واقعه فخ: تفاوت میان نسخه‌ها

| قسمتی از =

| تصویر =مقبرة شهداء فخ.jpg

| زمان = [[۸ ذی‌الحجه]] ([[روز ترویه]]) [[سال ۱۶۹ هجری قمری|سال ۱۶۹ق]]

| مکان = منطقه فخ در نزدیکی [[مکه]]

'''واقعهٔ فَخ''' یا '''قیام صاحب فَخ''' از قیام‌های [[علویان]] علیه [[بنی‌عباس|عباسیان]] در [[سال ۱۶۹ هجری قمری|سال ۱۶۹ق]] که در روایتی از [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]]، بعد از [[واقعه کربلا]]، سخت‌ترین ابتلای [[اهل‌بیت(ع)]] بوده است. این واقعه به رهبری [[صاحب فخ|حسین بن علی بن حسن]] معروف به صاحب فخ از نوادگان [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] در عصر [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] و در [[مدینه]] شکل گرفت و به کشته شدن او و بیشتر یارانش انجامید. از آنجا که این واقعه در منطقه فخ در چهار کیلومتری [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] رخ داد به قیام فخ یا قیام صاحب فخ مشهور شده‌ است.

برخی از عوامل حکومت که در سفر حج بودند، با دستور [[هادی عباسی]]، در برابر قیام‌کنندگان جنگیدند. در این جنگ که در [[۸ ذی‌الحجه]] انجام شد، صاحب فخ و بسیاری از افرادش کشته شدند و تعدادی نیز اسیر شدند یا گریختند.

== موضع‌گیری امام کاظم در برابر قیام ==

[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] مؤلف کتاب [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]]، اگر چه شخصیت حسین فخی را ستوده، اما معتقد است نکوهش‌هایی هم در شخصیت او مطرح شده است.<ref>مجلسی، الوجیزة فی الرجال، ۱۴۲۰ق، ص۶۴.</ref> برخی پژوهشگران بر این باورند که اگرچه روایت‌هایی در تأیید شخصیت صاحب فخ وجود دارد، اما آنها دلیلی بر تأیید قیام او از سوی [[امامان شیعه]] نیست.<ref>شریفی، «ائمه و قیامهای شیعی»، ص۸۹-۹۰.</ref> [[رسول جعفریان]]، تاریخ‌پژوه، نیز اگرچه قیام فخ را در ردیف سالم‌ترین قیام‌های [[علویان]] بر ضد [[بنی‌عباس|عباسیان]] می‌داند، می‌نویسد چنین یقینی وجود ندارد که این قیام به دستور امام کاظم(ع) انجام گرفته است؛ بلکه می‌توان گفت [[امامیه|شیعیان امامی]] با این قیام‌ها موافقتی نداشتند؛ چراکه در این مسئله، با علوی‌ها درگیر بودند و میان آنان اختلافاتی پدید آمد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۹.</ref>

== زمینه‌های قیام ==

هادی همچنین یکی از نوادگان [[عمر بن خطاب]] به نام عبدالعزیز بن عبدالله را به فرمانداری [[مدینه]] گماشت<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۶، ص۹۰.</ref> که او نیز با طالبیان بدرفتار بود و هر روز علوی‌ها را به دارالاماره احضار می‌کرد.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۷۲.</ref>

== آغاز قیام در مدینه ==

تلاش عوامل حکومت در مدینه برای مقابله با حسین فخی نتیجه‌ای نداشت و به شکست و کشته شدن تعدادی از آنها انجامید.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۹۴.</ref> آنان همچنین از مبارک ترکی (از فرماندهان دستگاه خلافت) که به قصد رفتن به حج، وارد مدینه شده بود کمک خواستند؛<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۹۴–۱۹۵.</ref> اما مطابق نقل [[ابوالفرج اصفهانی]]، مبارک که به جنگ با حسین تمایل نداشت، در پیامی مخفیانه از حسین خواست به او شبیخون بزنند تا او به فرار کردن ناگزیر شود.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۷۷.</ref> حسین نیز چنان کرد و مبارک به سوی [[مکه]] گریخت.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۷۷.</ref> بدین ترتیب شهر مدینه در اختیار حسین قرار گرفت. تسلط بر مدینه تنها یازده روز طول کشید.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۹۵.</ref> شهید فخ فردی به نام دِنیارِ (دِرباس)<ref>رازی، اخبار فخ، تحقیق ماهر جرّار، ۱۹۹۵م، ص۱۴۲.</ref> خُزاعی را والی مدینه کرد و خود همراه با سیصد نفر از یارانش،<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۷۷.</ref> در [[۲۴ ذی‌القعده]] به سمت مکه حرکت کرد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۹۵.</ref>

[[هادی عباسی]] برخی از بزرگان حکومت را که به [[حج ]]رفته بودند، به رویارویی با حسین امر کرد و فرماندهی جنگ را برعهده محمد بن سلیمان گذاشت.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۹۶.</ref> عباسیان با سپاهی چهار هزار نفری در [[۸ ذی‌الحجه]] ([[روز ترویه]]) در محلی به نام «فخ» با سپاه حسین رودرروی هم قرار گرفتند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۲۶.</ref> فرمانده عباسی به حسین امان داد؛ اما حسین نپذیرفت و در نبردی که درگرفت، حسین و عده زیادی از یارانش به [[شهادت]] رسیدند.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۹۵–۲۰۰؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۷۷–۳۷۹.</ref> همچنین گروهی از یاران حسین [[اسیر]] شدند و برخی دیگر گریختند.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۹۵–۲۰۰؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۷۷–۳۷۹.</ref> تعدادی از اسیرها کشته<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۲۷.</ref> و تعدادی از آنها همراه با سرهای شهدا به [[بغداد]] نزد هادی عباسی فرستاده شدند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۸۰.</ref> هادی سر حسین را برای مدتی، از پل بغداد آویزان کرد و سپس آن را به خراسان فرستاد.<ref>بغدادی، المحبر، ۱۴۲۱ق، ص۴۴۸.</ref> پیکر کشتگان تا سه روز بر زمین بود و درندگان و پرندگان از آنها می‌خوردند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۲۷.</ref>  

== پیامدها ==