Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۲٬۰۰۲
ویرایش
تعزیه‌خوانی (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها
←در زمان قاجار: لینک دهی
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←در زمان قاجار: لینک دهی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ جعبه اطلاعات آئین ها | {{جعبه اطلاعات آئین ها | ||
| عنوان = تعزیه‌خوانی | | عنوان = تعزیه‌خوانی | ||
| عرض = | | عرض = | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
تعزیه در ادبیات مذهبی ایران بر بنیاد فرهنگ [[عاشورا]] و وقایع تاریخی [[کربلا]] در ۶۱ق/۶۸۰م، و نبرد دلیرانه و شهادت مظلومانه [[امام حسین(ع)]] نهاده شده و به صورت تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی، شکلی ویژه از نمایش یا [[درام مذهبی]]، تجلی کرده است.<ref>بلوکباشی، حدیث قدسی مصایب در نمایش آیینی، ص۱۷.</ref> نشانه‌های اولیه تعزیه‌خوانی در زمان [[دیلمیان]] و پس از آن دوران [[آل بویه]] دیده می‌شود؛{{مدرک}} اگر چه تعزیه به صورت امروزی از زمان [[صفویه]] شروع شد و در زمان [[قاجار]] به اوج خود رسید.{{مدرک}} | تعزیه در ادبیات مذهبی ایران بر بنیاد فرهنگ [[عاشورا]] و وقایع تاریخی [[کربلا]] در ۶۱ق/۶۸۰م، و نبرد دلیرانه و شهادت مظلومانه [[امام حسین(ع)]] نهاده شده و به صورت تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی، شکلی ویژه از نمایش یا [[درام مذهبی]]، تجلی کرده است.<ref>بلوکباشی، حدیث قدسی مصایب در نمایش آیینی، ص۱۷.</ref> نشانه‌های اولیه تعزیه‌خوانی در زمان [[دیلمیان]] و پس از آن دوران [[آل بویه]] دیده می‌شود؛{{مدرک}} اگر چه تعزیه به صورت امروزی از زمان [[صفویه]] شروع شد و در زمان [[قاجار]] به اوج خود رسید.{{مدرک}} | ||
{{سوگواری محرم}} | {{سوگواری محرم}} | ||
== شکل‌گیری و سیر تحول== | ==شکل‌گیری و سیر تحول== | ||
دربارۀ شکل‌گیری و پیشینه تعزیه‌خوانی دیدگاه‌های متفاوتی ابراز شده است. | دربارۀ شکل‌گیری و پیشینه تعزیه‌خوانی دیدگاه‌های متفاوتی ابراز شده است. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
رواج [[تعزیه]] در این دوران تا به حدی بود که به صورت یک فرهنگ درآمده بود و در بیشتر مراسم شادی و عزا، تعزیه‌های خاص مربوط به آن برگزار می‌شد. در این دوره حتی گروه‌های خاص زن تعزیه‌گردان نیز وجود داشته است و از اولین تعزیه‌های زنانه در منزل [[قمرالملوک دختر فتحعلی شاه]] برگزار شد و از آن پس هرسال دهه اول محرم برقرار بوده. تعزیه‌های زنانه در اواسط دوره [[احمدشاه قاجار|احمدشاه]] رو به زوال گذاشت. به‌هرحال، رواج تعزیه رکود [[روضه‌خوانی]] را در پی داشت و با توجه به این‌که گردانندگان تعزیه، مردم عادی بودند و ممکن بود خرافاتی را در آن داخل کنند، همچنین به دلایل فقهی تشبه به نساء در مردان و تشبه به رجال در زنان و هتک حرمت امامان در تَمَثُّل به آنان و... برخی فقها با آن مخالفت کردند.<ref>نک: مظاهری، رسانه شیعه، ص۹۴-۱۰۰.</ref> | رواج [[تعزیه]] در این دوران تا به حدی بود که به صورت یک فرهنگ درآمده بود و در بیشتر مراسم شادی و عزا، تعزیه‌های خاص مربوط به آن برگزار می‌شد. در این دوره حتی گروه‌های خاص زن تعزیه‌گردان نیز وجود داشته است و از اولین تعزیه‌های زنانه در منزل [[قمرالملوک دختر فتحعلی شاه]] برگزار شد و از آن پس هرسال دهه اول محرم برقرار بوده. تعزیه‌های زنانه در اواسط دوره [[احمدشاه قاجار|احمدشاه]] رو به زوال گذاشت. به‌هرحال، رواج تعزیه رکود [[روضه‌خوانی]] را در پی داشت و با توجه به این‌که گردانندگان تعزیه، مردم عادی بودند و ممکن بود خرافاتی را در آن داخل کنند، همچنین به دلایل فقهی تشبه به نساء در مردان و تشبه به رجال در زنان و هتک حرمت امامان در تَمَثُّل به آنان و... برخی فقها با آن مخالفت کردند.<ref>نک: مظاهری، رسانه شیعه، ص۹۴-۱۰۰.</ref> | ||
تعزیه در این دوران، مقبولیت بسیار یافت و تکیه‌ها چند برابر گشت. البته موارد ساختگی تعزیه زیادتر شد و تقریبا به شکل نمایشنامه‌ای تآتری درآمد <ref>(الگار، نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، ۱۳۵۶ش، ص۱۹۱)</ref> و سبب مخالفت علماء شد. از جمله عالمان مخالف و منتقد شبیه‌خوانی این دوره، [[شیخ جعفر شوشتری]]، [[شیخ هادی نجم آبادی]]، [[ | تعزیه در این دوران، مقبولیت بسیار یافت و تکیه‌ها چند برابر گشت. البته موارد ساختگی تعزیه زیادتر شد و تقریبا به شکل نمایشنامه‌ای تآتری درآمد <ref>(الگار، نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، ۱۳۵۶ش، ص۱۹۱)</ref> و سبب مخالفت علماء شد. از جمله عالمان مخالف و منتقد شبیه‌خوانی این دوره، [[شیخ جعفر شوشتری]]، [[شیخ هادی نجم آبادی]]، [[محمدتقی برغانی|ملا محمدتقی برغانی]] (شهید ثالث)، [[محمدباقر بیرجندی]] و [[شیخ جعفر نجفی]] (کاشف‌الغطاء) بودند. البته شهید ثالث پس از چندی به واسطه رؤیایی، دست از مخالفت کشید. [[امیرکبیر]] هم از کسانی است که با تعزیه‌خوانی مخالفت کرد اما چون با مخالفت مردم مواجه شد به اصلاح آن همت ورزید.<ref>نک: مظاهری، رسانه شیعه، ص۹۴-۱۰۰.</ref> | ||
جیمز موریه مامور نظامی سیاسی انگلیس در [[ایران]] در نخستین سفرنامه‌اش به نام «سفری در ایران...»، به اجرای ۳ مجلس تعزیه در حضور فتحعلی شاه: تعزیه‌های «شهادت [[طفلان زینب]]»، «بازار شام» و «شهادت امام» در روزهای ۸ و ۹ و ۱۰ محرم ۱۲۲۴ اشاره می‌کند و وصفی کوتاه از آنها می‌آورد.<ref>بلوکباشی، «تعزیه‌خوانی در دورۀ فتحعلی شاه»، ۳۴-۴۳.</ref> | جیمز موریه مامور نظامی سیاسی انگلیس در [[ایران]] در نخستین سفرنامه‌اش به نام «سفری در ایران...»، به اجرای ۳ مجلس تعزیه در حضور فتحعلی شاه: تعزیه‌های «شهادت [[طفلان زینب]]»، «بازار شام» و «شهادت امام» در روزهای ۸ و ۹ و ۱۰ محرم ۱۲۲۴ اشاره می‌کند و وصفی کوتاه از آنها می‌آورد.<ref>بلوکباشی، «تعزیه‌خوانی در دورۀ فتحعلی شاه»، ۳۴-۴۳.</ref> | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[روضه‌خوانی (آیین)|روضه‌خوانی]] | *[[روضه‌خوانی (آیین)|روضه‌خوانی]] | ||
* [[نوحه‌خوانی (آیین)|نوحه‌خوانی]] | *[[نوحه‌خوانی (آیین)|نوحه‌خوانی]] | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
| خط ۱۴۹: | خط ۱۴۹: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [https://www.cgie.org.ir/Fa/article/224303/%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C?entryviewid=241827 دائرة المعارف بزرگ اسلامی ] | *منبع مقاله: [https://www.cgie.org.ir/Fa/article/224303/%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C?entryviewid=241827 دائرة المعارف بزرگ اسلامی] | ||
* [http://rch.ac.ir/article/Details/10978 دانشنامه جهان اسلام] | *[http://rch.ac.ir/article/Details/10978 دانشنامه جهان اسلام] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101221181611-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%20%D9%88%20%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%20%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C.pdf پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی] | *[http://www.ensani.ir/storage/Files/20101221181611-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%20%D9%88%20%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%20%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C.pdf پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101117163117-183.pdf نگرشی نقد گونه بر تعزیه و تعزیه‌خوانی] | *[http://www.ensani.ir/storage/Files/20101117163117-183.pdf نگرشی نقد گونه بر تعزیه و تعزیه‌خوانی] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120326164815-3016-91.pdf جستاری در تعزیه و تعزیه‌نویسی در ایران] | *[http://www.ensani.ir/storage/Files/20120326164815-3016-91.pdf جستاری در تعزیه و تعزیه‌نویسی در ایران] | ||
{{عزاداری محرم}} | {{عزاداری محرم}} | ||
{{هنر آئینی}} | {{هنر آئینی}} | ||