تکیه: تفاوت میان نسخه‌ها

{{سوگواری محرم}}

'''تکیه'''، در اصطلاح [[شیعه| شیعیان]] [[ایران|ایرانی]] به محل برگزاری مراسم سوگواری [[امامان شیعه|پیشوایان دین]] به ویژه [[سوگواری محرم]] و اجرای [[ تعزیه‌خوانی (آیین)|

==مفهوم‌شناسی==

با تحول بخشی از سلسله‌ها و شکل گیری [[آیین فتوت]]، در نحوه اداره و کاربری و فضای تکیه‌ها تغییراتی رخ داد و چون ورزش کردن نیز به دیگر مراسم معمول در تکیه‌ها افزوده شد، <ref>کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ۱۳۶۹ش، ص۳۲۶.</ref> تکیه‌ها وسیعتر گردیدند. در متون متعلق به آیین فتوت داده‌ها و تفاسیر خاص فتیان درباره تکیه بیان شده است. از جمله در فتوت نامه سلطانی فصل کوتاهی درباره تکیه و آداب ورود به آن و شرایط اداره آن آمده است.<ref>نگاه کنید به: کاشفی، فتوت‌نامه سلطانی، ۱۳۵۰ش، ص۲۲۰ـ ۲۲۵.</ref> به نوشته کاشفی، تکیه علاوه بر محل گرد آمدن [[صوفیان]] و [[فتوت|فتیان]]، نوعی مهمان‌پذیر نیز بوده است که مسافران و البته بیشتر اهل [[طریقت]] در آن می‌آسودند. وی حتی، از واژه تکیه قرائتی صوفیانه دارد و حروف این کلمه را به ترتیب نشانه [[توکل]]، کَرَم، یکرنگی و هواداری از درویشان و مسافران می‌داند.<ref>ص ۲۲۱.</ref>

در دوره [[صفوی]]، در اصفهان تکیه‌هایی کاملاً صوفیانه برقرار بود. به نوشته شاردن، ایرانیان دیر یا صومعه درویشان را تکیه می‌گفته‌اند، <ref>ج ۱، ص۴۷۳.</ref> اما گسترش [[شیعه|تشیع]]، منازعات فرقه‌ای و جنگ‌های حیدری ـ نعمتی (نعمتی و حیدری ؛ نام دوفرقه ٔ غوغا که در غالب شهرهای ایران بوده اند. فرقه ٔنعمتی پیروان شاه نعمةاﷲ ولی بوده اند و فرقه ٔ حیدری پیروان طریقت شیخ حیدر زاوجی ولی و اغلب این دو فرقه با هم به نزاع برمی‌خاستند و اوضاع شهر را آشفته می‌کردند و جنگ و نزاع نعمتی و حیدری برای مخاصماتی که منشاء منطقی درستی ندارد و از تعصبات عوام سرچشمه گیرد مثل شده است.) <ref>دهخدا، لغتنامه، ذیل نعمتی.  

</ref>

#سَلاملیق (اتاق‌های پذیرایی و اسکان درویش‌ها و مهمانان).

#آشپزخانه

===در سرزمین‌های عربی قلمرو عثمانی===

واژه تکیه در متون مذهبی شبه قاره [[هند]]، به ندرت دیده می‌شود. در [[لاهور]] بعضی از مقبره‌ها و آرامگاه‌ها را تکیه خوانده‌اند.<ref>چشتی، تحقیقات چشتی، ۲۰۰۱م، ص۴۱۸ـ۴۲۱، ۴۸۱.</ref> فضای این تکیه‌ها معمولاً با یک چهار دیواری خشتی نه چندان بلند، احاطه شده و در ساخت اغلب آنها از گچ و آجر خام استفاده شده است.<ref>چشتی، تحقیقات چشتی، ۲۰۰۱م، ص۴۸۲.</ref> مخارج فعالیت‌های جاری و مراسم مختلف برخی از این تکایا، از درآمد حاصل از زمین‌های کشاورزی، که از سوی حاکمان یا معتقدان به این تکایا واگذار شده، تأمین می‌شود<ref>چشتی، تحقیقات چشتی، ۲۰۰۱م، ص۴۲۰.</ref> در مقاله دائرة المعارف اسلام، با تردید و به نقل از گابوریو گفته شده که تکیه در هند اماکنی کوچک برای [[عبادت]] [[صوفیان]] بوده است. در برخی متون که به فارسی درباره شبه قاره نگاشته شده، از تکیه سخن رفته است.<ref> سرحدی، «در دره پاره‌چنار»، ص۸۲.</ref> در وصف دره کرم ([[پاراچنار]]) از [[حسینیه]]‌ها و تکیه‌هایی در روستاها یاد کرده که تعدادشان به چند صد می‌رسد. اما اصطلاح تکیه در شبه قاره رایج نیست و فقط در نوشته‌هایی که تحت تأثیر ادبیات فارسی بوده‌اند از تکیه سخن به میان آمده است.

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* ابن کربلائی، حافظ حسین، روضات الجنان و جنات الجنان، تصحیح جعفر سلطان القرائی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۴-۱۳۴۹ش.

==پیوند به بیرون==

{{مکان‌های مقدس}}