confirmed، protected، templateeditor
۱٬۶۳۳
ویرایش
اجتهاد در مقابل نص: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
== اهمیت == | == اهمیت == | ||
برخی [[مجتهد|فقیهان شیعه]] اجتهاد در مقابل نص را دارای آثار بدی دانسته‌اند. از جمله [[ناصر مکارم شیرازی]] معتقد است گسترش و مشروعیت اجتهاد در برابر نص، نابودی مصونیّت همه احکام را در پی خواهد داشت.<ref>مکارم شیرازی، شیعه پاسخ می‌گوید، ۱۴۲۸ق، ص۱۳۰ـ۱۳۱.</ref> [[حبیب‌الله خویی|میرزا حبیب‌الله خویی]] فقیه شیعی مخالفت با نص را [[بدعت]] می‌داند.<ref>هاشمی خویی، منهاج البراعه، ۱۴۰۰ق، ج۸، ص۱۸۸.</ref> به گفته پژوهشگری چون جواد شهرستانی، مجتهدان در برابر نص با عملکرد خود [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] را نیز مجتهدی مانند خود معرفی می‌کنند که در اجتهادش احتمال خطا وجود دارد.<ref>شهرستانی، «مقدمه»، ص۱۸.</ref> به نظر [[محسن قرائتی]] ابلیس اولین کسی است که در برابر فرمان صریح خدا مبنی بر [[سجده بر آدم]] اجتهاد کرد و سجده نکرد.<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۸.</ref> | برخی [[مجتهد|فقیهان شیعه]] اجتهاد در مقابل نص را دارای آثار بدی دانسته‌اند. از جمله [[ناصر مکارم شیرازی]] معتقد است گسترش و مشروعیت اجتهاد در برابر نص، نابودی مصونیّت همه احکام را در پی خواهد داشت.<ref>مکارم شیرازی، شیعه پاسخ می‌گوید، ۱۴۲۸ق، ص۱۳۰ـ۱۳۱.</ref> [[حبیب‌الله خویی|میرزا حبیب‌الله خویی]] فقیه شیعی مخالفت با نص را [[بدعت]] می‌داند.<ref>هاشمی خویی، منهاج البراعه، ۱۴۰۰ق، ج۸، ص۱۸۸.</ref> به گفته پژوهشگری چون جواد شهرستانی، مجتهدان در برابر نص با عملکرد خود [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] را نیز مجتهدی مانند خود معرفی می‌کنند که در اجتهادش احتمال خطا وجود دارد.<ref>شهرستانی، «مقدمه»، ص۱۸.</ref> به نظر [[محسن قرائتی]] ابلیس اولین کسی است که در برابر فرمان صریح خدا مبنی بر [[سجده بر آدم]] اجتهاد کرد و سجده نکرد.<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۸.</ref> [[سید محمدحسین حسینی طهرانی|سید محمدحسین حسینی طهرانی]] تعبّد شیعه به نص و تجاوز اهل سنّت از نص را اساس مسائل اختلافی میان شیعه و اهل سنت می‌داند.<ref>حسینی، ولایت فقیه در حکومت اسلامی، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۱۸.</ref> | ||
==مفهوم شناسی== | ==مفهوم شناسی== | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==نظر فقیهان== | ==نظر فقیهان== | ||
[[مجتهد|فقیهان شیعه]]<ref>جواهر الکلام، ج۳۰، ص ۱۴۲ـ۱۴۱؛موسوی قزوینی، ینابیع الاحکام، ۱۴۲۴ق، ص۵۰۱؛ بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۰، ص۵۱۵؛ هاشمی خویی، منهاج البراعه، ۱۴۰۰ق، ج۸، ص۱۸۶؛ النص و الاجتهاد، ص۱۹؛ انصاری قمی، «تقدیم»، ص ۸ ـ ۹؛ مغنیه، فی ظلال نهج البلاغه، ۱۹۷۹م، ج۱، ص۳۰۴.</ref> و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]<ref>حاشیه البنائی، ج۲، ص۳۸۷؛ فضل الله، «دراسات فقهیة و قانونیة: أضواء علی الشوری فی النص القرآنی»، ص۳۸: شرف الدین، النص و الاجتهاد، ۱۴۰۴ق، ص۳.</ref> اجتهاد در برابر دلیل قطعی را باطل دانسته‌اند. برخی [[صحابه]] و [[تابعین|تابعان]] نیز در اجتهادهای خود تقدیم نص بر [[اجتهاد]] را مراعات کرده و هیچ گاه در برابر نص، اجتهاد نمی‌کرده‌اند.<ref>یوسفی مقدم، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، ۱۳۸۷ش، ص ۲۷۶.</ref> به گزارش ابن قیّم جوزیه، [[احمد بن حنبل|احمد حنبل]] بر طبق نص فتوا می‌داد و نظر مخالف نص را حتی از [[خلفای راشدین|خلفا]] نمی‌پذیرفت.<ref>ابن قیّم جوزیه، اعلام الموقعین، ۱۴۰۷ق، ص۲۹.</ref> | [[مجتهد|فقیهان شیعه]]<ref>جواهر الکلام، ج۳۰، ص ۱۴۲ـ۱۴۱؛موسوی قزوینی، ینابیع الاحکام، ۱۴۲۴ق، ص۵۰۱؛ بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۰، ص۵۱۵؛ هاشمی خویی، منهاج البراعه، ۱۴۰۰ق، ج۸، ص۱۸۶؛ النص و الاجتهاد، ص۱۹؛ انصاری قمی، «تقدیم»، ص ۸ ـ ۹؛ مغنیه، فی ظلال نهج البلاغه، ۱۹۷۹م، ج۱، ص۳۰۴.</ref> و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]<ref>حاشیه البنائی، ج۲، ص۳۸۷؛ فضل الله، «دراسات فقهیة و قانونیة: أضواء علی الشوری فی النص القرآنی»، ص۳۸: شرف الدین، النص و الاجتهاد، ۱۴۰۴ق، ص۳.</ref> اجتهاد در برابر دلیل قطعی را باطل دانسته‌اند. برخی [[صحابه]] و [[تابعین|تابعان]] نیز در اجتهادهای خود تقدیم نص بر [[اجتهاد]] را مراعات کرده و هیچ گاه در برابر نص، اجتهاد نمی‌کرده‌اند.<ref>یوسفی مقدم، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، ۱۳۸۷ش، ص ۲۷۶.</ref> به گزارش ابن قیّم جوزیه، [[احمد بن حنبل|احمد حنبل]] بر طبق نص فتوا می‌داد و نظر مخالف نص را حتی از [[خلفای راشدین|خلفا]] نمی‌پذیرفت.<ref>ابن قیّم جوزیه، اعلام الموقعین، ۱۴۰۷ق، ص۲۹.</ref> گفته شده بیشتر عالمان [[اصول فقه|علم اصول]] از شیعه و سنی نیز با چنین اجتهادی مخالفت کرده‌اند.<ref>[https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/169008/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1.html<nowiki> «اجتهاد در برابر نص»]، سایت روزنامه همشهری.</nowiki></ref> | ||
=== دلایل مخالفت === | |||
دلیل مخالفان اجتهاد در برابر نص، علاوه بر عقل، [[آیه|آیات قرآن]] و روایات شیعه و اهل سنت است: | دلیل مخالفان اجتهاد در برابر نص، علاوه بر عقل، [[آیه|آیات قرآن]] و روایات شیعه و اهل سنت است: | ||
* آیه ۱۱۶ [[سوره نحل]]: {{عربی|وَ لاتَقُولُوا لِما تَصِفُ أَلْسِنَتُکُمُ الکَذِبَ هذا حَلالٌ وَ هذا حَرامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَی اللّهِ الکَذِبَ، إِنَّ الَّذِینَ یفْتَرُونَ عَلَی اللّهِ الکَذِبَ لایفْلِحُونَ |ترجمه=و با دروغی که بر زبانتان می‌رود مگویید: این حلال است و آن حرام، تا بر خدا دروغ بندید. همانا کسانی که بر خدا دروغ بندند، رستگار نخواهند شد}}. در این آیه خداوند از [[دروغ|دروغ‌بستن]] به خدا و پیامبر، و حلال و حرام کردن چیزی که خدا و رسول به آن فرمان داده‌اند نهی کرده و چنین افرادی را عاقبت به خیر نمی‌داند. | * آیه ۱۱۶ [[سوره نحل]]: {{عربی|وَ لاتَقُولُوا لِما تَصِفُ أَلْسِنَتُکُمُ الکَذِبَ هذا حَلالٌ وَ هذا حَرامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَی اللّهِ الکَذِبَ، إِنَّ الَّذِینَ یفْتَرُونَ عَلَی اللّهِ الکَذِبَ لایفْلِحُونَ |ترجمه=و با دروغی که بر زبانتان می‌رود مگویید: این حلال است و آن حرام، تا بر خدا دروغ بندید. همانا کسانی که بر خدا دروغ بندند، رستگار نخواهند شد}}. در این آیه خداوند از [[دروغ|دروغ‌بستن]] به خدا و پیامبر، و حلال و حرام کردن چیزی که خدا و رسول به آن فرمان داده‌اند نهی کرده و چنین افرادی را عاقبت به خیر نمی‌داند. | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۳: | ||
==اجتهادهای صحابه در برابر نص == | ==اجتهادهای صحابه در برابر نص == | ||
به رغم آن كه برخی [[صحابه]] از اجتهاد در برابر نص خودداری می‌کردند، تاریخ برای برخی دیگر از صحابه موارد فراوانی از اجتهاد مقابل نص را ثبت کرده است که به صورت صریح در مقابل نص [[فتوا]] داده‌اند.<ref>. النص و الاجتهاد، ص۴۳.</ref> [[ | به رغم آن كه برخی [[صحابه]] از اجتهاد در برابر نص خودداری می‌کردند، تاریخ برای برخی دیگر از صحابه موارد فراوانی از اجتهاد مقابل نص را ثبت کرده است که به صورت صریح در مقابل نص [[فتوا]] داده‌اند.<ref>. النص و الاجتهاد، ص۴۳.</ref> [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] از اولین کسانی است که مرتکب اجتهاد در برابر نص قرآن و نص [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا (ص)]] شده‌اند.<ref>مرکز الابحاث العقائدیه، موسوعة من حیاة المستبصرین، ۱۴۳۳ق، ج۹، ص۶۶.</ref> وی نخستین اجتهاداتش در مقابل نص را در جریان معروف [[ازدواج موقت]] و [[متعة الحج|متعه حج]] انجام داده است.<ref> موسوعة العقاد الاسلامیه، ج۵، ص۴۵ - ۴۶، ۹۲۷ - ۹۲۸. به نقل از: درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، صفحه ۲۸۵ </ref> | ||
وی در هشت فصل این کتاب حدود صد مورد اجتهاد در مقابل نص (اعمال نظر شخصی در مقابل کلام صریح پیامبر) را که خلفا، حاکمان و برخی از بستگان آنان، در زمان رسول خدا یا بعد از رحلت آن حضرت مرتکب شدند را براساس کتابهای معتبر اهل سنت برمی‌شمارد و بدون اینکه بخواهد قضاوتی درباره انگیزه آنان داشته باشد در مورد هر یک، نظرات علمی، تحقیقی و منتقدانه خود را بیان می‌کند.<ref> النص و الاجتهاد، شرف الدین، ص۱۳۲۱۳۷ </ref> برخی از این موارد عبارتند از: | [[سید عبدالحسین شرف‌الدین|شرف الدین عاملی]] در کتاب معروف [[النص و الاجتهاد (کتاب)|النص و الاجتهاد]] برخی از این اجتهادات را نقل کرده است. وی در هشت فصل این کتاب حدود صد مورد اجتهاد در مقابل نص (اعمال نظر شخصی در مقابل کلام صریح پیامبر) را که خلفا، حاکمان و برخی از بستگان آنان، در زمان رسول خدا یا بعد از رحلت آن حضرت مرتکب شدند را براساس کتابهای معتبر اهل سنت برمی‌شمارد و بدون اینکه بخواهد قضاوتی درباره انگیزه آنان داشته باشد در مورد هر یک، نظرات علمی، تحقیقی و منتقدانه خود را بیان می‌کند.<ref> النص و الاجتهاد، شرف الدین، ص۱۳۲۱۳۷ </ref> برخی از این موارد عبارتند از: | ||
{{اصلی|النص و الاجتهاد (کتاب)}} | {{اصلی|النص و الاجتهاد (کتاب)}} | ||
{{ستون-شروع|۳}} | {{ستون-شروع|۳}} | ||