آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
'''آلاءُ الرَّحمن فی تَفْسیر الْقُرآن'''، نوشته [[محمد جواد بن حسن بلاغی نجفی|محمدجواد بلاغی]] (۱۲۸۲-۱۳۵۲ق)، [[تفسیر|مفسر]]، [[فقیه]] و [[کلام|متکلم]] [[امامیه|امامی]] [[قرن ۱۴ هجری قمری]] است. این تفسیر در دوجلد به زبان عربی مشتمل بر تفسیر سوره‌های حمد، بقره، آل‌عمران، ابتداء تا آیه ۵۷ سوره نساء و آیه ۶ سوره مائده است. | '''آلاءُ الرَّحمن فی تَفْسیر الْقُرآن'''، نوشته [[محمد جواد بن حسن بلاغی نجفی|محمدجواد بلاغی]] (۱۲۸۲-۱۳۵۲ق)، [[تفسیر|مفسر]]، [[فقیه]] و [[کلام|متکلم]] [[امامیه|امامی]] [[قرن ۱۴ هجری قمری]] است. این تفسیر در دوجلد به زبان عربی مشتمل بر تفسیر سوره‌های حمد، بقره، آل‌عمران، ابتداء تا آیه ۵۷ سوره نساء و آیه ۶ سوره مائده است. | ||
مقدمه این تفسیر حاوی نظرات مولف پیرامون مباحث اعتقادی چون | مقدمه این تفسیر حاوی نظرات مولف پیرامون مباحث اعتقادی چون اعجاز قرآن و عدم تحریف آن، نظر مولف درباره قرائات مختلف قرآن و همچنین روش تفسیری او در تبیین مفردات قرآن، اعراب و تفسیر است. | ||
بلاغی در نامهای به شاگرد خود، [[میرزا محمدعلی اردوبادی]]، انگیزه نگارش این تفسیر را کمبود برخی معارف شیعی در تفاسیر مهم شیعه و بیان نشدن مزایای قرآن نسبت به سایر کتب آسمانی در آنها میداند. [[سید محمدعلی ایازی]] روش نگارش این تفسیر را تحلیلی استدلالی با استفاده از روایات اهل بیت(ع) میداند. به گفته ایازی جلد نخست این تفسیر در زمان حیات مولف در نجف در سال ۱۳۵۰ق به چاپ رسید و جلد دوم آن به جهت مرگ مولف در | بلاغی در نامهای به شاگرد خود، [[میرزا محمدعلی اردوبادی]]، انگیزه نگارش این تفسیر را کمبود برخی معارف شیعی در تفاسیر مهم شیعه و بیان نشدن مزایای قرآن نسبت به سایر کتب آسمانی در آنها میداند. [[سید محمدعلی ایازی]] روش نگارش این تفسیر را تحلیلی استدلالی با استفاده از روایات اهل بیت(ع) میداند. به گفته ایازی جلد نخست این تفسیر در زمان حیات مولف در نجف در سال ۱۳۵۰ق به چاپ رسید و جلد دوم آن به جهت مرگ مولف در حین تالیف، به صورت ناقص در سال ۱۳۵۵ق چاپ شد. | ||
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
{{اصلی|محمد جواد بلاغی}} | {{اصلی|محمد جواد بلاغی}} | ||
محمد جواد بن حسن بلاغی نجفی ربعی، ([[سال ۱۲۸۲ هجری قمری|۱۲۸۲]]-[[سال ۱۳۵۲ هجری قمری|۱۳۵۲]]ق) [[:رده:مفسران شیعه|مفسر]]، [[مجتهد|فقیه]] و [[متکلم]] شیعه [[قرن ۱۴ هجری قمری|قرن ۱۴ قمری]]. بلاغی نزد [[میرزا محمدتقی شیرازی]] و [[آخوند خراسانی]] شاگردی کرد و خود شاگردان بسیاری | محمد جواد بن حسن بلاغی نجفی ربعی، ([[سال ۱۲۸۲ هجری قمری|۱۲۸۲]]-[[سال ۱۳۵۲ هجری قمری|۱۳۵۲]]ق) [[:رده:مفسران شیعه|مفسر]]، [[مجتهد|فقیه]] و [[متکلم]] شیعه [[قرن ۱۴ هجری قمری|قرن ۱۴ قمری]]. بلاغی نزد [[میرزا محمدتقی شیرازی]] و [[آخوند خراسانی]] شاگردی کرد و خود شاگردان بسیاری چون [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی]]، [[سید ابوالقاسم خوئی]] و [[سید محمدهادی میلانی]] تربیت نمود.<ref>انصاری قمی، نجوم امت، ص47-48.</ref> | ||
بلاغی از علمای مجاهد [[عراق]] بود و در نهضت استقلال عراق شرکت کرد.<ref>انصاری قمی، نجوم امت، ص48.</ref> وی آثار بسیاری در موضوعات گوناگون نگاشت از معروفترین آثار او [[الهدی الی دین المصطفی (کتاب)|الهدی الی دین المصطفی]] و الرحلة المدرسیة میتوان اشاره کرد.<ref>نجوم امت، ص53.</ref> از او اشعاری در ثنای [[اهل بیت]] به جامانده است.<ref>نجوم امت، ص58.</ref> بلاغی به جهت پاسخ به شبهات بین ادیانی علاوه بر زبان عربی که زبان مادری او بود به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عبری مسلط بود.<ref>روش‌شناسی علامه بلاغی در جزء نخست کتاب «الرحلة المدرسیّة و المدرسة السیّارة فی نهج الهدی، ص25.</ref> وی سرانجام در سال ۱۳۵۲ق درگذشت و در [[حرم امام علی(ع)]] دفن شد.<ref>آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۴.</ref> | بلاغی از علمای مجاهد [[عراق]] بود و در [[نهضت استقلال عراق]] شرکت کرد.<ref>انصاری قمی، نجوم امت، ص48.</ref> وی آثار بسیاری در موضوعات گوناگون نگاشت از معروفترین آثار او [[الهدی الی دین المصطفی (کتاب)|الهدی الی دین المصطفی]] و [[الرحلة المدرسیة]] میتوان اشاره کرد.<ref>نجوم امت، ص53.</ref> از او اشعاری در ثنای [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] به جامانده است.<ref>نجوم امت، ص58.</ref> بلاغی به جهت پاسخ به شبهات بین ادیانی علاوه بر زبان عربی که زبان مادری او بود به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عبری مسلط بود.<ref>روش‌شناسی علامه بلاغی در جزء نخست کتاب «الرحلة المدرسیّة و المدرسة السیّارة فی نهج الهدی، ص25.</ref> وی سرانجام در سال ۱۳۵۲ق درگذشت و در [[حرم امام علی(ع)]] دفن شد.<ref>آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۴.</ref> | ||
==انگیزه و روش نگارش== | ==انگیزه و روش نگارش== | ||
به نقل از [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، بلاغی در نامهای به شاگرد خود، [[میرزا محمدعلی اردوبادی]]، انگیزه نگارش این تفسیر را کمبود برخی معارف شیعی در تفاسیر مهم شیعه و بیان نشدن مزایای قرآن نسبت به سایر کتب آسمانی در آنها میداند.<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1369ش، ج1، ص541.</ref> | به نقل از [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، بلاغی در نامهای به شاگرد خود، [[میرزا محمدعلی اردوبادی]]، انگیزه نگارش این تفسیر را کمبود برخی معارف شیعی در تفاسیر مهم شیعه و بیان نشدن مزایای قرآن نسبت به سایر کتب آسمانی در آنها میداند.<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1369ش، ج1، ص541.</ref> | ||
روش نگارش تفسیر آلاء الرحمن پرهیز از بحث‌های خشک علمی، لغوی، منطقی، فلسفی و کلامی دانسته شده است، لکن گاهی، با بهره‌گیری از روش ترکیبی در زمینههای گوناگون، از [[فلسفه]]، لغت و روایات برای تبیین یک مفهوم استفاده کرده است.<ref>موسوی بجنوردی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج1، ص541.</ref> به گفته [[سید محمدعلی ایازی]] این تفسیر با رویکرد تحلیلی استدلالی با استفاده از روایات اهل بیت(ع) نگاشته شده است.<ref>ایازی، تازه‌های نگارش و نشر، </ref> | |||
==ساختار کتاب و محتوا== | ==ساختار کتاب و محتوا== | ||
تفسیر آلاء الرحمن به علت نگاشته شدن در سالهای اخر عمر | تفسیر آلاء الرحمن به علت نگاشته شدن در سالهای اخر عمر بلاغی ناتمام، و صرفا شامل سوره‌های [[سوره فاتحه|حمد]]، [[سوره بقره|بقره]]، [[سوره آل‌عمران|آل‌عمران]]، ۵۷ آیه ابتدایی [[سوره نساء]] و [[آیه وضو|آیه ۶ سوره مائده]] است. ایازی معتقد است جلد نخست این تفسیر در زمان حیات مولف در نجف در سال ۱۳۵۰ق به چاپ رسید و جلد دوم آن به جهت مرگ مولف در اثناء تالیف، به صورت ناقص در سال ۱۳۵۵ق چاپ شد. گفته شده او برای تامین هزینه نشر و فروش کتاب آلاء الرحمن از [[سید محسن امین]] تقاضای کمک کرد. دایرة المعارف بزرگ اسلامی اولین چاپ این تفسیر را به صورت دو جلد در یک مجلد، در سال ۱۳۵۱ق در شهر صیدا کشور لبنان میداند.<ref>رفیعی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ص542.</ref> | ||
* جلد اول: شامل تفسیر سوره های حمد، بقره و آل‌عمران است. در ابتدای این جلد او با ذکر مقدمه‌ای که دارای چهار فصل و یک خاتمه است به بیان امور زیر پرداخته: | * جلد اول: شامل تفسیر سوره های حمد، بقره و آل‌عمران است. در ابتدای این جلد او با ذکر مقدمه‌ای که دارای چهار فصل و یک خاتمه است به بیان امور زیر پرداخته: | ||
*# فصل اول اعجاز و مانند ناپذیری قرآن: بلاغی معتقد است معجزه کاری است خارج از قدرت | *# فصل اول [[معجزه|اعجاز]] و مانند ناپذیری قرآن: بلاغی معتقد است معجزه کاری است خارج از قدرت بشر، قوانین علمی و آموزشی که فرد آن را برای اثبات ادعای نبوت خود می‌آورد.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص3.</ref> او با ذکر برخی وجوه اعجازی قرآن ازجمله اعجاز تاریخی، اعجاز در استدلال و اعجاز در قانونگذاری عادلانه، قرآن را متفاوت و برتر از سایر معجزات برمیشمارد.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص5-15.</ref> | ||
*# فصل دوم توحید مصاحف: بلاغی در این فصل به مسئله | *# فصل دوم توحید مصاحف: بلاغی در این فصل به مسئله گردآوری و یکی‌کردن مصحف‌ها در زمان [[خلفای سه‌گانه]] اشاره میکند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص19.</ref> او همچنین مسئله تحریف قرآن نسبت به زیادی یا نقصان را نمی‌پذیرد و قرآن کنونی را همان قرآن نازل شده بر پیامبر میداند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص24-28.</ref> بلاغی کلام [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]] مبنی بر تحریف نقصانی قرآن را مردود و مستند به روایات ضعیف و غیرقابل اعتنا دانسته است.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص24-28.</ref> | ||
*# فصل سوم باعنوان قرائت قرآن: بلاغی در این فصل | *# فصل سوم باعنوان قرائت قرآن: بلاغی در این فصل با بیان پیوستگی ماده و صورت قرآن، قرائت های مشهور را منافی با این مسئله نمی‌داند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص29-31.</ref> او قرائتهای غیر مشهور قرآن را دارای اشکالاتی چون ضعف سند، تناقض با قرائات مشهور و خبر واحد غیر عادل بودن این قرائات است.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص29-31.</ref> | ||
*# فصل چهارم تفسیر قرآن: بلاغی این فصل را به گفتارهایی در مورد ویژگی‌های زبان عربی گذرانده است. او در دو گفتار نخست به تاثیر و نقش آشنایی کامل و تدبر در الفاظ قرآن در تفسیر پرداخته است. بلاغی می‌گوید با گسترش اسلام فهم زبان قرآن نیز مخلوط به کژتابی‌هایی شده است که لغت‌دانانی چون جوهری<ref> | *# فصل چهارم تفسیر قرآن: بلاغی این فصل را به گفتارهایی در مورد ویژگی‌های زبان عربی گذرانده است. او در دو گفتار نخست به تاثیر و نقش آشنایی کامل و تدبر در الفاظ قرآن در تفسیر پرداخته است. بلاغی می‌گوید با گسترش اسلام فهم زبان قرآن نیز مخلوط به کژتابی‌هایی شده است که لغت‌دانانی چون جوهری<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص32-42.</ref> و ادیبانی چون زمخشری نیز در آن دچار لغزش هستند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص32-42.</ref> او باور دارد در تفسیر تقلید از لغت‌دانان و ادیبان صحیح نیست و مفسر باید با ممارست در زبان عربی و تدبر، معنای مناسب مفردات و نقشها را دریابد.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص32-42.</ref> گفتار سوم او مربوط به تطبیق غلط مصادیق بر عناوین کلی قرآن است. او معتقد است باید یا به اجماع علما بر مصادیق منصوص تکیه کرد یا به اهل بیت(ع) که طبق روایات شیعه و سنی در حدیث ثقلین مورد ستایش واقع شده اند.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص43-47.</ref> بلاغی در گفتار چهارم معتقد است با توجه به قرآن جایگاه اصلی ادراک دل است نه مغز.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص43-47.</ref> | ||
*# خاتمه: که در آن منابعی که از آنها برای تدوین این تفسیر بهره جسته است را ذکر کرده است. از جمله منابع شیعی آن میتوان به [[كتاب حقائق التأويل في متشابهات التنزيل|حقائق التاویل]] نوشته [[سید مرتضی]] و [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]] نوشته [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] [[کنز العرفان فی فقه القرآن (کتاب)|کنز العرفان]] نوشته [[مقداد سیوری|سیوری]] و کتب روایی چون [[الکافی (کتاب)|کافی]] اثر [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] و [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]] اثر [[شیخ صدوق]] نام برد. همچنین او از منابع اهل سنت چون کشاف اثر زمخشری، تفسیر طبری اثر محمد بن جریر طبری و در روایت از کتبی چون [[صحاح سته]] و [[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)|مستدرک حاکم نیشابوری]] یاد کرده است.<ref>بلاغی، ،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، ص49.</ref> | |||
* جلد دوم: شامل تفسیر [[سوره نساء]] تا بخش کوچکی از آیه ۵۷ است.<ref>نگاه کنید به: بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج2، ص2-147.</ref> پایان جزء دوم، به تفسیر آیه ۶ [[سوره مائده]] اختصاص دارد.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج2، ص143-147.</ref> بلاغی در ذیل [[آیه 43 سوره نساء|آیه ۴۳ سوره نساء]] که مباحث مربوط به [[تیمم]] را بیان کرده در پایان بحث نوشته است:«و للكلام في التيمم تتمة تأتي ان شاء الله في آية المائدة» باقی مانده مباحث در آیه ۶ [[سوره مائده]] گفته خواهد شد.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج2، ص133.</ref> به همین جهت وقتی در سوره نساء آیه ۵۷ (لَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ) به مناسبت [[حدیث|روایت]]ی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] درباره[[حورالعین| زنان بهشتی]] و پاک بودنشان از هر ناپاکی و [[حدث اکبر]] و [[حدث اصغر]]، تفسیر آیه ۵۷ سوره نساء را رها کرده <ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج2، ص144.</ref> و بحث تفسیری آیه ۶ سوره مائده را که قبلاً هم وعده‌اش را داده بود در چندین صفحه مطرح میکند.<ref>بلاغی، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج2، ص144.</ref> | |||
* جلد دوم: شامل تفسیر [[سوره نساء]] تا بخش کوچکی از آیه ۵۷ است. پایان جزء دوم، به تفسیر آیه ۶ [[سوره مائده]] اختصاص دارد. بلاغی در ذیل آیه ۴۳ | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||