confirmed، protected، templateeditor
۱٬۹۵۷
ویرایش
حسبه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حِسبه'''، از تشکیلات اداری و دینی در حکومت‌های اسلامی ناظر بر امور اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و بهداشتی. | '''حِسبه'''، از تشکیلات اداری و دینی در حکومت‌های اسلامی ناظر بر امور اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و بهداشتی. | ||
[[پرونده:اجازه روایت.jpg|بندانگشتی|اجازه در امور حسبیه [[سید ابوالحسن اصفهانی|آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی]] در سال ۱۳۵۹ق به شیخ محمدحسین سبحانی، پدر [[جعفر سبحانی|آیت‌الله جعفر سبحانی]].]] | [[پرونده:اجازه روایت.jpg|بندانگشتی|اجازه در امور حسبیه [[سید ابوالحسن اصفهانی|آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی]] در سال ۱۳۵۹ق به شیخ محمدحسین سبحانی، پدر [[جعفر سبحانی|آیت‌الله جعفر سبحانی]].<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/865221/دستخط-اجازه-امور-حسبیه-به-آیت-الله-سبحانی-از-سوی-آیت-الله-سید «دستخط اجازه امور حسبیه به آیت الله سبحانی از سوی آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی»]، خبرگزاری حوزه.</ref>]] | ||
این تشکیلات در ارتباط مستقیم با [[امر به معروف]] و [[نهی از منکر]] بوده است. درباره منشأ نهاد حسبه، برخی آن را برگرفته از سازمان‌های مشابه رومی و ساسانی و عده‌ای آن را دارای اصل اسلامی می‌دانند. اما به هر حال چه حسبه را سازمانی اصیل و چه برگرفته از نظام‌های دیگر بدانیم، تحول و گسترش آن کار مسلمانان و حاصل ناگزیر توسعه نظام دیوان‌سالاری بوده است. | این تشکیلات در ارتباط مستقیم با [[امر به معروف]] و [[نهی از منکر]] بوده است. درباره منشأ نهاد حسبه، برخی آن را برگرفته از سازمان‌های مشابه رومی و ساسانی و عده‌ای آن را دارای اصل اسلامی می‌دانند. اما به هر حال چه حسبه را سازمانی اصیل و چه برگرفته از نظام‌های دیگر بدانیم، تحول و گسترش آن کار مسلمانان و حاصل ناگزیر توسعه نظام دیوان‌سالاری بوده است. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* | |||
* | |||
* [[ابن‌ادریس حلی]]، کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم ۱۴۱۰۱۴۱۱؛ | |||
* [[محمدتقی آملی]]، المکاسب والبیع، تقریرات درس آیت‌اللّه نائینی، قم ۱۴۱۳؛ | * [[محمدتقی آملی]]، المکاسب والبیع، تقریرات درس آیت‌اللّه نائینی، قم ۱۴۱۳؛ | ||
* [https://www.hawzahnews.com/news/865221/دستخط-اجازه-امور-حسبیه-به-آیت-الله-سبحانی-از-سوی-آیت-الله-سید «دستخط اجازه امور حسبیه به آیت الله سبحانی از سوی آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی»]، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۱ دی ۱۴۰۲ش. | |||
* ابراهیم‌بن هلال‌صابی، المختار من رسائل‌ابی‌اسحق ابراهیم‌بن هلال ابن‌زهرون الصابی، چاپ شکیب ارسلان، بیروت [بی‌تا.]؛ | |||
* ابوالعرب تمیمی، کتاب المِحَن، چاپ یحیی وهیب جبوری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸؛ | |||
* ابوالقاسم سرّی، «منصب محتسب در ایران»، حکومت اسلامی، همان منبع؛ | |||
* ابن‌ابی‌یعلی، الاحکام السلطانیة، چاپ محمدحامد فقی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛ | |||
* ابن‌ابّار، کتاب الحُلةالسیراء، چاپ حسین مؤنس، قاهره ۱۹۶۳۱۹۶۴؛ | * ابن‌ابّار، کتاب الحُلةالسیراء، چاپ حسین مؤنس، قاهره ۱۹۶۳۱۹۶۴؛ | ||
* ابن‌اثیر؛ | * ابن‌اثیر؛ | ||
* ابن‌اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶؛ | * ابن‌اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶؛ | ||
* ابن‌بشکوال، الصّلة، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹؛ | * ابن‌بشکوال، الصّلة، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹؛ | ||
* ابن‌تغری بردی، منتخبات من حوادث الدهور فی مدی الایام و الشهور، چاپ ویلیام پوپر، برکلی و لوس‌آنجلس ۱۹۳۰۱۹۴۲؛ | * ابن‌تغری بردی، منتخبات من حوادث الدهور فی مدی الایام و الشهور، چاپ ویلیام پوپر، برکلی و لوس‌آنجلس ۱۹۳۰۱۹۴۲؛ | ||
* ابن‌تیمیه، الحسبة فی‌الاسلام، بیروت: دارالفکر، [بی‌تا.]؛ | * ابن‌تیمیه، الحسبة فی‌الاسلام، بیروت: دارالفکر، [بی‌تا.]؛ | ||
* ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛ | * ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛ | ||
* ابن‌خلّکان؛ | * ابن‌خلّکان؛ | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۵: | ||
* ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰؛ | * ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰؛ | ||
* ابن‌منظور؛ | * ابن‌منظور؛ | ||
* | * اجاق فقیهی، بهرام، در مجله حکومت اسلامی، شماره۳، ۱۳۷۶ش. | ||
* احمد عبدالسلام ناصف، الشرطة فی مصرالاسلامیة، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷؛ | * احمد عبدالسلام ناصف، الشرطة فی مصرالاسلامیة، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷؛ | ||
* | * احمدبن عبدالوهاب نویری، نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره [ ۱۹۲۳] ۱۹۹۰؛ | ||
* | * احمدبن علی قلقشندی، صبح الاعشی فی صناعة الانشا، قاهره ۱۳۳۱ ۱۳۳۸/ ۱۹۱۳ ۱۹۲۰، چاپ افست ۱۳۸۳/۱۹۶۳؛ | ||
* | * احمدبن مصطفی طاشکوپری‌زاده، مفتاح السعادة و مصباح السیادة، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵؛ | ||
* احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج ۴، قسم ۱، چاپ ماکس شلوسینگر، اورشلیم ۱۹۳۸؛ | * احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج ۴، قسم ۱، چاپ ماکس شلوسینگر، اورشلیم ۱۹۳۸؛ | ||
* اسماعیل‌بن حماد جوهری، الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت [بی‌تا.]، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ش؛ | * اسماعیل‌بن حماد جوهری، الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت [بی‌تا.]، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ش؛ | ||
* امام خمینی، کتاب‌البیع، قم [بی‌تا.]؛ | |||
* حاجی‌خلیفه؛ | * حاجی‌خلیفه؛ | ||
* حرّعاملی؛ | * حرّعاملی؛ | ||
* حسام قوام سامرائی، المؤسسات الاداریة فی الدّولة العباسیة، دمشق ۱۳۹۱/۱۹۷۱؛ | |||
* حسن اطروش، کتاب‌الاحتساب "A Zaidi manual of hisbah of the 3rd century (H)", Rvista studi orientali, vol.28 (1953); | |||
* حسن‌بن علی نظام‌الملک، سیرالملوک (سیاست‌نامه)، چاپ هیوبرت دارک، تهران ۱۳۴۰ش؛ | |||
* حسینعلی منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه‌الدولة الاسلامیة، ج۲، قم ۱۴۰۸؛ | |||
* حمزه‌بن یوسف سهمی، تاریخ جرجان، بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷؛ | |||
* حواشی الشروانی و ابن‌قاسم العبادی علی تحفة المحتاج بشرح المنهاج، چاپ سنگی مصر ۱۳۱۵، چاپ افست [بیروت]:دار احیاء التراث‌العربی،[بی‌تا.]؛ | * حواشی الشروانی و ابن‌قاسم العبادی علی تحفة المحتاج بشرح المنهاج، چاپ سنگی مصر ۱۳۱۵، چاپ افست [بیروت]:دار احیاء التراث‌العربی،[بی‌تا.]؛ | ||
* خطیب بغدادی؛ | * خطیب بغدادی؛ | ||
* خلیفةبن خیاط، تاریخ خلیفةبن خیاط، روایة بقی‌بن خالد [مخلد]، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳؛ | * خلیفةبن خیاط، تاریخ خلیفةبن خیاط، روایة بقی‌بن خالد [مخلد]، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳؛ | ||
* داود سلمان علی، «الحسبة فی الطب و الجراحة عندالعرب»، در دراسات فی الحسبة و المحتسب عندالعرب، بغداد: جامعة بغداد، [بی‌تا.]؛ | * داود سلمان علی، «الحسبة فی الطب و الجراحة عندالعرب»، در دراسات فی الحسبة و المحتسب عندالعرب، بغداد: جامعة بغداد، [بی‌تا.]؛ | ||
* ذهبی؛ | * ذهبی؛ | ||
* ز. باقری بیدهندی، «کتابشناسی حسبه»، حکومت اسلامی، سال ۴،ش ۳ (پاییز ۱۳۷۸)؛ | |||
* سعدبن عبداللّه عریفی، الحسبة و النیابة العامة، ریاض ۱۴۰۷؛ | |||
* سمعانی؛ | |||
* سهام مصطفی ابوزید، الحسبة فی مصر الأسلامیة من‌الفتح العربی الی نهایة العصر المملوکی، [قاهره] ۱۹۸۶؛ | |||
* صاحب‌بن عباد، رسائل، چاپ عبدالوهاب عزام و شوقی ضیف، قاهره ۱۳۶۶؛ | |||
* طبری، تاریخ (بیروت)؛ | |||
* عبدالجبار رفاعی، موسوعة مصادرالنّظام الاسلامی، قم ۱۳۷۵ش؛ | * عبدالجبار رفاعی، موسوعة مصادرالنّظام الاسلامی، قم ۱۳۷۵ش؛ | ||
* عبدالحسیب رضوان، دراسات فی الحسبة من الناحیتین التاریخیة و الفقهیة، [قاهره] ۱۴۱۰/ ۱۹۹۰؛ | |||
* عبدالحمید رفاعی، القضاء الاداری بین الشریعة و القانون، دمشق ۱۴۰۹/۱۹۸۹؛ | * عبدالحمید رفاعی، القضاء الاداری بین الشریعة و القانون، دمشق ۱۴۰۹/۱۹۸۹؛ | ||
* عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، تاریخ‌الخلفاء، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قم ۱۳۷۰ش؛ | * عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، تاریخ‌الخلفاء، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قم ۱۳۷۰ش؛ | ||
* | * عبدالرحمان‌بن محمد دباغ، معالم الایمان فی معرفة اهل القیروان، اکمله و علّق علیه ابوالفضل‌بن عیسی تنوخی، ج ۲، چاپ محمد احمدی ابوالنور و محمد ماضور، قاهره ] ۱۹۷۲[، چاپ افست تونس [بی‌تا.]؛ | ||
* عبدالرحمان‌بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱؛ | * عبدالرحمان‌بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱؛ | ||
* | * علی‌بن احمد منتجب‌الدین بدیع، کتاب عتبةالکتبة : مجموعه مراسلات دیوان سلطان‌سنجر، چاپ محمد قزوینی‌و عباس اقبال‌آشتیانی،تهران۱۳۲۹ش؛ | ||
* | * علی‌بن حسام‌الدین متقی، کنزالعمال فی سنن‌الاقوال‌والافعال، چاپ محمود عمر دمیاطی، بیروت ۱۴۱۹/۱۹۹۸؛ | ||
* | * علی‌بن حسین محقق کرکی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم ۱۴۰۸ ۱۴۱۵؛ | ||
* | * علی‌بن محمد ماوردی، الاحکام‌السلطانیة و الولایات الدینیة، چاپ خالد عبداللطیف السبع العلمی، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰؛ | ||
* | * عمربن محمد سُنامی، نِصاب‌الاحتساب، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶؛ | ||
* فضل‌اللّه‌بن روزبهان، سلوک‌الملوک، چاپ محمدعلی موحّد، تهران ۱۳۶۲ش؛ | |||
* مالک‌بن انس، المُوَطَّأ، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱؛ | |||
* محسن‌بن علی تنوخی، نشوار المحاضرة و اخبار المذاکرة، چاپ عبود شالجی، بیروت ۱۳۹۱۱۳۹۳/۱۹۷۲۱۹۷۳؛ | |||
* محمد اعلی‌بن علی تهانوی، کشاف اصطلاحات الفنون، بیروت: دارصادر،[بی‌تا.]؛ | |||
* محمد عبدالحی‌بن عبدالکبیر کتانی، نظام الحکومةالنبویة، المسمی التراتیب الاداریة، بیروت: دارالکتاب العربی، [بی‌تا.]؛ | |||
* محمدبن احمد خطیب شربینی، مغنی‌المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، مع تعلیقات جوبلی‌بن ابراهیم شافعی، بیروت : دارالفکر، [بی‌تا.]؛ | |||
* محمدبن حسن طوسی، المبسوط فی فقه الامامیة، ج ۲، چاپ محمدتقی کشفی، تهران ۱۳۸۷، ج ۸، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران ۱۳۵۱ش؛ | * محمدبن حسن طوسی، المبسوط فی فقه الامامیة، ج ۲، چاپ محمدتقی کشفی، تهران ۱۳۸۷، ج ۸، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران ۱۳۵۱ش؛ | ||
* | * محمدبن حسن فتال نیشابوری، روضةالواعظین، نجف ۱۳۸۶/ ۱۹۶۶، چاپ افست قم ۱۳۶۸ش؛ | ||
* محمدبن عبدالجبار عتبی، ترجمه تاریخ یمینی، از ناصح‌بن ظفر جرفادقانی، چاپ جعفر شعار، تهران ۱۳۵۷ش؛ | * محمدبن عبدالجبار عتبی، ترجمه تاریخ یمینی، از ناصح‌بن ظفر جرفادقانی، چاپ جعفر شعار، تهران ۱۳۵۷ش؛ | ||
* | * محمدبن عبدالملک همدانی، تکملة تاریخ الطبری، در ذیول تاریخ الطبری، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دارالمعارف، ] ۱۹۷۷[؛ | ||
* محمدبن محمد غزالی، احیاء علوم‌الدین، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶؛ | * محمدبن محمد غزالی، احیاء علوم‌الدین، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶؛ | ||
* محمدبن | * محمدبن مکی شهید اول، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم ۱۴۱۲۱۴۱۴؛ | ||
* | * محمدبن یحیی صولی، اخبار الراضی باللّه و المتّقی للّه من کتاب الاوراق، چاپ هیورث دن، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹؛ | ||
* محمدبن یعقوب فیروزآبادی، معجم‌القاموس المحیط، چاپ خلیل مامون شیحا، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷؛ | * محمدبن یعقوب فیروزآبادی، معجم‌القاموس المحیط، چاپ خلیل مامون شیحا، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷؛ | ||
* محمدبن یوسف کندی، کتاب الولاة و کتاب القضاة، چاپ رفن گست، بیروت ۱۹۰۸، چاپ افست بغداد [بی‌تا.]؛ | * محمدبن یوسف کندی، کتاب الولاة و کتاب القضاة، چاپ رفن گست، بیروت ۱۹۰۸، چاپ افست بغداد [بی‌تا.]؛ | ||
* مسعودی، مروج (بیروت)؛ | * مسعودی، مروج (بیروت)؛ | ||
* مسکویه؛ | * مسکویه؛ | ||
* | * مهدی محقق، دومین بیست‌گفتار در مباحث ادبی و تاریخی‌و فلسفی و کلامی و تاریخ علوم در اسلام، به‌انضمام زندگی‌نامه و کتاب‌نامه، تهران ۱۳۶۹ش؛ | ||
* میرزا سمیعا، تذکرة الملوک، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۸ش؛ | * میرزا سمیعا، تذکرة الملوک، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۸ش؛ | ||
* | * همو، القواعد و الفوائد : فی الفقه و الاصول والعربیة، چاپ عبدالهادی حکیم، [نجف ?۱۳۹۹/ ۱۹۷۹]، چاپ افست قم [بی‌تا.]؛ | ||
* | * همو، مآثرالأنافةفی‌معالم‌الخلافة، چاپ عبدالستار احمد فراج، کویت ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت ۱۹۸۰؛ | ||
* | * همو، مجموع الفتاوی، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۲۱/ ۲۰۰۰؛ | ||
* یعقوبی، تاریخ؛ | * یعقوبی، تاریخ؛ | ||
{{چپ‌چین}} | {{چپ‌چین}} | ||
* Claude Cahen, "Tribes, cities and social organization", in The cambridge history of Iran, vol.4, ed. R. N. Frye, Cambridge 1975; | * Claude Cahen, "Tribes, cities and social organization", in The cambridge history of Iran, vol.4, ed. R. N. Frye, Cambridge 1975; | ||