بسم الله الرحمن الرحیم: تفاوت میان نسخه‌ها

در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده است که همه کتاب‌های آسمانی با بسمله شروع شده‌اند. در روایات دیگری گفته شده که پیش از پیامبر(ص) غیر از [[سلیمان (پیامبر)|حضرت سلیمان]]، بر پیامبر دیگری نازل نشده است. برخی گفته‌اند نخستین بار در ضمن [[آیه ۳۰ سوره نمل]] بر پیامبر نازل شد. گروه دیگری گفته‌اند اولین آیه‌ای بوده است که به همراه آیات دیگر [[سوره علق]] بر پیامبر نازل شده است.

==آغاز کار با نام خدا==

بسیاری از [[تفسیر قرآن|مفسران]] بر این باورند که جمله «بسم الله الرحمن الرحیم» در آغاز کارها برای آنکه با نام و یاد خدا همراه باشد، گفته می‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۴؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۰۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۵-۱۷؛ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۹۳.</ref> به‌گفته [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]] در [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، خداوند نیز کلام خود، یعنی [[قرآن]] را به نام خود که عزیزترین نام‌ها است آغاز کرده تا آنچه در کلامش است نشانه و یاد او را داشته و مرتبط با نام او باشد و همچنین با این کار به بندگانش نیز بیاموزد تا اعمال و گفتارشان را با نام وی آغاز کنند تا آن کار خدایی شود و نشان خدا در آن باشد.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۵.</ref> مفسرانی که چنین دیدگاهی دارند بر این نظرند که حرف «باء» در «بسم» به معنای «ابتدائیت» است و لذا وقتی کسی می‌گوید «بسم الله»، معنایش این است که کارش را با نام خدا آغاز کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌قتیبه، تفسیر غریب القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۳۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۴؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۷؛ حکیم، تفسیر سورة الحمد، ۱۴۲۰ق، ص۱۵۲-۱۵۳.</ref> البته برخی نیز بر این باورند که حرف «باء» در «بسم‌ الله» معنای خاصی از آن مورد نظر نیست؛ بلکه صرفاً به انگیزه یادآوری نام خدا و تبریک جستن به آن در آغاز سخن گفتن و انجام دادن کارها می‌آید.<ref> خمینی، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۹۵.</ref>

همچنین از نظر فقهای شیعه، گفتن «بسم‌الله» در هنگام وضوگرفتن،<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۱، ص۷۹.</ref> در هنگام [[آمیزش]]<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۴۸۲؛ حکیم، مستمسک العروة، ۱۳۹۱ق، ج۱۴، ص۱۰.</ref> و نیز در ابتدای خوردن غذا و نوشیدنی‌ها،<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۶، ص۴۵۱.</ref> مستحب است.

به‌گفته [[رشیدرضا]] (۱۲۸۲-۱۳۵۴ق)، عالم سَلَفی اهل لبنان، در [[تفسیر المنار]]، از آنجا که بسمله بخشی از آیه ۳۰ سوره نمل است، پس همه مسلمانان اتفاق نظر دارند در این که جزئی از آیات قرآن است؛<ref>رشیدرضا، تفسیر المنار، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۳.</ref> اما در این که در ابتدای سایر سوره‌ها نیز آیه‌ای مستقل شمرده شود، اختلاف نظر وجود دارد.<ref>رشیدرضا، تفسیر المنار، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۳.</ref> آلوسی، از مفسران اهل سنت، در تفسیر روح المعانی، ده قول ذکر کرده است.<ref>آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۱.</ref> برخی از این اقوال به شرح زیر است:

*[[امامیه]]، برخی از [[صحابه]] و [[تابعین]]، [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]] و بیشتر پیروانش و از میان [[قاریان هفت‌گانه|قاریان هفتگانه]]، [[عاصم بن ابی النجود کوفی|عاصم]] و [[ابوالحسن کسایی مروزی|کسائی]] بر این عقیده‌اند که بسمله در هر سوره‌ای غیر از [[سوره برائت]]، آیه‌ای مستقل به شمار می‌رود و جزء همان سوره است.<ref>رشیدرضا، تفسیر المنار، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۳؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۱.</ref> برخی ادله‌ای که قائلان این دیدگاه به آن استدلال کرده‌اند عبارتند از: ۱-اجماع صحابه بر این که در مصحف اول در ابتدای هر سوره‌ای غیر از سوره برائت، بسمله وارد شده است؛<ref>رشیدرضا، تفسیر المنار، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۳.</ref> ۲-روایاتی در منابع اهل سنت و شیعه از پیامبر(ص) و امامان شیعه(ع) نقل شده که بسمله را آیه‌ای مستقل و جزئی از هر سوره دانسته‌اند؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به حاکم نیشابوری، المستدرک على الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۱، ۳۵۶-۳۵۷؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ۳۱۲-۳۱۳؛ بیهقی، السنن الکبری، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۷؛ بروجردی، جامع الاحادیث الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۲۸-۱۳۰.</ref> ۳-سیره مسلمانان از زمان حیات پیامبر(ص) بر این بوده است که در آغاز همه سوره‌ها غیر از سوره برائت، بسمله را قرائت می‌کرده‌اند و اگر بسمله جزء قرآن نبود بر پیامبر لازم بود تا به این امر تصریح می‌کرد تا سبب گمراهی مسلمانان نگردد.<ref>خویی، البیان، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، ص۴۴۷-۴۴۸.</ref>