استعاذه: تفاوت میان نسخه‌ها

استعاذه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۴

۱٬۱۶۲ بایت حذف‌شده ، ۱۷ فوریه

جز

←‏استعاذه در قرائت قرآن

دیداریویکی‌متن

Mkhaghanif

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۴٬۴۷۰

ویرایش

@@ خط ۶۰: / خط ۶۰: @@
 بر پایه برخی روایات، رسول خدا(ص) به سوره [[فاتحة الکتاب]] [[تعویذ]] می‌کردند. <ref>احمد بن حنبل، ج۵، ص۱۲۸</ref> همچنین در برخی دیگر، [[سوره اخلاص]] در کنار معوذتین با نام [[المعوذات الثلاث]] و به عنوان برترین تعویذها و استعاذه‌ها معرفی شده است. <ref>نگاه کنید: نسایی، ج۸، ص۲۵۰-۲۵۱؛ نیز نک: طوسی، تهذیب...، ج۳، ص۱۸۵</ref>
-==استعاذه در قرائت قرآن==
+== حکم شرعی ==
+فقیهان درباره استعاذه در نماز، قرائت قرآن، جمله استعاذه و نیز کیفیت بیان آن بحث کرده‌اند.
+===استعاذه در نماز===
+عموم فقیهان، استعاذه را در نماز پس از [[تکبیرة الاحرام]] و پیش از شروع قرائت سوره حمد مستحب دانسته‌اند.<ref>یزدی، محمدکاظم، عروة الوثقی، ج۲، ص۵۳۰.</ref> البته [[مالک بن انس|پیشوای مالکیان]]، آن را تنها در [[نماز نافله]] جایز شمرده است. پیروان [[مکتب ظاهری]] به [[وجوب]] استعاذه در نماز قائلند.
+از میان فقهای [[امامیه]] تنها [[ابوعلی طوسی|ابوعلی]] فرزند [[شیخ طوسی]] به وجوب آن رأی داده است.<ref> شهید اول، ذیل «‌سنن القرائه‌» از فصل «‌استحباب الاستعاذه‌» </ref> ذکر استعاذه با عبارت مشهور «‌اعوذ بالله من الشیطان الرجیم‌» در رکعت اول نماز پیش از قرائت و به [[اخفات]] و آهسته ادا می‌شود.<ref>برای آگاهی از اختلاف آراء در مذاهب فقهی اهل سنت و امامیه، نگاه کنید: ابن حزم، المحلی، ج۳، ص۲۴۷-۲۵۰؛ ابن همام، فتح القدیر، ج۱، ص۲۵۲-۲۵۴؛ شربینی، مغنی المحتاج، ج۱، ص۱۵۶؛ علامه حلی، تذکره الفقهاء، ج۳، ص۱۲۵- ۱۲۸؛ ابن مفلح، المبدع، ج۱، ص۴۳۳-۴۳۴؛ بحرانی، یوسف، الحدائق الناظره، ج۸، ص۱۶۱- ۱۶۵؛ عاملی، مفتاح الکرامه، ج۲، ص۳۹۹ به بعد؛ جزیری، الفقه علی مذاهب الارعه، ج۱، ص۲۵۶؛ الموسوعه الفقهیه، ج۴، ص۱۱- ۱۴</ref>
+=== استعاذه در قرائت قرآن ===
 {{اصلی|آیه استعاذه}}
-با توجه به [[آیه استعاذه]]<ref>سوره نحل، آیه۹۸</ref> و بر اساس [[سنت]] پیامبر اکرم(ص)، مسلمانان همواره هنگام تلاوت قرآن با «‌اعوذ بالله من الشیطان الرجیم‌» به خداوند متعال پناه می‌برند. این عبارت برگرفته از قرآن است، اما جزو آیات قرآن نیست.<ref>قرطبی، ج۱، ص۸۶</ref>
+با توجه به [[آیه استعاذه]]<ref>سوره نحل، آیه۹۸</ref> و بر اساس [[سنت]] پیامبر اکرم(ص)، مسلمانان همواره هنگام تلاوت قرآن با «‌اعوذ بالله من الشیطان الرجیم‌» به خداوند متعال پناه می‌برند. عموم دانشوران اسلامی، به جهت روایاتی که ترک آن را هنگام تلاوت قرآن در نماز و غیرنماز جایز دانسته است، به زبان آوردن آن را [[مستحب]] دانسته‌اند.<ref> مثلاً نگاه کنید: مسلم، ج۱، ص۳۵۷؛ کلینی، ج۳، ص۳۱۳؛ ابن جزری، ج۱، ص۲۵۷- ۲۶۸؛ مجلسی، ج۸۵، ص۵؛ سیوطی، الاتقان، ج۱، ص۳۶۴</ref>  از برخی از قاریان و [[فقیه|فقها]] نقل است که با استناد به ظاهر آیه استعاذه، استعمال آن عبارت  «اعوذ بالله ...» پس از قرائت قرآن را نیز جایز دانسته‌اند. [[فخرالدین رازی]] <ref>فخر رازی، تفسیر کبیر، ج۱، ص۶۰</ref> نیز استعاذه را در ابتدا و پایان تلاوت قرآن [[مستحب]] شمرده است.<ref>نیز نگاه کنید: جصاص، احکام القرآن، ج۵، ص۱۲-۱۳؛ سخاوی، جمال القراء، ج۲، ص۲۷۱-۲۷۲؛ برای تفصیل بیشتر، نک: ابن جزری، التیسیر، ج۱، ص۲۵۴-۲۵۶</ref> عموم قاریان بجز [[نافع]] و [[حمزه]] از [[قراء سبعه |قاریان هفتگانه]]، قائل به [[جهر]]‌ هستند.<ref>ابوعمرو، التیسیر، ص۱۷؛ شاطبی، الشاطبیه، ص۲۷؛ برای توضیح بیشتر، نگاه کنید: ابن جزری، التیسیر، ج۱، ص۲۵۲-۲۵۳</ref>
-عموم دانشوران اسلامی، به جهت روایاتی که ترک آن را هنگام تلاوت قرآن در نماز و غیرنماز جایز دانسته است، به زبان آوردن آن را [[مستحب]] دانسته‌اند.<ref> مثلاً نگاه کنید: مسلم، ج۱، ص۳۵۷؛ کلینی، ج۳، ص۳۱۳؛ ابن جزری، ج۱، ص۲۵۷- ۲۶۸؛ مجلسی، ج۸۵، ص۵؛ سیوطی، الاتقان، ج۱، ص۳۶۴</ref>
 استعاذه در آغاز تلاوت قرآن به این دلیل است که قاری از لغزشها به دور باشد. چنانکه در [[آیه ۹۹ سوره نحل|آیه‌های ۹۹]] و [[آیه ۱۰۰ سوره نحل|۱۰۰ همین سوره]] بیان شده است که ایمان و توکل به خداوند، دو سدّ در برابر نفوذ و سیطره شیطان بر انسان دانسته شده است. <ref>نگاه کنید: طباطبایی، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۳۶۷</ref> در برخی از منابع نیز می‌توان نگرشهای [[عرفان|عرفانی]] و [[اخلاق|اخلاقی]] را درباره حقیقت و مراتب استعاذه دریافت. <ref>نگاه کنید: نیشابوری، غرائب القرآن، ج۱، ص۱۳-۱۶؛ بروسوی، تفسیر روح البیان، ج۱، ص۳- ۵؛ نراقی، جامع السعادات، ج۳، ص۳۴۹؛ عصّار، تفسیر القرآن، ص۱۶۴-۱۷۰؛ خمینی، آداب الصلوة، ص۲۴۳-۲۵۷</ref>
-===جمله استعاذه===
+== جمله استعاذه ==
 استعاذه با عبارت‌های متعددی انجام می‌شود؛<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۲، ص۵.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] (درگذشته [[سال ۱۱۱۰ هجری قمری|۱۱۱۰ق]]) مشهورترین آنها را «اَعوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ» و «أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم‏» می‌داند.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۲، ص۵.</ref> که نظم واژه‌ای آن با [[آیه استعاذه|آیه ۹۸ سوره نحل]] سازگار است و در روایاتی چند، بر برتری آن بر دیگر وجوه، صحه گذاشته شده است.
-[[پیامبر اکرم(ص)]] در روایتی با تأکید بر الهی بودن این شکل از استعاذه، آن را به [[ابن مسعود]] تعلیم داده است. <ref>نگاه کنید: زمخشری، الکشاف، ج۲، ص۶۳۳ -۶۳۴؛ ابن جزری، النشر، ج۱، ص۲۴۴-۲۴۶</ref> دانشمندان علم قرائت و قاریان نیز بر کاربرد همین الفاظ مشهور تأکید داشته‌اند. <ref>ابوعمرو، التیسیر، ص۱۶؛ ابن جزری، النشر، ج۱، ص۲۴۳</ref>
+[[پیامبر اکرم(ص)]] در روایتی با تأکید بر الهی بودن این شکل از استعاذه، آن را به [[ابن مسعود]] تعلیم داده است. <ref>نگاه کنید: زمخشری، الکشاف، ج۲، ص۶۳۳ -۶۳۴؛ ابن جزری، النشر، ج۱، ص۲۴۴-۲۴۶</ref> دانشمندان علم قرائت و قاریان نیز بر کاربرد همین الفاظ مشهور تأکید داشته‌اند.<ref>ابوعمرو، التیسیر، ص۱۶؛ ابن جزری، النشر، ج۱، ص۲۴۳</ref> این عبارت برگرفته از قرآن است، اما جزو آیات قرآن نیست.<ref>قرطبی، ج۱، ص۸۶</ref>
-در برخی روایات، عباراتی دیگر نیز برای استعاذه نقل شده است؛ از جمله: «أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم‏»، <ref>کلینی، الکافی، ج۸، ص۱۷۵.</ref> «أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ‏، وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ یَحْضُرُونِ‏»<ref>حمیری، قرب الإسناد، ۱۴۱۳ق، ص۱۲۴.</ref> و «أعوذ بِالله مِن الشیطان الرجیم إن الله هُوَ الْفَتّٰاحُ الْعَلِیمُ».<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۸، ص۱۱۵۶.</ref><br>نحوه ادای استعاذه
-درباره طرز ادای استعاذه باید گفت که عموم قاریان بجز [[نافع]] و [[حمزه]] از [[قراء سبعه |قاریان هفتگانه]]، قائل به [[جهر]]‌ هستند.<ref>ابوعمرو، التیسیر، ص۱۷؛ شاطبی، الشاطبیه، ص۲۷؛ برای توضیح بیشتر، نگاه کنید: ابن جزری، التیسیر، ج۱، ص۲۵۲-۲۵۳</ref> قاریان معمولاً پیش از آغاز [[تلاوت قرآن]]، استعاذه می‌کنند. [[تفسیر|مفسران]] نیز با استناد به [[آیه استعاذه]]، آن را پیش از قرائت قرآن می‌دانند. با این حال از برخی از قاریان و [[فقیه|فقها]] نقل است که با استناد به ظاهر این آیه، استعمال آن را پس از قرائت قرآن نیز جایز دانسته‌اند. [[فخرالدین رازی]] <ref>فخر رازی، تفسیر کبیر، ج۱، ص۶۰</ref> نیز استعاذه را در ابتدا و پایان تلاوت قرآن [[مستحب]] شمرده است. <ref>نیز نگاه کنید: جصاص، احکام القرآن، ج۵، ص۱۲-۱۳؛ سخاوی، جمال القراء، ج۲، ص۲۷۱-۲۷۲؛ برای تفصیل بیشتر، نک: ابن جزری، التیسیر، ج۱، ص۲۵۴-۲۵۶</ref> قاریان قرآن پس از استعاذه وقف می‌کنند که در اصطلاح علم [[تجوید]] این وقف را [[وقف تام]] می‌گویند.<ref>ابوعمرو، المکتفی، ص۱۵۵؛ نیز ابن جزری، التیسیر، ج۱، ص۲۵۷</ref>
-===استعاذه در نماز===
-در [[دعا|دعاهایی]] که خواندن آن، هنگام به جای آوردن اعمال مذهبی یا کارهای روزمره مستحب است، استعاذه جایگاه ویژه‌ای دارد. یکی از مستحبات قرائت نماز آن است که نمازگزار پس از [[تکبیرة الاحرام]] و پیش از قرائت [[فاتحة الکتاب]]، استعاذه کند. به همین مناسبت، بحث استعاذه در  بخش نماز آمده است و فقیهان همان دیدگاه‌ها و آرای گوناگونی را که درباره استعاذه، پیش از تلاوت قرآن آمده است، با اندک تفاوتی در نوشته‌های خود مطرح کرده‌اند.
-=== حکم شرعی ===
-عموم فقیهان، استعاذه را در نماز پیش از شروع قرائت سوره حمد مستحب دانسته‌اند. <ref>یزدی، محمدکاظم، عروة الوثقی، ج۲، ص۵۳۰.</ref> البته [[مالک بن انس|پیشوای مالکیان]]، آن را تنها در [[نماز نافله]] جایز شمرده است. پیروان [[مکتب ظاهری]] به [[وجوب]] استعاذه در نماز قائلند.
-از میان فقهای [[امامیه]] تنها [[ابوعلی طوسی|ابوعلی]] فرزند [[شیخ طوسی]] به وجوب آن رأی داده است.<ref> شهید اول، ذیل «‌سنن القرائه‌» از فصل «‌استحباب الاستعاذه‌» </ref>
-ذکر استعاذه با عبارت مشهور «‌اعوذ بالله من الشیطان الرجیم‌» در رکعت اول نماز پیش از قرائت و به [[اخفات]] و آهسته ادا می‌شود. <ref>برای آگاهی از اختلاف آراء در مذاهب فقهی اهل سنت و امامیه، نگاه کنید: ابن حزم، المحلی، ج۳، ص۲۴۷-۲۵۰؛ ابن همام، فتح القدیر، ج۱، ص۲۵۲-۲۵۴؛ شربینی، مغنی المحتاج، ج۱، ص۱۵۶؛ علامه حلی، تذکره الفقهاء، ج۳، ص۱۲۵- ۱۲۸؛ ابن مفلح، المبدع، ج۱، ص۴۳۳-۴۳۴؛ بحرانی، یوسف، الحدائق الناظره، ج۸، ص۱۶۱- ۱۶۵؛ عاملی، مفتاح الکرامه، ج۲، ص۳۹۹ به بعد؛ جزیری، الفقه علی مذاهب الارعه، ج۱، ص۲۵۶؛ الموسوعه الفقهیه، ج۴، ص۱۱- ۱۴</ref>
+در برخی روایات، عباراتی دیگر نیز برای استعاذه نقل شده است؛ از جمله: «أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم‏»، <ref>کلینی، الکافی، ج۸، ص۱۷۵.</ref> «أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ‏، وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ یَحْضُرُونِ‏»<ref>حمیری، قرب الإسناد، ۱۴۱۳ق، ص۱۲۴.</ref> و «أعوذ بِالله مِن الشیطان الرجیم إن الله هُوَ الْفَتّٰاحُ الْعَلِیمُ».<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۸، ص۱۱۵۶.</ref>
 ==تک‌ نگاری==