طباطبائی، تاریخ حدیث شیعه، ص۳۸-۳۹.</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
{{ستون شروع| | {{ستون شروع|۳}} | ||
* [[ | * [[قیام امام مهدی(عج)]] | ||
* [[ | * [[ظهور امام زمان]] | ||
* [[مهدویت]] | * [[مهدویت]] | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۴: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* | * شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین وتمام النعمه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۹۵ق. | ||
* | * ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب علیهم‌السلام، قم، علامه، ۱۳۷۹ق. | ||
* اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م. | * اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م. | ||
* اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، تحقیق محمدجواد مشکور، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۱ش. | * اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، تحقیق محمدجواد مشکور، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۱ش. | ||
* حسین، جاسم، | * حسین، جاسم، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ترجمه سید محمدتقی آیت‌اللهی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۷ش. | ||
* سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت (۲): حضرت مهدی و دوران غیبت، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ۱۳۸۸ش. | * سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت(۲): حضرت مهدی و دوران غیبت، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ۱۳۸۸ش. | ||
* | * سید مرتضی، «الفصول المختاره»، در مصنفات الشیخ المفید، قم، مؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق. | ||
* | * شیخ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، تصحیح عبادالله تهرانی و علی‌احمد ناصح، قم، دار المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۱ق. | ||
* | * شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، قم، محبین، ۱۴۲۶ق/۱۳۸۴ش. | ||
* صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، ۱۳۹۰ش. | * صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، ۱۳۹۰ش. | ||
* صافی گلپایگانی، لطف‌الله، پاسخ ده پرسش، قم، مؤسسه انتشارات حضرت معصومه، ۱۳۷۵ش/۱۴۱۷ق. | * صافی گلپایگانی، لطف‌الله، پاسخ ده پرسش، قم، مؤسسه انتشارات حضرت معصومه، ۱۳۷۵ش/۱۴۱۷ق. | ||