مخالفت امام خمینی با کاپیتولاسیون: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مخالفت امام خمینی با کاپیتولاسیون''' اعتراض ایشان به مصوبه مجلس شورای ملی مبنی بر مصونیت قضایی نظامیان و اتباع آمریکایی در [[ایران]] در دولت حسنعلی منصور بود. [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] پس از اطلاع از تصویب این لایحه، در [[۴ آبان]] [[سال ۱۳۴۳ هجری شمسی|۱۳۴۳ش]]، در مخالفت با آن، پیامی صادر نمود و در اجتماع مردم در منزلش، علیه آن سخنرانی کرد. او، لایحه کاپیتولاسیون را بر اساس [[آیه نفی سبیل]] مخالف [[اسلام]] و [[قرآن]] دانست و آن را سند استعمار و بردگی ملت ایران معرفی نمود.<br>حکومت پهلوی افشاگری‌های امام خمینی را اقدامی علیه امنیت، استقلال و تمامیت ارضی کشور ایران اعلام کرد و در شب [[۱۳ آبان]] ۱۳۴۳ش، وی را بازداشت و به [[تبعید امام خمینی به ترکیه|ترکیه تبعید]] کرد.

لایحهٔ کاپیتولاسیون پیشنهادی برای مصونیت قضایی نظامیان و اتباع آمریکایی در [[ایران]] بود<ref>مهدوی، سیاست خارجی ایران، ۱۳۷۳ش، ص۳۰۹-۳۱۳.</ref> که در ۳ مرداد [[سال ۱۳۴۳ هجری شمسی|۱۳۴۳ش]] از سوی دولت حسنعلی منصور (نخست‌ویز وقت ایران) به مجلس شورای ملی ارائه و در [[۲۱ مهر]] همان سال، به تصویب رسید.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n3271/سرویس_های_اطلاع_رسانی/تاریخ/21_مهر_سالروز_تصویب_لایحه_ننگین_کاپیتولاسیون «۲۱ مهر سالروز تصویب لایحه ننگین کاپیتولاسیون»]، پرتال امام خمینی.</ref><br>[[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] پس از اطلاع از تصویب این لایحه، در [[۴ آبان]] ۱۳۴۳ش، مصادف با سالروز ولادت [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]]، در مخالفت با آن پیامی صادر نمود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۰۹.</ref> و در اجتماع روحانیون و سایر اقشار مردم سخنرانی کرد و اعتراض خود به این لایحه را اعلام داشت.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۱۵.</ref> امام این سخنرانی را که در منزل خویش در [[قم]] ایراد گردید، با [[آیه استرجاع]] - که نشان از رسیدن مصیبتی بزرگ است - آغاز کرد.<ref>آقایی، «دوران تبعید امام خمینی(ره) در ترکیه»، ص۴۶-۴۷.</ref> وی در بخشی از سخنانش به تبیین لایحهٔ کاپیتولاسیون پرداخت و نتایج سیاسی و اجتماعی آن را با ذکر مثال‌هایی چنین توصیف نمود که به موجب این قانون، اگر یک آمریکایی یکی از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] یا شاه ایران را [[ترور]] کند، دولت و قوه قضائیه ایران حق محاکمه او را ندارد، ولی اگر کسی یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست خواهد شد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۱۶.</ref><br>با اعلام مخالفت امام خمینی، سایر علما و نیروهای مذهبی و ملی نیز به مخالفت با این لایحه پرداختند و لغو آن را خواستار شدند.<ref>طباطبائی، فقیهان و انقلاب ایران، ۱۳۹۶ش، ص۱۵.</ref> [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|آیت‌الله مرعشی]] از حرکت امام تمجید کرد و در مورد وی عبارت «عزت الاسلام و المسلمین» (مایه عزت اسلام و مسلمانان) را به‌کار برد.<ref>طباطبائی، فقیهان و انقلاب ایران، ۱۳۹۶ش، ص۱۵.</ref><br>کاپیتولاسیون (به فرانسوی: capitulation) حقی است که در کشوری به اتباع خارجی داده می‌شود، مبنی بر اینکه در صورت ارتکاب جُرم، در دادگاه آن کشور محاکمه نشوند، بلکه در دادگاه مربوط به دولت خودشان محاکمه گردند.<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ج ۱۱، ص۱۵۷۶۲.</ref>

امام خمینی در پیامی که به‌دنبال تصویب لایحه کاپیتولاسیون صادر کرد، آن را مخالف [[اسلام]] و [[قرآن]] دانست<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۱۱.</ref> و با استناد به [[قاعده نفی سبیل]]،<ref>کامران و امیری‌فرد، «قاعده نفی سبیل و تطبیقات آن»، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref> پیام خود را با این [[آیه]] آغاز نمود: «لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا»<ref>سورهٔ نساء، آیهٔ۱۴۱.</ref> (خداوند هرگز اجازه نداده که [[کفر|کافران]] کمترین تسلطی بر [[ایمان|مؤمنان]] داشته باشند).<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۰۹.</ref><br>[[مجتهد|فقیهان]] بر اساس این آیه و قاعده نفی سبیل معتقدند، هر حکم و قانونی که سبب تسلط کافران بر مؤمنان شود، اعتبار و جایگاهی در دین  ندارد.<ref>بجنوردی، القواعد الفقهیه، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۸۷-۱۸۸؛ فاضل لنکرانی، القواعد الفقهیه، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۳.</ref> امام خمینی تصویب لایحه کاپیتولاسیون را سند استعمار و بردگی ملت ایران و سبب تسلط بیگانگان معرفی نمود و سکوت در برابر آن را [[گناهان کبیره|گناه کبیره]] شمرد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۲۰.</ref> و از مردم و ارتش ایران خواست که آن را نپذیرند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۰۹-۴۱۲.</ref>

در واکنش به سخنرانی و پیام امام خمینی، حسنعلی منصور نخست‌وزیر وقت ایران، در [[۹ آبان]] ۱۳۴۳ش ضمن توجیه تصویب لایحه و سابقه‌دار دانستن پذیرش آن در کشورهای همسایه، از مخالفت با آن اظهار تأسف کرد و آن را موجب پایین‌آوردن شأن مملکت شمرد و مخالفان را ستون پنجم دشمن خواند.<ref>اسداللهی، احیای کاپیتولاسیون و پیامدهای آن، ۱۳۷۳ش، ص۹۹-۱۰۰.</ref> حکومت پهلوی به جهت بازتاب افشاگری‌های امام خمینی، تصمیم به بازداشت و [[تبعید]] وی گرفت.<ref>اسداللهی، احیای کاپیتولاسیون و پیامدهای آن، ۱۳۷۳ش، ص۹۶-۹۸.</ref> به دنبال آن، شب [[۱۳ آبان]] ۱۳۴۳ش تعداد زیادی کماندو به خانه امام وارد شده و وی را بازداشت و سپس به [[ترکیه]] تبعید کردند.<ref>طلوعی، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۹۵.</ref><br>[[ساواک]] (سازمان اطلاعات حکومت پهلوی) صبح روز ۱۳ آبان، طی اطلاعیه‌ای، اقدامات امام خمینی را علیه امنیت، استقلال و تمامیت ارضی کشور دانست و آن را دلیل تبعید وی شمرد.<ref>طلوعی، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۹۵.</ref> شماری از روحانیان و سخنرانان از جمله سید کاظم قرشی نیز به جُرم اعتراض علیه کاپیتولاسیون و آگاه کردن مردم از پیامدهای آن، بازداشت و [[شکنجه]] شدند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۱۰۴۷.</ref><br>پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] طی لایحه پیشنهادی [[دولت موقت ایران|دولت موقت]] به شورای انقلاب، در ۲۴ اردیبهشت [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]] کاپیتولاسیون در ایران لغو گردید.<ref>روزنامه اطلاعات، ۲۴ اردیبهشت ۱۳۵۸ش، ص۲.</ref>