ایمان ابوطالب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ایمان ابوطالب''' از مباحث اختلافی تاریخی - [[کلام اسلامی|کلامی]] بین [[شیعه|شیعیان]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] است. [[شیعه|شیعیان]] با توجه به روایات [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت(ع)]] و برخی قراین کلامی و تاریخی، [[اجماع]] دارند که [[ابوطالب]] به رسول‌خدا(ص) ایمان داشته و برای اثبات آن، کتاب‌هایی را نگاشته‌اند. در مقابل، اهل سنت با استناد به  برخی [[روایات]] معتقدند ابوطالب عموی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] و پدر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] به دین [[اسلام]]، [[ایمان]] نیاورده و مشرک از دنیا رفته است.

مخالفان ایمان ابوطالب، به روایاتی که از طریق اهل سنت روایت شده، استناد کرده‌اند که برخی از این روایات در تفسیر آیات قرآنی است. [[کلام|متکلمان]] و عالمان دینی شیعه به این روایات پاسخ داده‌اند.

[[سعید بن مسیب]] از پدرش نقل کرده که ابوطالب در حال احتضار درخواست پیامبر(ص) برای گفتن «[[لا اله الا الله]]» را نپذیرفت و بر آیین پدر و اجدادش درگذشت و پیامبر(ص) فرمود: «به خدا سوگند برای تو طلب آمرزش می‌کنم تا نهی شوم.» آن‌گاه [[آیه]] ۱۱۳ [[سوره توبه]] نازل شد که «بر پیامبر و کسانی که [[ایمان]] آورده‌اند، سزاوار نیست برای [[شرک|مشرکان]] استغفار کنند هر چند از خویشان آنان باشند.»<ref>بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۰۱ق، ج ۴، ص۲۴۷.</ref>

====پاسخ====

[[علامه امینی]] بنا بر روایات تاریخی، سعید بن مسیب، ناقل این ماجرا را از دشمنان [[امیر مؤمنان]] معرفی می‌کند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۳۹۷ق، ج ۸، ص۵۶.</ref> وی همچنین این روایت را در تضاد با روایتی می‌داند که بسیاری از [[اهل سنت]] در کتاب‌هایشان آورده‌اند. این روایت به [[سند روایت|سند]] صحیح از علی(ع) روایت شده که «شنیدم مردی برای پدر و مادر مشرک‌اش [[استغفار]] می‌کرد. جریان را به عرض پیامبر(ص) رساندم و این آیه نازل شد.»<ref>امینی، الغدیر، ۱۳۹۷ق، ج ۸، ص۱۲.</ref>بدین ترتیب [[شأن نزول]] آیه ماجرایی بوده که ارتباطی با ابوطالب نداشته است.

'''ثالثاً''': در [[تفسیر طبری]] این روایت با مضمون دیگری آمده که [[آیه]] در [[شأن نزول|شأن]] مشرکان (کفار مکه){{یاد|  ابي حسن الواحدي، أسباب نزول القرآن، ج۱، ص۲۱۸}} نازل شده است که مردم را از ایمان به [[رسول خدا]](ص) باز می‌دارند و خود نیز ایمان نمی‌آورند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۵ق، ج ۷، ص۲۲۹.</ref>

====پاسخ====

علامه مجلسی و شیخ طوسی در این‌باره پاسخ گفته‌اند:

'''ثانیاً''': بنا بر فرض این که ابوطالب کافر بوده، امید به شفاعت او بی‌معنا است زیرا شفاعت شامل مشرک نمی‌شود.<ref>طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج ۱۰، ص۱۸۷.</ref>

شیعیان که عمده موافقان ایمان ابوطالب هستند، دلایلی را برای مدعای خود ذکر کرده‌اند:  

ابوطالب همسرش [[فاطمه بنت اسد]] و فرزندانش را به [[اسلام]] دعوت کرد.<ref>مرتضی العاملی، الصحیح من سیرة النبی، ۱۴۱۵ق، ج ۳، ص۲۳۰؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۸ق، ج ۱۳، ص۲۷۲.</ref> بنابر روایتی، هنگامی که ابوطالب فرزندش علی(ع) را دید که در کنار پیامبر(ص) به [[نماز]] ایستاده او را نهی نکرد و به دیگر فرزندش [[جعفر بن ابی طالب]] گفت: در سمت چپ محمد(ص) نماز بگزار.<ref>حلبی، السیره الحلبیه، ۱۴۰۰ق، ج ۱، ص۴۳۳؛ ابن اثیر، اسد الغابه، دارالکتاب العربی، ج ۱، ص۲۸۷.</ref>

در یکی از این اشعار آمده است:‌ ای شاهد خدا! تو گواهی ده که من بر دین پیامبرم احمد(ص) هستم.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۸ق، ج ۱۴، ص۷۸.</ref> یا در شعری دیگر می‌گوید: همانا خداوند پیامبرش محمّد را گرامی داشت، پس گرامی‌ترین خلق خدا در میان مردم و بهترینِ بنی‌هاشم، [[احمد]] است. او کسی است که بعد از نبود پیامبری، از جانب خدا فرستاده شد.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۸ق، ج ۱۴، ص۷۸.</ref> و در جای دیگر می‌سراید: ''فرستاده پروردگار را یاری کردم با شمشیری چون صاعقه از رسول خدا پشتیبانی می‌کنم همانند پشتیبانی که برایش دل می‌سوزاند''.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۸ق، ج ۱۴، ص۷۸.</ref>

از مجموعه آنچه از پیامبر اکرم(ص)و خاندانش نقل شده برمی‌آید که ابوطالب، مؤمن بوده و بر شریعت اسلام درگذشته است. در [[حدیث قدسی]] آمده که [[جبرئیل]] بر پیامبر(ص) فرود آمد و فرمود:‌ ''ای محمد! پروردگارت بر تو سلام رساند و فرمود: من آتش را بر صُلبی که تو را به دنیا آورد و شکمی که تو را حمل کرد و آغوشی که تو را در بر گرفت حرام کردم. پیامبر فرمود: جبرئیل! برایم آن را توضیح بده. عرضه داشت: مراد از صُلب، صُلب پدرت [[عبدالله بن عبدالمطلب]] است. منظور از بَطن، [[آمنه بنت وهب]] است و مراد از آغوش، [[کفالت]] [[ابوطالب]] است''.<ref>صدوق، معانی الاخبار، ۱۳۳۸ش، ص۱۳۷.</ref>

از این‌جهت که محمد(ص) در دوران سخت صدر اسلام، حمایت ابوطالب را داشت، هر‌گاه سخن از وی می‌شد او را با نیکی و بزرگی یاد می‌کرد. در روایتی آمده که رسول خدا(ص) به [[جابر بن عبدالله انصاری]] فرمود: «در سفر [[معراج]] چهار نور را دیدم. از جانب خدا خطاب شد: این عبدالمطلب، این عمویت ابوطالب، این پدرت [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] و این مادرت [[آمنه مادر پیامبر|آمنه]] است.»<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۸۱.</ref> و در روایتی دیگر آمده است: «ابوطالب در روز قیامت در زمره پادشاهان و به سیمای پیامبران محشور می‌گردد.»<ref>ابن بابویه، الامامة و التبصرة، ۱۴۰۴ق، ص۳۴.</ref> همچنین در بیانی دیگر نقل شده: «خداوند در روز قیامت به من وعده شفاعت چهار نفر را داده که یکی از آنان ابوطالب است.»<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۸۴ق، ج ۲، ص۲۹.</ref>

روایاتی از خود امام علی(ع)نقل شده که می‌توان آن‌ها را قرینه‌ای بر ایمان ابوطالب دانست از جمله: «نور ابوطالب، روز قیامت بر همه انوار جز پنج نور چیره می‌شود. نور ابوطالب از نور ماست و خدا آن را ۲۰۰۰ سال پیش از خلقت [[آدم]] آفریده است.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۳۵، ص۱۱۰؛ کراجکی، کنزالفوائد، ۱۳۶۹ش، ص۸۰.</ref> وی در روایتی دیگر می‌فرماید: «چون پدرم به احتضار افتاد، پیامبر بر بالین وی حاضر شد و درباره او بشارتی به من داد که از همه دنیا و آن چه در آن است محبوب‌تر است.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۵، ص۱۱۳.</ref>

بنابر برخی منابع، روزی از [[امام سجاد(ع)]] درباره ایمان ابوطالب سؤال کردند. جواب داد: «خدای متعال پیامبرش را نهی کرد از این که زن مسلمانی در [[نکاح]] فرد کافری بماند در حالی که [[فاطمه بنت اسد]] از سبقت‌جویان در [[اسلام]] است و تا پایان عمر خویش در نکاح با ابوطالب ماند.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۳۵، ص۱۵۷؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۸ق، ج ۱۴، ص۶۹.</ref>

در روایتی از [[امام عسکری(ع)]] آمده است: «خداوند به پیامبرش وحی کرد که من تو را با دو گروه از پیروانت یاری نمودم؛ گروهی که تو را در نهان یاری داده و گروهی که آشکارا یاری‌ات رساندند. از میان گروه اوّل، سید و افضل آنان عمویت، [[ابوطالب]] است و از میان گروه دوّم فرزند او، علی(ع) است. آنگاه فرمود: ابوطالب همچون [[مؤمن آل فرعون]] بود که ایمانش را کتمان می‌کرد.»<ref>ابن معد، الحجة علی الذاهب، ۱۴۱۰ق، ص۳۶۲.</ref>

[[پرونده:کتاب الحجة علی الذاهب.jpg|180px|بندانگشتی|[[الحجة علی الذاهب الی تکفیر ابی‌طالب (کتاب)|کتاب الحجة علی الذاهب]]]]

[[پرونده:کتاب ایمان ابی طالب.jpg|بندانگشتی|180px|[[ایمان ابی‌طالب (کتاب)|کتاب ایمان ابی طالب]] اثر [[شیخ مفید]]]]

[[علامه مجلسی]] هم بر اجماع [[شیعه]] بر اسلام ابوطالب معتقد است و این که او در ابتدای رسالت [[پیامبر اسلام|پیامبر]](ص) به او ایمان آورد و هرگز بتی را نپرستید، بلکه وی از اوصیای [[حضرت ابراهیم|ابراهیم(ع)]] بود و این امر به حدّی نزد شیعه مشهور است که حتّی مخالفان آنان، این موضوع را به شیعه نسبت می‌دهند. به گفته مجلسی، اخبار [[تواتر|متواتر]] از طرق خاصه و عامه، بر ایمان او رسیده است و بسیاری از علما و محدثان شیعه درباره این موضوع، کتاب مستقل تألیف کرده‌اند تا بر کسی مخفی نماند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۳۵، ص۱۳۸.</ref>

{{اصلی|فهرست کتاب‌های درباره ابوطالب}}

کتاب‌های فراوانی در اثبات ایمان ابوطالب نگاشته شده است.<ref>مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۴ق، ص۵-۱۳.</ref> [[آقا بزرگ تهرانی]] ۹ کتاب را با عنوان «ایمان ابی طالب» ذکر می‌کند.<ref>تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج ۲، ص۵۱۲ و ۵۱۳.</ref> برخی کتاب‌های دیگر نیز به این شرح است:

==جستارهای وابسته==

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

*ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بی‌جا، درر احیاء الکتب العربیه، ۱۳۷۸ق.

{{پایان}}

{{ابوطالب}}