ازدواج پیامبر(ص) و خدیجه: تفاوت میان نسخه‌ها

منابع تاریخی، شش فرزند به نام [[قاسم پسر رسول خدا|قاسم]]، [[رقیه دختر پیامبر(ص)|رقیه]]، [[زینب دختر پیامبر(ص)|زینب]]، [[ام‌کلثوم دختر پیامبر(ص)|ام‌کلثوم]]، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و [[عبدالله پسر رسول خدا|عبدالله]] را حاصل ازدواج پیامبر(ص) و خدیجه می‌دانند. برخی نیز گفته‌اند زینب و رقیه [[فرزندخوانده|دخترخوانده]] این دو بوده‌اند و فرزندان واقعی آنان نبوده‌اند.

خدیجه؛ نخستین زنی بود که به ازدواج پیامبر درآمد<ref>ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م. ص۱۳۲.</ref> و بیست‌وپنج سال با او زندگی کرد.<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۷.</ref> تاریخ ازدواج محمد(ص) و خدیجه را ۱۵ سال قبل از [[بعثت]] یا کمی پیش‌تر گفته‌اند<ref>مرادی، «خدیجه»، ج۲۲، ذیل مدخل.</ref> که دو ماه و بیست و پنج روز پس از بازگشت رسول خدا از سفر شام ذکر کرده‌اند.<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۷.</ref> [[صیغه ازدواج|خطبه]] این عقد را [[ابوطالب]] خواند.<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۷.</ref> زریاب خویی (درگذشته ۱۳۷۳ش) محقق تاریخ اسلام، معتقد است رغبت زنی چون خدیجه به ازدواج با پیامبر، دلیل شاخص بودن مقام اجتماعی و شهرت پیامبر به امانت و درستکاری است.<ref>زریاب خویی، سیره حضرت رسول، ۱۳۸۸ش، ص۹۵و ۹۶.</ref>

بنا به روایتی، [[ابوطالب]] به پیامبر(ص) پیشنهاد داد تا برای تجارت نزد خدیجه برود که زنی تاجر بود.<ref>حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳.  </ref> طبق همین روایت، خدیجه از این پیشنهاد مطلع شده و خود به پیامبر(ص) پیشنهاد تجارت داد و گفت دو برابر دیگران حق‌الزحمه می‌دهم.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۳ و ۱۰۴ و ۱۰۵. مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۸۹.</ref> برخی نیز گفته‌اند خدیجه چون از درستکاری و امانت‌داری<ref>أیوب، زوجات النبی، دار الهادی، ص۳۹؛ شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۲ش، ص۴۲.</ref> محمد(ص) با خبر بود، به او پیشنهاد همکاری در سفر شام نمود.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، قاهره، ج۱، ص۱۲۱؛ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۵.</ref> در این سفر، مَیسَره غلام خدیجه نیز همراه محمد(ص) بود و خدیجه به میسره توصیه کرد که هیچ‌گونه مخالفتی با دستور و نظرات محمد نداشته باشد.<ref>الحلبی، السیرة الحلبیه، الناشر : دار الكتب العلمية، ج۱، ص۱۹۳.</ref> این سفر موفقیت‌آمیز بود و میسره در بازگشت از سفر از حُسن رفتار و امانت‌داری پیامبر برای خدیجه تعریف کرد و خدیجه به او علاقه‌مند شد. خدیجه به وسیله کسانی نظر پیامبر را درباره این ازدواج پرسید و چون پیامبر پذیرفت، عموهای پیامبر، [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] و ابوطالب، خدیجه را از عمویش عمرو بن اَسَد خواستگاری کردند و این ازدواج صورت گرفت.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۳ و ۱۰۴ و ۱۰۵. مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۸۹.</ref>   

در انساب الاشراف بَلاذُری (درگذشته ۲۷۹ق) آمده که پیامبر اسلام(ص) ۱۲ اوقیه (هر اوقیه معادل ۴۰ درهم) به‌عنوان [[مهریه|مهر]] خدیجه تعیین‌ کرد.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، دار المعارف، قاهره، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۹۷.</ref> اقوال دیگری نیز گفته شده است.<ref>محمودپور، محمد، «خدیجه»، ج۱۵، ذیل مدخل.</ref> همچنین گفته شده پیامبر بیست شتر جوان<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۶.</ref> یا پانصد درهم مهر خدیجه کرده است.<ref> استرابادی،‌ آثار احمدی، ۱۳۷۴ش.ص۷۲.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] (درگذشته ۵۴۸ق) عالم شیعه، مهر خدیجه را دوازده اوقیه گفته و مهر همه زنان پیامبر را همین مقدار می‌داند<ref>طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۵.</ref>

به روایتی، پیامبر(ص) ۲۵ ساله بود که با خدیجه ازدواج کرد<ref>بخاری، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳؛ ابن هشام، السیرة النبویة، قاهره، ج۱، ص۱۲۱؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳. </ref> و خدیجه نیز هنگام ازدواج با پیامبر(ص) ۴۰ سال داشت.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۹۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۵.</ref> روایت چهل‌سالگی برای خدیجه مشهور است، اما مورخان سن ۲۱، ۲۷، ۲۸، ۳۰، ۳۷ و ۴۵ سال را نیز برای خدیجه هنگام ازدواج نقل کرده‌اند.<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۷؛ طهماز، السیدة خدیجة أم‌المؤمنین و سباقة الخلق إلی الإسلام، ۱۴۱۷ق، ص۳۷ و ۳۸ و ۳۹.</ref> [[سید جعفر مرتضی عاملی|جعفر مرتضی عاملی]] (درگذشته [[سال ۱۴۴۱ هجری قمری|۱۴۴۱ق]]) محقق تاریخ اسلام، دربارهٔ سن خدیجه هنگام ازدواج، ۲۵، ۳۰، ۳۵، ۴۰، ۴۴، ۴۵ و ۴۶ سال را از کتب تاریخی نقل کرده و ادعا می‌کند اکثر مورخان، سن ۲۸ را برای خدیجه هنگام ازدواج تأیید کرده‌اند.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۰۰.</ref> [[سید جعفر شهیدی|سید جعفر شهیدی]] (درگذشته ۱۳۸۶ش) تاریخ‌پژوه، گفته با توجه به فرزندانی که خدیجه به دنیا آورد می‌توان احتمال داد که سن او کمتر از چهل سال بوده است.<ref>شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۲ش، ص۴۲.</ref>

دربارهٔ سن پیامبر در هنگام ازدواج، مشهور ۲۵ سالگی<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۰.</ref> را گفته‌اند اما سن ۲۱، ۲۹، ۳۰ و ۳۷ نیز ذکر کرده‌اند.<ref>طهماز، السیدة خدیجة أم‌المؤمنین و سباقة الخلق إلی الإسلام، ۱۴۱۷ق، ص۳۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۱۸.</ref>  

همه فرزندان پیامبر(ص) جز ابراهیم از خدیجه هستند.<ref>ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م. ص۱۳۲.</ref> گفته شده پیامبر(ص) و خدیجه دارای شش فرزند بودند. اولین آنها قاسم و پس از او چهار دختر بودند که زینب، رقیه، فاطمه و ام‌کلثوم نام داشتند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۶؛ بخاری،  التاریخ الصغیر،  ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳.</ref> پس از بعثت پسری به نام عبدالله آوردند که به طیب و طاهر نیز معروف بود. قاسم و عبدالله هر دو در [[مکه]] وفات یافتند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۰۶؛ بخاری،  التاریخ الصغیر،  ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳.</ref> در ترتیب فرزندان خدیجه از پیامبر، اختلاف هست.<ref> محمودپور، محمد، «خدیجه»، ج۱۵، ذیل مدخل.</ref> [[احمد بن ابی‌یعقوب|یعقوبی]] (درگذشته ۲۸۴ یا ۲۹۲ق)، تولد قاسم، رقیه، زینب و ام‌کلثوم را پیش از بعثت، و تولد عبدالله و فاطمه را پس از بعثت می‌دانند.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۰.</ref> طبرسی معتقد است عده‌ای به اشتباه طیب و طاهر را دو پسر دیگر پیامبر می‌دانند؛ اما در واقع طیب و طاهر القاب عبدالله است.<ref>طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۵.</ref>

[[سید جعفر مرتضی عاملی|جعفر مرتضی عاملی]]، گفته است رقیه و زینب دختران خواهر خدیجه بودند.<ref>مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۰۸.</ref> هرچند دیگران ادعا کرده‌اند این چهار دختر از خدیجه و پیامبر هستند.<ref>أیوب، زوجات النبی (ص)، دار الهادی ص۳۹.</ref>

در منابع تاریخی گفته شده خدیجه، پیش از ازدواج با پیامبر اسلام(ص)، دو بار ازدواج کرده است.<ref>ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۱۳۳؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۴.</ref> طبق این روایات، خدیجه نخست به ازدواج ابوهاله تَمیمی درآمد و پس از وی با عُتیق بن عائذ ازدواج کرد.<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ۱۳۹۱ش، ص۵۷.</ref> برخی نیز گفته‌اند اول با عتيق بن عائذ ازدواج کرد سپس با ابوهاله.<ref>طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۷۴. حلبی، السیرة الحلبیة،  ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۹۳.</ref> بعضی از عالمان شیعه آورده‌اند که خدیجه موقع ازدواج با پیامبر(ص) دوشیزه بود.<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۰۶؛ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۰۷ تا ۲۱۳.</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

* آیتی، محمد ابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام محمد، تجدینظر و اضافات ابوالقاسم گرجی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۱ش.