شهادت دروغ: تفاوت میان نسخه‌ها
←اهمیت و جایگاه
Ma.rezapour (بحث | مشارکتها) |
|||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[شیخ طوسی]] (درگذشت ۴۶۰ق) در کتاب [[المبسوط فی فقه الامامیه (کتاب)|مبسوط]] گفته است که شهادت دروغ از [[گناهان کبیره]] شمرده شده است؛<ref>شیخ طوسى، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۶۴.</ref> همچنین گفته شده است که بعد از [[شرک]] به [[خدا]] گناهی بزرگتر از آن نیست.<ref>مازندرانی، شرح الکافی، ۱۳۸۲ق، ج۹، ص۲۶۴؛ ابن‌براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ۵۶۲.</ref> در [[فقه امامیه]] بابی با عنوان [[الشهادات]] وجود دارد که در آن به احکام شهادت دروغ هم پرداخته شده است.<ref>نجفی، جواهر الكلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۲۵۲.</ref> | [[شیخ طوسی]] (درگذشت ۴۶۰ق) در کتاب [[المبسوط فی فقه الامامیه (کتاب)|مبسوط]] گفته است که شهادت دروغ از [[گناهان کبیره]] شمرده شده است؛<ref>شیخ طوسى، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۶۴.</ref> همچنین گفته شده است که بعد از [[شرک]] به [[خدا]] گناهی بزرگتر از آن نیست.<ref>مازندرانی، شرح الکافی، ۱۳۸۲ق، ج۹، ص۲۶۴؛ ابن‌براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ۵۶۲.</ref> در [[فقه امامیه]] بابی با عنوان [[الشهادات]] وجود دارد که در آن به احکام شهادت دروغ هم پرداخته شده است.<ref>نجفی، جواهر الكلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۲۵۲.</ref> | ||
[[محمد محمدی اشتهاردی]] (درگذشت ۱۳۸۵ش) روحانی و نویسنده شیعه، کنار هم قرار گرفتن گواهی دروغ و [[بت‌پرستی]] در [[قرآن]]<ref>سوره حج، آیه ۳۰.</ref> را نشانگر پلیدی گواهی دروغ خوانده است.<ref>محمدی اشتهاردی، «ویژگی‌های عبادالرحمن پرهیز شدید از گواهی دروغ و شرکت در مجالس گناه»، ص۱۹.</ref> همچنین پرهیز از شهادت دروغ، از ویژگی‌های عِبادالرحمان (بندگان ممتاز خدا) در قرآن ذکر شده است.<ref>محمدی اشتهاردی، «ویژگی‌های عبادالرحمن پرهیز شدید از گواهی دروغ و شرکت در مجالس گناه»، ص۱۹.</ref> | [[محمد محمدی اشتهاردی]] (درگذشت ۱۳۸۵ش) روحانی و نویسنده شیعه، کنار هم قرار گرفتن گواهی دروغ و [[بت‌پرستی]] در [[قرآن]]<ref>سوره حج، آیه ۳۰.</ref> را نشانگر پلیدی گواهی دروغ خوانده است.<ref>محمدی اشتهاردی، «ویژگی‌های عبادالرحمن پرهیز شدید از گواهی دروغ و شرکت در مجالس گناه»، ص۱۹.</ref> همچنین پرهیز از شهادت دروغ، از ویژگی‌های [[عبادالرحمان|عِبادالرحمان]] (بندگان ممتاز خدا) در قرآن ذکر شده است.<ref>محمدی اشتهاردی، «ویژگی‌های عبادالرحمن پرهیز شدید از گواهی دروغ و شرکت در مجالس گناه»، ص۱۹.</ref> | ||
===تعریف=== | ===تعریف=== | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
==راه‌های اثبات== | ==راه‌های اثبات== | ||
شهادت دروغ از چند راه قابل اثبات است: | شهادت دروغ از چند راه قابل اثبات است: | ||
* اقرار: فرد [[اقرار]] کند و از شهادتی که داده است برگردد.<ref>حر عاملی، هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة(ع)، ۱۴۱۲ق، ج۸، ص۴۲۶؛ حلبى، الكافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۴۴۰؛ معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۵۶، ماده ۱۹۸.</ref> | *اقرار: فرد [[اقرار]] کند و از شهادتی که داده است برگردد.<ref>حر عاملی، هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة(ع)، ۱۴۱۲ق، ج۸، ص۴۲۶؛ حلبى، الكافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۴۴۰؛ معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۵۶، ماده ۱۹۸.</ref> | ||
* گواهی دیگران: افرادی به خلافِ واقع بودنِ شهادتِ شاهدان اولیه شهادت دهند.<ref>موسوی گلپايگانى، كتاب الشهادات، ۱۴۰۵ق، ص۴۴۸-۴۴۹؛ حلبى، الكافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۴۴۰؛ معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۵۵، ماده ۱۹۱، ۱۹۵، ۱۹۶.</ref> | *گواهی دیگران: افرادی به خلافِ واقع بودنِ شهادتِ شاهدان اولیه شهادت دهند.<ref>موسوی گلپايگانى، كتاب الشهادات، ۱۴۰۵ق، ص۴۴۸-۴۴۹؛ حلبى، الكافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۴۴۰؛ معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۵۵، ماده ۱۹۱، ۱۹۵، ۱۹۶.</ref> | ||
* علم قاضی: گاه نیز قاضی از راه‌های مختلف علم پیدا می‌کند که شهادت ادا شده دروغ است.<ref>حلبى، الكافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۴۴۰؛ دیّانی، قانون مجازات اسلامی مُعرَب، ۱۳۹۹ش، ص۸۸، ماده ۱۶۰ و ۲۱۱.</ref> به‌گفته [[سید مصطفی محقق داماد|مصطفی محقق داماد]] (زاده ۱۳۲۴ش)، علم قاضی در این بحث بر سایر ادله مقدّم است.<ref>محقق داماد، قواعد فقه (بخش قضایی)، ۱۳۸۱ش، ص۴۸.</ref> | *علم قاضی: گاه نیز قاضی از راه‌های مختلف علم پیدا می‌کند که شهادت ادا شده دروغ است.<ref>حلبى، الكافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۴۴۰؛ دیّانی، قانون مجازات اسلامی مُعرَب، ۱۳۹۹ش، ص۸۸، ماده ۱۶۰ و ۲۱۱.</ref> به‌گفته [[سید مصطفی محقق داماد|مصطفی محقق داماد]] (زاده ۱۳۲۴ش)، علم قاضی در این بحث بر سایر ادله مقدّم است.<ref>محقق داماد، قواعد فقه (بخش قضایی)، ۱۳۸۱ش، ص۴۸.</ref> | ||
==پیامدهای فقهی و حقوقی== | ==پیامدهای فقهی و حقوقی== | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
به‌گفته [[شهید اول]] (شهادت ۷۸۶ق) در [[الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة (کتاب)|کتاب الدروس الشرعیه]]، در صورتی که دروغ بودنِ شهادتِ شهود قبل از اجرای حکم ثابت شود، [[حکم قاضی]] نقض می‌شود.<ref>شهید اول، الدروس الشرعية، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۴۳.</ref> طبق ماده ۱۳۱۹ [[قانون مدنی]] ایران نیز اگر شاهد از شهادت خود برگردد یا معلوم شود که بر خلاف واقع شهادت داده است، به شهادت او ترتیب اثر داده نمی‌شود.<ref>کمالان، هندبوک کاربردی قوانین و مقررات حقوقی، ۱۳۹۱ش، ص۲۰۴.</ref> | به‌گفته [[شهید اول]] (شهادت ۷۸۶ق) در [[الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة (کتاب)|کتاب الدروس الشرعیه]]، در صورتی که دروغ بودنِ شهادتِ شهود قبل از اجرای حکم ثابت شود، [[حکم قاضی]] نقض می‌شود.<ref>شهید اول، الدروس الشرعية، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۴۳.</ref> طبق ماده ۱۳۱۹ [[قانون مدنی]] ایران نیز اگر شاهد از شهادت خود برگردد یا معلوم شود که بر خلاف واقع شهادت داده است، به شهادت او ترتیب اثر داده نمی‌شود.<ref>کمالان، هندبوک کاربردی قوانین و مقررات حقوقی، ۱۳۹۱ش، ص۲۰۴.</ref> | ||
=== جبران خسارت و قصاص=== | ===جبران خسارت و قصاص=== | ||
اگر دروغ بودن شهادت پس از اجرای حکم ثابت شود، شاهدان ضامن مالی هستند که محکومٌ‌علیه (کسی که حکم علیه اوست)، پرداخته است<ref>مرعشی شوشترى، ديدگاه‌هاى نو در حقوق، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۲۲.</ref> و اگر (محکومٌ‌علیه) به [[قصاص]] یا [[دیه انسان|دیه]] محکوم و حُکم آن اجرا شده باشد، شاهدان به قصاص یا پرداخت دیه محکوم می‌شوند؛<ref>بجنوردى، قواعد فقهیه، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۸؛ خویی، مبانی تکملة المنهاج، ۱۴۲۲ق، ج۴۱، ص۱۹۱.</ref> زیرا در اینگونه موارد سبب (در اینجا منظور عامل اصلی صدور حکم یعنی شاهد دروغ) از مُباشِر (کسی که حُکم را اجرا نموده است) قوی‌تر است.<ref>مرعشی شوشترى، ديدگاه‌هاى نو در حقوق، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۲۲.</ref> | اگر دروغ بودن شهادت پس از اجرای حکم ثابت شود، شاهدان ضامن مالی هستند که محکومٌ‌علیه (کسی که حکم علیه اوست)، پرداخته است<ref>مرعشی شوشترى، ديدگاه‌هاى نو در حقوق، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۲۲.</ref> و اگر (محکومٌ‌علیه) به [[قصاص]] یا [[دیه انسان|دیه]] محکوم و حُکم آن اجرا شده باشد، شاهدان به قصاص یا پرداخت دیه محکوم می‌شوند؛<ref>بجنوردى، قواعد فقهیه، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۸؛ خویی، مبانی تکملة المنهاج، ۱۴۲۲ق، ج۴۱، ص۱۹۱.</ref> زیرا در اینگونه موارد سبب (در اینجا منظور عامل اصلی صدور حکم یعنی شاهد دروغ) از مُباشِر (کسی که حُکم را اجرا نموده است) قوی‌تر است.<ref>مرعشی شوشترى، ديدگاه‌هاى نو در حقوق، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۲۲.</ref> | ||
=== حبس و جریمه مالی === | ===حبس و جریمه مالی=== | ||
برخی از فقها با استناد به [[سیره علوی|سیره امام علی(ع)]] در زمان حکومتش، به زندانی کردن شاهد دروغگو [[فتوا]] داده‌اند.<ref>هاشمی شاهرودی، موسوعة الفقه الإسلامی المقارن، ۱۴۳۲ق، ج۵، ص۲۹۵.</ref> بر اساس ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی ایران کسی که در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد، به زندان<ref>معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۱۶۱.</ref> و جزای نقدی<ref>معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۱۶۱.</ref> محکوم می‌شود. این مجازات غیر از مجازاتی است که در باب [[حد شرعی|حدود]] و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است.<ref>معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۱۶۱.</ref> | برخی از فقها با استناد به [[سیره علوی|سیره امام علی(ع)]] در زمان حکومتش، به زندانی کردن شاهد دروغگو [[فتوا]] داده‌اند.<ref>هاشمی شاهرودی، موسوعة الفقه الإسلامی المقارن، ۱۴۳۲ق، ج۵، ص۲۹۵.</ref> بر اساس ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی ایران کسی که در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد، به زندان<ref>معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۱۶۱.</ref> و جزای نقدی<ref>معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۱۶۱.</ref> محکوم می‌شود. این مجازات غیر از مجازاتی است که در باب [[حد شرعی|حدود]] و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است.<ref>معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۱۶۱.</ref> | ||
=== عدم پذیریش گواهی‌های بعدی=== | ===عدم پذیریش گواهی‌های بعدی=== | ||
به‌فتوای فقیهان شیعه همچنین شهادت‌های بعدیِ کسانی که در دادگاه گواهی دروغ داده باشند پذیرفته نمی‌شود، مگر آنکه [[توبه]] کرده و [[عدالت (فقه)|عدالت‌شان]] احراز شود.<ref>ف‍اض‍ل ل‍ن‍ک‍ران‍ی، تفصیل الشریعة (القضاء و الشهادات)، ۱۴۲۷ق، ص۵۹۸ و ۶۱۲.</ref> | به‌فتوای فقیهان شیعه همچنین شهادت‌های بعدیِ کسانی که در دادگاه گواهی دروغ داده باشند پذیرفته نمی‌شود، مگر آنکه [[توبه]] کرده و [[عدالت (فقه)|عدالت‌شان]] احراز شود.<ref>ف‍اض‍ل ل‍ن‍ک‍ران‍ی، تفصیل الشریعة (القضاء و الشهادات)، ۱۴۲۷ق، ص۵۹۸ و ۶۱۲.</ref> | ||