حق والدین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Rezai.mosavi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Rezai.mosavi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
در احادیث، فرمان‌برداری از پدر و مادر از نشانه‌های [[ایمان]]، نگاه کردن به آنان [[عبادت]] و نیک‌رفتاری با آنان از محبوب‌ترین اعمال نزد خدا و رضا و غضب الهی در خشنودی یا ناخشنودی والدین از فرزندانشان است. بنا بر روایات کسی که به والدین خود نیکی می‌کند، به [[بهشت]] وارد می‌شود و نیکی‌هایی که به نیابت از والدین انجام می‌دهد و حتی بیش از آن، برای او ثبت می‌شود. در مقابل [[عاق والدین|عقوق والدین]] موجب محرومیت از بهشت، [[لعن]] خدا، سلب توجه و رحمت و نعمت پرورد. | در احادیث، فرمان‌برداری از پدر و مادر از نشانه‌های [[ایمان]]، نگاه کردن به آنان [[عبادت]] و نیک‌رفتاری با آنان از محبوب‌ترین اعمال نزد خدا و رضا و غضب الهی در خشنودی یا ناخشنودی والدین از فرزندانشان است. بنا بر روایات کسی که به والدین خود نیکی می‌کند، به [[بهشت]] وارد می‌شود و نیکی‌هایی که به نیابت از والدین انجام می‌دهد و حتی بیش از آن، برای او ثبت می‌شود. در مقابل [[عاق والدین|عقوق والدین]] موجب محرومیت از بهشت، [[لعن]] خدا، سلب توجه و رحمت و نعمت پرورد. | ||
==اهمیت حق والدین== | ==جایگاه و اهمیت حق والدین== | ||
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = {{حدیث|وَاعْبُدُوا اللَّـهَ وَلَا تُشْرِ‌کُوا بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا|ترجمه=و خدا را بپرستید، و چیزی را با او شریک مگردانید؛ و به پدر و مادر احسان کنید.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small> نساء، ۳۶، ترجمه [[محمدمهدی فولادوند|فولادوند]]. </small> | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = {{حدیث|وَاعْبُدُوا اللَّـهَ وَلَا تُشْرِ‌کُوا بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا|ترجمه=و خدا را بپرستید، و چیزی را با او شریک مگردانید؛ و به پدر و مادر احسان کنید.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small> نساء، ۳۶، ترجمه [[محمدمهدی فولادوند|فولادوند]]. </small> | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | ||
رعایت حق والدین از دستورات مهمّ الهی قلمداد شده<ref>سپاه پاسداران، معارف قرآن، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۷۸.</ref> و پس از حق خدا، آن را بزرگترین حق بر گردن فرزند دانسته‌اند.<ref>رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۱۸۶؛ فضل الله، من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۷، ص۲۵۹ | رعایت حق والدین از دستورات مهمّ الهی قلمداد شده<ref>سپاه پاسداران، معارف قرآن، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۷۸.</ref> و پس از حق خدا، آن را بزرگترین حق بر گردن فرزند دانسته‌اند.<ref>رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۱۸۶؛ فضل الله، من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۷، ص۲۵۹.</ref> | ||
نیکی و [[احسان به والدین]] که از جمله حقوق پدر و مادر شمرده می‌شود،<ref>ابوالسعود، تفسیر ابی السعود، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۱۹۸.</ref> چندین بار در [[قرآن]] مورد تأکید قرار گرفته است.<ref>«وَصَّینَا الاْنسانَ بِوالِدَیهِ حُسناً/ إحساناً»؛ سوره عنکبوت، آیه ۸؛ سوره اَحقاف، آیه ۱۵.</ref> تکرار این سفارش، آن هم بلافاصله پس از امر به [[عبادت|عبادت خدا]] و نهی از [[شرک|شرک ورزیدن]] به او<ref>سوره بقره، آیه ۸۳؛ سوره نساء، آیه ۳۶؛ سوره اَنعام، آیه ۱۵۱؛ سوره اِسراء، آیه ۲۳.</ref> از اهمیت ویژه این آموزه اخلاقی و دینی حکایت دارد.<br> | نیکی و [[احسان به والدین]] که از جمله حقوق پدر و مادر شمرده می‌شود،<ref>ابوالسعود، تفسیر ابی السعود، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۱۹۸.</ref> چندین بار در [[قرآن]] مورد تأکید قرار گرفته است.<ref>«وَصَّینَا الاْنسانَ بِوالِدَیهِ حُسناً/ إحساناً»؛ سوره عنکبوت، آیه ۸؛ سوره اَحقاف، آیه ۱۵.</ref> تکرار این سفارش، آن هم بلافاصله پس از امر به [[عبادت|عبادت خدا]] و نهی از [[شرک|شرک ورزیدن]] به او<ref>سوره بقره، آیه ۸۳؛ سوره نساء، آیه ۳۶؛ سوره اَنعام، آیه ۱۵۱؛ سوره اِسراء، آیه ۲۳.</ref> از اهمیت ویژه این آموزه اخلاقی و دینی حکایت دارد.<br> | ||
در جوامع حدیثی [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّی]] نیز بر جایگاه ویژه والدین تأکید شده و بخش مستقلی بدان اختصاص یافته است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۷ـ۱۶۳؛ مجلسی، ج ۷۱، ص ۲۲ـ۸۶؛ بخاری، ۱۴۰۱، ج ۷، ص ۶۸ـ۷۱؛ مسلم‌بن حجاج، ج ۸، ص ۲ـ۶.</ref> تا جایی که حق‌ناشناسی و نافرمانی از آنان را [[حرام]] و در زمرهٔ [[گناهان کبیره]] برشمرده‌اند.<ref>رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۷۸؛ بخاری، ۱۴۰۱ق، ج۷، ص۷۰ـ۷۱.</ref> سفارش به حق و احترام والدین در برخی | در جوامع حدیثی [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّی]] نیز بر جایگاه ویژه والدین تأکید شده و بخش مستقلی بدان اختصاص یافته است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۷ـ۱۶۳؛ مجلسی، ج ۷۱، ص ۲۲ـ۸۶؛ بخاری، ۱۴۰۱، ج ۷، ص ۶۸ـ۷۱؛ مسلم‌بن حجاج، ج ۸، ص ۲ـ۶.</ref> تا جایی که حق‌ناشناسی و نافرمانی از آنان را [[حرام]] و در زمرهٔ [[گناهان کبیره]] برشمرده‌اند.<ref>رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۷۸؛ بخاری، ۱۴۰۱ق، ج۷، ص۷۰ـ۷۱.</ref> | ||
سفارش به حق و احترام والدین در برخی کتاب‌های ادیان دیگر همچون [[عهد عتیق]] نیز آمده است.<ref>رجوع کنید به کتاب مقدس، سفر لاویان، ۱۹، آیه ۲ـ۴؛ سفر خروج، ۱۲، آیه ۲۰؛ سفر تثنیه، ۵، آیه ۱۶.</ref> | |||
==والدین چه حقوقی دارند؟== | ==والدین چه حقوقی دارند؟== | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۵: | ||
همچنین در برخی آیات قرآن،<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۰ و ۲۱۵.</ref> به فرزندان توصیه شده که | همچنین در برخی آیات قرآن،<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۰ و ۲۱۵.</ref> به فرزندان توصیه شده که | ||
در وصیت‌های مالی، سهم والدین را در نظر داشته و از اموال خویش به پدر و مادر [[انفاق]] کنند.<ref>شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث، ج۲، ص۱۰۸.</ref> | در وصیت‌های مالی، سهم والدین را در نظر داشته و از اموال خویش به پدر و مادر [[انفاق]] کنند.<ref>شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث، ج۲، ص۱۰۸.</ref> | ||
===حقوق والدین پس از مرگ آنها=== | |||
در منابع دینی به فرزندان سفارش شده است پس از مرگ والدین نیز [حق آنان را بجا آورده و] به آنها احسان کنند؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص ۱۵۹ و ۱۶۳.</ref> با اموری از جمله: قرائت [[قرآن]]، طلب آمرزش و دعا در حق پدر و مادر، پرداخت [[صدقه]]، دیون مالی و دیگر تعهدات آنها، احترام به دوستان والدین و ارتباط و [[صله رحم]] با نزدیکان آنها<ref>رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۹ و ۱۶۳؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۶، ص۶۳۲.</ref> و نیز به‌جای آوردن [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج]] از جانب پدر و مادر.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص ۱۵۹، حدیث ۷.</ref><br> | |||
حتی در کتاب‌های فقهی انجام قضای نماز و روزه پدر بر پسر بزرگ او واجب شمرده شده<ref>محقق حلّی، ج۴، ص۱۹.</ref> و برخی [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]] مادر را نیز مشمول این حکم دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید به بنی‌هاشمی، توضیح‌المسائل مراجع، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۶۱ و ۱۶۲.</ref> | |||
در [[صحیفه سجادیه]] مجموعه کاملی از وظایف فرزند در قبال والدین در قالب [[دعا]] آمده است.<ref>امام سجاد(ع)، صحيفة سجاديه، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۶-۱۱۸.</ref> | |||
==علت تأکید بر رعایت حق والدین== | ==علت تأکید بر رعایت حق والدین== | ||
| خط ۴۴: | خط ۵۰: | ||
[[امام سجاد (ع)]] در [[رسالة الحقوق]] سختی هایی را که مادر از آغاز حمل تا رشد فرزند متحمل شده، حق مادر بر فرزند برشمرده و او را به قدرشناسی از زحمات مادر امر کرده است. در مقابل، پدر را اصل فرزند و حقِ هستی و حیات را از او دانسته است. <ref> رجوع کنید به ابن‌بابویه، ۱۴۱۴، ج ۲، ص ۶۲۱ـ۶۲۲؛ نیز رجوع کنید به قبانجی، ج ۱، ص ۵۴۵ـ۵۷۸ </ref> [[نصیرالدین طوسی]] <ref> طوسی، ص ۲۳۹ </ref> ماهیت حقوق مادر را جسمانی‌تر از حقوق پدر شمرده و معتقد است بدین‌سبب، حقوق مادران زودتر از حقوق پدران، که آگاهی بر آن نیازمند تعقل است، مورد توجه فرزندان قرار می‌گیرد و به ادای آن اهتمام می‌ورزند. بر این اساس، وی ادای حقوق پدران را بیشتر با اموری معنوی چون اطاعت کامل از آنان و ذکر خیر و دعا و ثنا بر ایشان و ادای حقوق مادران را با امور مادّی چون بذل مال و فراهم آوردن اسباب آسایش زندگی و نظایر آن بیان کرده است. <ref> قس ابن‌کثیر، ذیل عنکبوت: ۸ </ref> | [[امام سجاد (ع)]] در [[رسالة الحقوق]] سختی هایی را که مادر از آغاز حمل تا رشد فرزند متحمل شده، حق مادر بر فرزند برشمرده و او را به قدرشناسی از زحمات مادر امر کرده است. در مقابل، پدر را اصل فرزند و حقِ هستی و حیات را از او دانسته است. <ref> رجوع کنید به ابن‌بابویه، ۱۴۱۴، ج ۲، ص ۶۲۱ـ۶۲۲؛ نیز رجوع کنید به قبانجی، ج ۱، ص ۵۴۵ـ۵۷۸ </ref> [[نصیرالدین طوسی]] <ref> طوسی، ص ۲۳۹ </ref> ماهیت حقوق مادر را جسمانی‌تر از حقوق پدر شمرده و معتقد است بدین‌سبب، حقوق مادران زودتر از حقوق پدران، که آگاهی بر آن نیازمند تعقل است، مورد توجه فرزندان قرار می‌گیرد و به ادای آن اهتمام می‌ورزند. بر این اساس، وی ادای حقوق پدران را بیشتر با اموری معنوی چون اطاعت کامل از آنان و ذکر خیر و دعا و ثنا بر ایشان و ادای حقوق مادران را با امور مادّی چون بذل مال و فراهم آوردن اسباب آسایش زندگی و نظایر آن بیان کرده است. <ref> قس ابن‌کثیر، ذیل عنکبوت: ۸ </ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
*احمدبن علی نسائی، کتاب السنن الکبری، چاپ عبدالغفار سلیمان بنداری و سیدکسروی حسن، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱. | *احمدبن علی نسائی، کتاب السنن الکبری، چاپ عبدالغفار سلیمان بنداری و سیدکسروی حسن، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱. | ||
*امام خمینی، روح‌الله، نجاة العباد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، تهران، چاپ اول، ۱۴۲۲ق. | *امام خمینی، روح‌الله، نجاة العباد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، تهران، چاپ اول، ۱۴۲۲ق. | ||
* | *امام سجاد(ع)، على بن الحسين، صحيفة سجاديه، قم، دفتر نشر الهادى چاپ اول، ۱۳۷۶ش. | ||
*بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، توضیح‌المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق. | |||
*الفقه المنسوب للامام الرضا علیه‌السلام، و المشتهر ب فقه الرضا، مشهد: مؤسسة آل‌البیت، ۱۴۰۶. | *الفقه المنسوب للامام الرضا علیه‌السلام، و المشتهر ب فقه الرضا، مشهد: مؤسسة آل‌البیت، ۱۴۰۶. | ||
*حسن قبانجی، شرح رسالة الحقوق للإمام علی‌بن الحسین زین العابدین علیهماالسلام، قم ۱۴۰۶، چاپ افست بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹. | *حسن قبانجی، شرح رسالة الحقوق للإمام علی‌بن الحسین زین العابدین علیهماالسلام، قم ۱۴۰۶، چاپ افست بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹. | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۶: | ||
*عبدالرزاق‌بن همام صنعانی، المصنَّف، چاپ حبیب‌الرحمان اعظمی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. | *عبدالرزاق‌بن همام صنعانی، المصنَّف، چاپ حبیب‌الرحمان اعظمی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. | ||
*عبداللّه‌بن عمر بیضاوی، انوارالتنزیل و اسرارالتأویل، المعروف بتفسیر البیضاوی، مصر ۱۳۳۰، چاپ افست بیروت] بی‌تا. | *عبداللّه‌بن عمر بیضاوی، انوارالتنزیل و اسرارالتأویل، المعروف بتفسیر البیضاوی، مصر ۱۳۳۰، چاپ افست بیروت] بی‌تا. | ||
*علی‌بن ابوبکر هیثمی، مجمع‌الزوائد و منبع الفوائد، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | *علی‌بن ابوبکر هیثمی، مجمع‌الزوائد و منبع الفوائد، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | ||
*علی‌بن حسام‌الدین متقی، کنز العُمّال فی سنن الاقوال و الافعال، چاپ بکری حیانی و صفوة سقا، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹. | *علی‌بن حسام‌الدین متقی، کنز العُمّال فی سنن الاقوال و الافعال، چاپ بکری حیانی و صفوة سقا، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹. | ||