حق والدین: تفاوت میان نسخه‌ها

در منابع دینی، احسان و احترام به والدین<ref>ابوالسعود، تفسیر ابی‌السعود، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۱۹۸.</ref> و اطاعت از آن‌ها<ref>عباس‌نژاد، روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۴ش، ص۸۱.</ref> و تأمین نیازهای مالی‌شان،<ref>عباس‌نژاد، روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۴ش، ص۸۱.</ref> در شمار حقوق پدر و مادر قرار گرفته است.

احسان و احترام به والدین جزو حقوق پدر و مادر شمرده می‌شود.<ref>ابوالسعود، تفسیر ابی‌السعود، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۱۹۸؛ عباس‌نژاد، روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۴ش، ص۸۱.</ref> [[شیخ حر عاملی|شیخ حُر عاملی]] در [[وسائل الشیعة (کتاب)|کتاب وسائل]] بخشی با عنوان حقوق والدین آورده و در آن، [[حدیث|احادیثی]] را دربارهٔ نیکی، احسان و احترام به پدر و مادر ذکر کرده است.<ref>شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۲۱، ص۵۰۵.</ref><br>در احادیث معصومان آمده است نیکی در رفتار با پدر و مادر، از برترین<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۸.</ref> و محبوب‌ترینِ اعمال نزد خدا<ref>بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۲.</ref> و از ویژگی‌های بارز [[شیعه|شیعیان]] است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۷۴.</ref> همچنین  خشنودی و خشم الهی وابسته به خشنودی و ناخشنودی آن‌ها از فرزندانشان است<ref>ترمذی، سنن الترمذی، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص ۲۰۷؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۲۸.</ref> و در کوتاهیِ احسان به آن‌ها هیچ عذری پذیرفته نیست.<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۶۲.</ref><br>دربارهٔ [[سیره نبوی|سیره پیامبر]] نیز گزارش شده که او [[رضاع|مادر رضاعی]] خود را بسیار بزرگ می‌داشت<ref>ابوداوود، سنن ابوداوود، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۰۷-۵۰۸.</ref> و کسانی را که با پدر و مادر خویش خوش‌رفتار بودند احترام می‌نمود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> بر این اساس، مسلمانان به نیکی در حق والدین و تحمل سختی‌های نگهداری از آن‌ها امر شده‌اند؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۶۲؛ شیخ صدوق، مَن لا یَحضُرُه الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۰۷ و ۴۰۸.</ref> گرچه والدین [[شرک|مشرک]] <ref>بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۴.</ref> یا بدکار باشند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۶۲.</ref>

در آیات ۲۳ و ۲۴ سوره اِسراء، پس از فرمانِ احسان به والدین، برخی مصادیق آن، همچون نهی از گفتن «اُف» و کمترین تندی به آن‌ها بیان شده است.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۰، ص۳۲۴.</ref> در ادامهٔ آیه، از فرزندان خواسته شده هنگام پیریِ پدر و مادر، نه‌تنها از بدرفتاری با آنان بپرهیزند، بلکه در برابرشان فروتنی کنند و در ازای سختی‌هایی که والدین برای رشد و تربیت آنان متحمل شده اند، در زمان حیات و پس از مرگشان در حق آن‌ها [[دعا]] کنند.<ref>سوره اسراء، آیه ۲۳ـ۲۴.</ref><br>در روایات نیز مصادیقی برای حقوق والدین ذکر گردیده است؛ از جمله اینکه فرزند باید ایشان را به نام نخواند، جلوتر از آنان راه نرود و پیش از ایشان و نیز پشت به آنان ننشیند.<ref> رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۸-۱۵۹؛ شیخ صدوق، مَن لا یَحضُرُه الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۷۲؛ بخاری، الادب المفرد، ۱۴۰۹ق، ص۳۰.</ref> همچنین اگر او را فراخوانند، به‌سرعت اجابت کند، حتی اگر در [[نماز]] باشد<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۱، ص۳۷.</ref> و اگر رفتار و گفتار آن‌دو برخلاف میل او بود، از اخم‌کردن یا دشنام‌دادن به آنان بپرهیزد.<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص ۳۴۹؛ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث، ج۶، ص۴۶۷.</ref> حفظ حریم خصوصی پدر و مادر<ref> رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۵۰۳؛ شیخ صدوق، مَن لا یَحضُرُه الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۷۲.</ref> و سپاس‌گزاری از آن‌ها<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص ۲۵۸.</ref> از دیگر مصادیق احسان به والدین شمرده شده است.

===حقوق والدین پس از مرگشان===

در منابع دینی به فرزندان سفارش شده است پس از مرگ والدین نیز به آن‌ها احسان کنند؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص ۱۵۹ و ۱۶۳.</ref> با اموری از جمله قرائت [[قرآن]]، طلب آمرزش و دعا در حق پدر و مادر، پرداخت [[صدقه]]، ادای دیون مالی و دیگر تعهداتشان، احترام به دوستان والدین و ارتباط و [[صله رحم|صلهٔ رحم]] با نزدیکان آن‌ها،<ref>رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۹ و ۱۶۳؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۶، ص۶۳۲.</ref> و نیز به‌جاآوردن [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج]] از جانب پدر و مادر.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص ۱۵۹، حدیث ۷.</ref><br>در کتاب‌های فقهی، انجام قضای نماز و روزه پدر بر پسر بزرگ او واجب شمرده شده‌ است.<ref>محقق حلّی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۹.</ref> برخی [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]]، همچون [[سید علی حسینی خامنه‌ای|خامنه‌ای]]، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] و [[حسین نوری همدانی|نوری همدانی]] مادر را نیز مشمول این حکم دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید به بنی‌هاشمی، توضیح‌المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۶۱ و ۱۶۲؛ خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، ۱۴۲۴ق، ص۱۱۰.</ref> در [[صحیفه سجادیه|صحیفهٔ سجادیه]]، مجموعه‌ای از وظایف فرزند در قبال والدین در قالب [[دعا]] آمده است.<ref>امام سجاد(ع)، صحیفة سجادیه، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۶-۱۱۸.</ref>