پرش به محتوا

آیه امانت: تفاوت میان نسخه‌ها

۴۴۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۴ دسامبر ۲۰۲۳
خط ۴۲: خط ۴۲:


==منظور از «امانت» چیست؟==
==منظور از «امانت» چیست؟==
در کتاب‌های تفسیری مسلمانان برداشت‌های متفاوتی از واژهٔ «امانت» شده است. در تفسیرهای روایی شیعه، با توجه به روایاتی از پیامبر و امامان شیعه، مراد از آن، ولایت و امامت اهل‌بیت و اطاعت از آن‌ها و محبت به آن‌ها بیان شده است.<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۹۸.</ref>  
در کتاب‌های تفسیری مسلمانان، برداشت‌های متفاوتی از واژهٔ «امانت» شده است. در تفسیرهای روایی شیعه، با توجه به روایاتی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] و [[امامان شیعه]]، مراد از آن، ولایت و امامت اهل‌بیت و اطاعت از آن‌ها و محبت به آن‌ها بیان شده است.<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۹۸.</ref>  


به باور سید محمدحسین طباطبایی، نویسند تفسیر المیزان، منظور از امانت ولایت الهی است که بر دوش انسان قرار داده شده است و و این به جهت آن است که او می تواند با اعتقادات درست و عمل صالح، راه کمال را طی کند و به بالاترین رتبه‌ای برسد که هیچ موجودی نمی‌تواند به آن دست یابد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۸ق، ج۱۶، ص۳۴۹.</ref>   
به باور [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]]، نویسند تفسیر [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]]، منظور از امانت ولایت الهی است که بر دوش انسان قرار داده شده است و این به جهت آن است که از بین موجودات، او می تواند با اعتقادات درست و عمل صالح، راه کمال را طی کند و به بالاترین رتبه‌ای برسد که هیچ موجودی نمی‌تواند به آن دست یابد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۸ق، ج۱۶، ص۳۴۹.</ref>   


وی با ذکر حدیثی از امام صادق که در آن منظور از امانت ولایت امام علی(ع) بیان شده،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۳.</ref> ولایت اهل‌بیت را یکی از مصادیق ولایت الهی انسان شمرده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص</ref>
وی با ذکر حدیثی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] که در آن منظور از امانت ولایت امام علی(ع) بیان شده،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۳.</ref> ولایت [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت]] را یکی از مصادیق ولایت الهی انسان شمرده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص</ref>


در تفاسیر اهل سنت، منظور از امانت تکالیف شرعی دانسته شده که خدا بر دوش انسان گذاشته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ج۲۵، ص۱۸۷؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳. </ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طَبْرسی]]، مفسر شیعه هم همین نظر را پذیرفته است.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۸۵.</ref>  
در تفاسیر اهل‌سنت، منظور از امانت تکالیف شرعی دانسته شده که خدا بر دوش انسان گذاشته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ج۲۵، ص۱۸۷؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳. </ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طَبْرسی]]، مفسر شیعه هم همین نظر را پذیرفته است.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۸۵.</ref>  


== عرضه بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها ==
== عرضه بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها ==
یکی از پرسش‌های مفسران دربارهٔ آیه امانت این است که منظور از «عرضهٔ» امانت به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها چیست. در این زمینه دیدگاه‌ها متفاوت است: برخی از مفسران معنای حقیقی برداشت کرده‌اند و جمعی گفته‌اند عرضه معنایی مجازی دارد:
یکی از پرسش‌های مفسران دربارهٔ آیه امانت این است که منظور از «عرضهٔ» امانت به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها چیست. در این زمینه، دیدگاه‌ها متفاوت است: برخی از مفسران معنای حقیقی برداشت کرده‌اند و جمعی گفته‌اند عرضه معنایی مجازی دارد:


=== معنای حقیقی ===
=== معنای حقیقی ===
براساس روایتی که در تفسیرهای روایی شیعه به آن استناد شده، خدا به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها گفت محمد و اهل‌بیت دوستان و اولیا و حجت‌های من برمردم‌اند و هیچ مخلوقی نزد من محبوب‌تر از آن‌ها نیست و ولایت آن‌ها امانت من نزد مخلوقاتم است. کدامتان می‌خواهد این ولایت برای خودش باشد، نه انان که من برگزیده‌ام؟ ترسیدند که  چنین جایگاه بزرگی را بخواهند.<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳.</ref>
براساس روایتی که در تفسیرهای روایی شیعه به آن استناد شده، خدا به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها گفت محمد و اهل‌بیت دوستان و اولیا و حجت‌های من بر مردم‌اند و هیچ مخلوقی نزد من محبوب‌تر از آن‌ها نیست و ولایت آن‌ها امانت من نزد مخلوقاتم است. کدامتان می‌خواهد این ولایت برای خودش باشد، نه آنان که من برگزیده‌ام؟ آن‌ها ترسیدند که  چنین جایگاه بزرگی را بخواهند.<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳.</ref>


در برخی تفاسیر اهل‌سنت هم آمده خدا به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها گفت می‌توانید به این امانت (تکالیف شرعی) وفا کنید؟ آن‌ها گفتند از این امانتداری چه نصیبمان می‌شود؟ خدا گفت اگر راه درست بروید پاداش داده می‌شود و اگر نادرست بروید، عذاب می‌بینید. آن‌ها از ترس این‌که نتوانند به تکالیف رعی عمل کنند نپذیرفتند، اما انسان پذیرفت.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ج۲۵، ص۱۸۷؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳.</ref>
در برخی تفاسیر اهل‌سنت هم آمده خدا به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها گفت آیا می‌توانید به این امانت (تکالیف شرعی) وفا کنید؟ آن‌ها گفتند از این امانتداری چه نصیبمان می‌شود؟ خدا گفت اگر راه درست بروید، پاداش داده می‌شوید و اگر نادرست بروید، عذاب می‌بینید. آن‌ها از ترس این‌که نتوانند به تکالیف شرعی عمل کنند نپذیرفتند، اما انسان پذیرفت.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ج۲۵، ص۱۸۷؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳.</ref>


=== معنای مجازی ===
=== معنای مجازی ===
علامه طباطبایی می‌گوید عبارت «ما این امانت را به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم» در مقام مقایسهٔ استعداد انسان با قابلیت آسمان‌ها و زمین و کوه‌هاست و منظور آن است که این‌ها، با وجود عظمتشان، ظرفیت پذیرش امانت خدا یعنی ولایت او را نداشتند و تنها انسان چنین استعدادی دارد که ولایت الهی را برعهده بگیرد و به بالاترین مرتبهٔ کمال برسد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۸ق،  ج۱۶، ص۳۴۹.</ref> به باور آلوسی از مفسران اهل‌سنت هم، خدا در اینجا از تمثیل استفاده کرده تا هم اهمیت امانت الهی، یعنی تکالیف دینی و دشواری آن‌ها را نشان دهد و هم بیان کند که انسان به اختیار خود، آن را پذیرفته است. طبق برداشت او، خداوند با این بیان توجه داده است که انجام تکالیف الهی چنان اهمیت دارد که اگر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها که مَثَل قدرت هستند دارای درک و شعور بودند و به این کار امر می‌شدند، می‌ترسیدند که قبول کنند و این‌که انسان پذیرفته نشان می‌دهد با اختیار این کار را انجام داده است.<ref>آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰.</ref>
[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] می‌گوید عبارت «ما این امانت را به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم» در مقام مقایسهٔ استعداد انسان با قابلیت آسمان‌ها و زمین و کوه‌هاست و منظور آن است که این‌ها، با وجود عظمتشان، ظرفیت پذیرش امانت خدا یعنی ولایت او را نداشتند و تنها انسان چنین استعدادی دارد که ولایت الهی را برعهده بگیرد و به بالاترین مرتبهٔ کمال برسد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۸ق،  ج۱۶، ص۳۴۹.</ref>
 
به باور آلوسی از مفسران اهل‌سنت هم، خدا در اینجا از تمثیل استفاده کرده تا هم اهمیت امانت الهی، یعنی تکالیف دینی و دشواری آن‌ها را نشان دهد و هم بیان کند که انسان به اختیار خود، آن را پذیرفته است؛ زیرا همان‌طور که آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها نپذیرفتند، او نیز می‌توانست قبول نکند. طبق برداشت او، خدا با این تمثیل اهمیت امانت الهی را بیان کرده و گفته است انجام تکالیف شرعی چنان اهمیت دارد که اگر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها که مَثَل قدرت‌اند دارای درک و شعور بودند و به این کار امر می‌شدند، قبول نمی‌کردند.<ref>آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰.</ref>
==چرا انسان «ظالم» و «نادان» توصیف شده است؟==
==چرا انسان «ظالم» و «نادان» توصیف شده است؟==
علامه طباطبایی می‌گوید خدا برا این از انسان با صفت ظلم و جهل یاد کرده که انسان می‌تواند بدون توجه به اهمیت این امانت، به خود ظلم کند و نمی‌داند در این صورت، چه عذاب بزرگی در انتظار اوست. اما این به این معنا نیست که همهٔ انسان‌ها این‌گونه‌اند؛ بلکه به این معناست که انسان هم قابلیت علم و عدل را دارد و هم قابلیت ظلم و جهل را.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۸ق، ج۱۶، ص۳۵۰-۳۵۱.</ref> یکی از احتمالاتی که فخرالدین رازی مطرح کرده هم همین است<ref>فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۸.</ref>
به‌گفتهٔ علامه طباطبایی، خدا برای این از انسان با صفت ظلم و جهل یاد کرده که انسان می‌تواند بدون توجه به اهمیت این امانت، به خود ظلم کند و نمی‌داند در این صورت، چه عذاب بزرگی در انتظار اوست. اما معنای این سخن آن نیست که همهٔ انسان‌ها این‌گونه‌اند؛ بلکه این است که انسان، هم قابلیت علم و عدل را دارد و هم قابلیت ظلم و جهل را.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۸ق، ج۱۶، ص۳۵۰-۳۵۱.</ref> یکی از احتمالاتی که فخرالدین رازی از مفسران اهل‌سنت مطرح کرده همین است<ref>فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۸.</ref>


طبق برداشت آلوسی، اتصاف انسان به ظالم و جاهل بودن اشاره به این است که بسیاری از انسان‌ها نمی‌توانند به این امانت وفا و به تکالیف شرعی عمل کنند. ازاین‌رو در آیه بعدگفته خدا منافقان و مشرکان را عذاب می‌کند و توبه مشمنان را می پذیرد.<ref>آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۱.</ref>
طبق برداشت آلوسی مفسر اهل‌سنت، اتصاف انسان به ظالم و جاهل بودن اشاره به این است که بسیاری از انسان‌ها نمی‌توانند به این امانت وفا و به تکالیف شرعی عمل کنند. ازاین‌رو در آیه بعد آمده که خدا منافقان و مشرکان را عذاب می‌کند و توبه مؤمنان را می‌پذیرد.<ref>آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۱.</ref>
== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۰۹۹

ویرایش