آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''آلاءُ الرَّحمن فی تَفْسیر الْقُرآن'''، تفسیر بخشی از قرآن کریم نوشته [[محمد جواد بن حسن بلاغی نجفی|محمدجواد بلاغی]] (۱۲۸۲-۱۳۵۲ق)، [[تفسیر|مفسر]]، [[فقیه]] و [[کلام|متکلم]] [[امامیه|امامی]] [[قرن ۱۴ هجری قمری]] است. این تفسیر در دوجلد به زبان عربی مشتمل بر تفسیر سوره‌های | '''آلاءُ الرَّحمن فی تَفْسیر الْقُرآن'''، تفسیر بخشی از قرآن کریم نوشته [[محمد جواد بن حسن بلاغی نجفی|محمدجواد بلاغی]] (۱۲۸۲-۱۳۵۲ق)، [[تفسیر|مفسر]]، [[فقیه]] و [[کلام|متکلم]] [[امامیه|امامی]] [[قرن ۱۴ هجری قمری]] است. این تفسیر در دوجلد به زبان عربی مشتمل بر تفسیر سوره‌های [[سوره فاتحه|حمد]]، [[سوره بقره|بقره]]، [[سوره آل‌عمران|آل‌عمران]]، ابتداء تا آیه ۵۷ [[سوره نساء]] و [[آیه ۶ سوره مائده]] است. | ||
مقدمه این تفسیر حاوی نظرات مولف پیرامون مباحث اعتقادی چون اعجاز قرآن و عدم تحریف آن، نظر مولف درباره قرائات مختلف قرآن و همچنین روش تفسیری او در تبیین مفردات قرآن، اعراب و تفسیر است. | مقدمه این تفسیر حاوی نظرات مولف پیرامون مباحث اعتقادی چون [[اعجاز قرآن]] و [[تحریف‌ناپذیری قرآن|عدم تحریف]] آن، نظر مولف درباره [[قاریان هفت‌گانه|قرائات مختلف قرآن]] و همچنین روش تفسیری او در تبیین مفردات قرآن، اعراب و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] است. | ||
بلاغی در نامهای به شاگرد خود، [[میرزا محمدعلی اردوبادی]]، انگیزه نگارش این تفسیر را کمبود برخی معارف شیعی در تفاسیر مهم شیعه و بیان نشدن مزایای قرآن نسبت به سایر کتب آسمانی در آنها می‌داند. [[سید محمدعلی ایازی]] روش نگارش این تفسیر را تحلیلی استدلالی با استفاده از روایات اهل بیت(ع) می‌داند. به گفته ایازی جلد نخست این تفسیر در زمان حیات مولف در نجف در سال ۱۳۵۰ق به چاپ رسید و جلد دوم آن به جهت مرگ مولف در | بلاغی در نامهای به شاگرد خود، [[میرزا محمدعلی اردوبادی]]، انگیزه نگارش این تفسیر را کمبود برخی معارف شیعی در تفاسیر مهم شیعه و بیان نشدن مزایای قرآن نسبت به سایر [[کتب آسمانی]] در آنها می‌داند. [[سید محمدعلی ایازی]] روش نگارش این تفسیر را تحلیلی استدلالی با استفاده از [[حدیث|روایات]] [[چهارده معصوم|اهل بیت(ع)]] می‌داند. به گفته ایازی جلد نخست این تفسیر در زمان حیات مولف در [[نجف]] در سال ۱۳۵۰ق به چاپ رسید و جلد دوم آن به جهت [[مرگ]] مولف در ایام تالیف، به صورت ناقص در سال ۱۳۵۵ق چاپ شد. | ||
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
به نقل از [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، بلاغی در نامهای به شاگرد خود، [[میرزا محمدعلی اردوبادی]]، انگیزه نگارش این تفسیر را کمبود برخی معارف شیعی در تفاسیر مهم شیعه و بیان نشدن مزایای قرآن نسبت به سایر کتب آسمانی در آنها می‌داند.<ref>رفیعی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ص۵۴۱.</ref> | به نقل از [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، بلاغی در نامهای به شاگرد خود، [[میرزا محمدعلی اردوبادی]]، انگیزه نگارش این تفسیر را کمبود برخی معارف شیعی در تفاسیر مهم شیعه و بیان نشدن مزایای قرآن نسبت به سایر کتب آسمانی در آنها می‌داند.<ref>رفیعی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ص۵۴۱.</ref> | ||
روش نگارش تفسیر آلاء الرحمن پرهیز از بحث‌های خشک علمی، لغوی، | روش نگارش تفسیر آلاء الرحمن پرهیز از بحث‌های خشک علمی، لغوی، [[علم منطق|منطقی]]، فلسفی و [[کلام اسلامی|کلامی]] دانسته شده است، لکن گاهی، با بهره‌گیری از روش ترکیبی در زمینههای گوناگون، از [[فلسفه]]، لغت و روایات برای تبیین یک مفهوم استفاده کرده است.<ref>رفیعی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ص۵۴۱.</ref> به گفته [[سید محمدعلی ایازی]] این تفسیر با رویکرد تحلیلی استدلالی با استفاده از [[حدیث|روایات]] [[اهل‌بیت(ع)|اهل بیت(ع)]] نگاشته شده است.<ref>ایازی، تازه‌های نگارش و نشر، </ref> | ||
==ساختار کتاب و محتوا== | ==ساختار کتاب و محتوا== | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
* جلد اول: شامل تفسیر سوره های حمد، بقره و آل‌عمران است. در ابتدای این جلد او با ذکر مقدمه‌ای که دارای چهار فصل و یک خاتمه است به بیان امور زیر پرداخته: | * جلد اول: شامل تفسیر سوره های حمد، بقره و آل‌عمران است. در ابتدای این جلد او با ذکر مقدمه‌ای که دارای چهار فصل و یک خاتمه است به بیان امور زیر پرداخته: | ||
*# فصل اول [[معجزه|اعجاز]] و | *# فصل اول [[معجزه|اعجاز]] و مانندناپذیری قرآن: بلاغی معتقد است معجزه کاری است خارج از قدرت بشر، قوانین علمی و آموزشی که فرد آن را برای اثبات ادعای نبوت می‌آورد.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳.</ref> او با ذکر برخی وجوه اعجازی قرآن ازجمله اعجاز تاریخی، اعجاز در استدلال و اعجاز در قانونگذاری عادلانه، قرآن را متفاوت و برتر از سایر معجزات برمی‌شمارد.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵-۱۵.</ref> | ||
*# فصل دوم توحید مصاحف: بلاغی در این فصل به مسئله گردآوری و یکی‌کردن مصحف‌ها در زمان [[خلفای سه‌گانه]] اشاره می‌کند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۹.</ref> او همچنین مسئله تحریف قرآن نسبت به زیادی یا نقصان را نمی‌پذیرد و قرآن کنونی را همان قرآن نازل شده بر پیامبر می‌داند.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۴-۲۸.</ref> بلاغی کلام [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]] مبنی بر تحریف نقصانی قرآن را مردود و مستند به روایات ضعیف و غیرقابل اعتنا دانسته است.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۴-۲۸.</ref> | *# فصل دوم توحید مصاحف: بلاغی در این فصل به مسئله گردآوری و یکی‌کردن مصحف‌ها در زمان [[خلفای سه‌گانه]] اشاره می‌کند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۹.</ref> او همچنین مسئله تحریف قرآن نسبت به زیادی یا نقصان را نمی‌پذیرد و قرآن کنونی را همان قرآن نازل شده بر پیامبر می‌داند.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۴-۲۸.</ref> بلاغی کلام [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]] مبنی بر تحریف نقصانی قرآن را مردود و مستند به روایات ضعیف و غیرقابل اعتنا دانسته است.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۴-۲۸.</ref> | ||
*# فصل سوم باعنوان قرائت قرآن: بلاغی در این فصل با بیان پیوستگی محتوا و قالب شکلی قرآن، قرائت های مشهور را منافی با این مسئله نمی‌داند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۹-۳۱.</ref> او قرائت‌های غیر مشهور قرآن را دارای اشکالاتی چون ضعف سند، تناقض با قرائات مشهور و خبر واحد غیر عادل بودن این قرائات است.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۹-۳۱.</ref> | *# فصل سوم باعنوان [[تلاوت قرآن|قرائت قرآن]]: بلاغی در این فصل با بیان پیوستگی محتوا و قالب شکلی قرآن، قرائت های مشهور را منافی با این مسئله نمی‌داند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۹-۳۱.</ref> او قرائت‌های غیر مشهور قرآن را دارای اشکالاتی چون ضعف سند، تناقض با قرائات مشهور و [[خبر واحد|خبر واحد غیر عادل]] بودن این قرائات است.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۹-۳۱.</ref> | ||
*# فصل چهارم تفسیر قرآن: بلاغی این فصل را با چهار گفتار در مورد ویژگی‌های زبان عربی گذرانده است. او در دو گفتار نخست به تاثیر و نقش آشنایی کامل و تدبر در الفاظ قرآن در تفسیر پرداخته است. بلاغی می‌گوید با گسترش اسلام فهم زبان قرآن نیز مخلوط به کژتابی‌هایی شده است که لغت‌دانانی چون جوهری<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۲-۴۲.</ref> و ادیبانی چون زمخشری نیز در آن دچار لغزش هستند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۲-۴۲.</ref> او باور دارد در تفسیر تقلید از لغت‌دانان و ادیبان صحیح نیست و مفسر باید با ممارست در زبان عربی و تدبر، معنای مناسب مفردات و نقشها را دریابد.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۲-۴۲.</ref> گفتار سوم او مربوط به تطبیق غلط مصادیق بر عناوین کلی قرآن است. او معتقد است باید یا به اجماع علما بر مصادیق منصوص تکیه کرد یا به اهل بیت(ع) که طبق روایات شیعه و سنی در حدیث ثقلین مورد ستایش واقع شده اند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۳-۴۷.</ref> بلاغی در گفتار چهارم معتقد است با توجه به قرآن جایگاه اصلی ادراک دل است نه مغز.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۳-۴۷.</ref> | *# فصل چهارم تفسیر قرآن: بلاغی این فصل را با چهار گفتار در مورد ویژگی‌های زبان عربی گذرانده است. او در دو گفتار نخست به تاثیر و نقش آشنایی کامل و تدبر در الفاظ قرآن در تفسیر پرداخته است. بلاغی می‌گوید با گسترش اسلام فهم زبان قرآن نیز مخلوط به کژتابی‌هایی شده است که لغت‌دانانی چون [[محمدابراهیم جوهری هروی|جوهری]]<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۲-۴۲.</ref> و ادیبانی چون زمخشری نیز در آن دچار لغزش هستند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۲-۴۲.</ref> او باور دارد در تفسیر تقلید از لغت‌دانان و ادیبان صحیح نیست و مفسر باید با ممارست در زبان عربی و تدبر، معنای مناسب مفردات و نقشها را دریابد.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۲-۴۲.</ref> گفتار سوم او مربوط به تطبیق غلط مصادیق بر عناوین کلی قرآن است. او معتقد است باید یا به اجماع علما بر مصادیق منصوص تکیه کرد یا به اهل بیت(ع) که طبق روایات شیعه و سنی در [[حدیث ثقلین]] مورد ستایش واقع شده اند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۳-۴۷.</ref> بلاغی در گفتار چهارم معتقد است با توجه به قرآن جایگاه اصلی ادراک دل است نه مغز.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۳-۴۷.</ref> | ||
*# خاتمه: که در آن منابعی ذکر شده که از آنها برای تدوین این تفسیر بهره جسته است. از جمله منابع شیعی آن می‌توان به [[كتاب حقائق التأويل في متشابهات التنزيل|حقائق التاویل]] نوشته [[سید مرتضی]] و [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر مجمع البیان]] نوشته [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]]، [[کنز العرفان فی فقه القرآن (کتاب)|کنز العرفان]] نوشته [[مقداد سیوری|سیوری]] و کتب روایی چون [[الکافی (کتاب)|کافی]] اثر [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] و [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]] اثر [[شیخ صدوق]] نام برد. همچنین او از منابع اهل سنت چون کشاف اثر زمخشری، تفسیر طبری اثر محمد بن جریر طبری و در روایت از کتبی چون [[صحاح سته]] و [[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)|مستدرک حاکم نیشابوری]] یاد کرده است.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۹.</ref> | *# خاتمه: که در آن منابعی ذکر شده که از آنها برای تدوین این تفسیر بهره جسته است. از جمله منابع شیعی آن می‌توان به [[كتاب حقائق التأويل في متشابهات التنزيل|حقائق التاویل]] نوشته [[سید مرتضی]] و [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر مجمع البیان]] نوشته [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]]، [[کنز العرفان فی فقه القرآن (کتاب)|کنز العرفان]] نوشته [[مقداد سیوری|سیوری]] و کتب روایی چون [[الکافی (کتاب)|کافی]] اثر [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] و [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]] اثر [[شیخ صدوق]] نام برد. همچنین او از منابع اهل سنت چون کشاف اثر زمخشری، تفسیر طبری اثر محمد بن جریر طبری و در روایت از کتبی چون [[صحاح سته]] و [[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)|مستدرک حاکم نیشابوری]] یاد کرده است.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۹.</ref> | ||
* جلد دوم: شامل تفسیر [[سوره نساء]] تا بخش کوچکی از آیه ۵۷ است.<ref>نگاه کنید به: بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲-۱۴۷.</ref> پایان جزء دوم، به تفسیر آیه ۶ [[سوره مائده]] اختصاص دارد.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۴۳-۱۴۷.</ref> بلاغی در ذیل [[آیه ۴۳ سوره نساء|آیه ۴۳ سوره نساء]] که مباحث مربوط به [[تیمم]] را بیان کرده در پایان بحث نوشته است:«و للكلام في التيمم تتمة تأتي ان شاء الله في آية المائدة» باقی مانده مباحث در آیه ۶ [[سوره مائده]] گفته خواهد شد.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۳۳.</ref> به همین جهت وقتی در سوره نساء آیه ۵۷ (لَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ) به مناسبت [[حدیث|روایت]]ی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] درباره[[حورالعین| زنان بهشتی]] و پاک بودنشان از هر ناپاکی و [[حدث اکبر]] و [[حدث اصغر]]، تفسیر آیه ۵۷ سوره نساء را رها کرده <ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۴۴.</ref> و بحث تفسیری [[آیه ۶ سوره مائده]] را که قبلاً هم وعده‌اش را داده بود در چندین صفحه مطرح می‌کند.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۴۴.</ref> | * جلد دوم: شامل تفسیر [[سوره نساء]] تا بخش کوچکی از آیه ۵۷ است.<ref>نگاه کنید به: بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲-۱۴۷.</ref> پایان جزء دوم، به تفسیر آیه ۶ [[سوره مائده]] اختصاص دارد.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۴۳-۱۴۷.</ref> بلاغی در ذیل [[آیه ۴۳ سوره نساء|آیه ۴۳ سوره نساء]] که مباحث مربوط به [[تیمم]] را بیان کرده در پایان بحث نوشته است:«و للكلام في التيمم تتمة تأتي ان شاء الله في آية المائدة» باقی مانده مباحث در آیه ۶ [[سوره مائده]] گفته خواهد شد.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۳۳.</ref> به همین جهت وقتی در [[آیه ۵۷ سوره نساء|سوره نساء آیه ۵۷]] (لَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ) به مناسبت [[حدیث|روایت]]ی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] درباره[[حورالعین| زنان بهشتی]] و پاک بودنشان از هر ناپاکی و [[حدث اکبر]] و [[حدث اصغر]]، تفسیر آیه ۵۷ سوره نساء را رها کرده <ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۴۴.</ref> و بحث تفسیری [[آیه ۶ سوره مائده]] را که قبلاً هم وعده‌اش را داده بود در چندین صفحه مطرح می‌کند.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۴۴.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||