ازدواج سفید: تفاوت میان نسخه‌ها

{{احکام}}'''ازدواج سفید''' نوعی رابطه عاطفی ـ جنسی خارج از چارچوب ازدواج میان زن و مرد است که در فرهنگ غربی از آن با عنوان هم‌باشی یاد می‌شود. از نظر فقهای شیعه، این رابطه، [[حرام]] است و [[ازدواج|ازدواج شرعی]] محسوب نمی‌شود چرا که شرایط ضروری در ازدواج مانند خواندن [[صیغه ازدواج|صیغه عقد]] در آن رعایت نشده است. همچنین طرفین تعهدی نسبت به آثار ازدواج شرعی از قبیل [[ارث]]، [[نفقه]] و [[عده|عِدّه]] ندارند.

برای این رابطه پیامدهایی چون افزایش خیانت، افزایش بارداری ناخواسته، [[سقط جنین]] و تهدید بنیان خانواده ذکر شده است. همچنین عدم نظارت والدین بر فرزندان و بالا رفتن سنّ ازدواج از زمینه‌های شکل‌گیری این پدیده و در مقابل فراهم کردن بستر ازدواج، ایجاد اشتغال و [[ازدواج موقت]] را از راهکارهای کاهش آن دانسته‌اند.

ازدواج سفید نوعی پیوند عاطفی و جنسی بین زن و مرد است که بدون رعایت ضابطه ازدواج شرعی مثل خواندن [[صیغه ازدواج|صیغه عقد شرعی]] شکل می‌گیرد. این نوع رابطه با عنوان هم‌باشی، هم‌خانگی و هم‌بالینی نیز شناخته می‌شود.<ref>بستان، جامعه‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۶۳؛ محمدی اصل، «جنسیت و ازدواج سفید»، ص۲۰.</ref> می‌گویند دلیل نام‌گذاری این رابطه به ازدواج سفید، سفید ماندن شناسنامه زن و مرد است.<ref>رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۷۹.</ref> این اصطلاح در فرهنگ غربی وجود نداشته و این رابطه با عنوان هم‌باشی (cohabitation) شناخته می‌شود.<ref>نصرتی و دیگران، «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»، ص۹۲.</ref>

ازدواج سفید با ازدواج شرعی از جهات مختلفی تفاوت دارد. برای نمونه خواندن صیغه، تعیین مهریه و [[اذن ولی]] برای [[ازدواج دختر باکره]] از شرایط ازدواج شرعی است در ازدواج سفید وجود ندارد.<ref>جعفرزاده کوچکی و صدیقی، «بررسی تفاوتها و همسویی‌های ازدواج سفید با نکاح معاطاتی از منظر فقه امامیه»، ص۱۵؛ رشیدی‌نژاد و واحد یاریجان، «وجوه تفاوت و تشابه ازدواج موقت با پدیدهٔ «ازدواج سفید»»، ص۸۴.</ref> همچنین در [[نکاح معاطاتی]] نیز که لفظی با عنوان [[صیغه ازدواج|صیغه نکاح]] خوانده نمی‌شود، اعلام اراده و رضایت نسبت به عقد، به‌وسیله عوامل دیگری مثل نوشتن یا اشاره صورت می‌گیرد.<ref>هدایت‌نیا، «نکاح معاطاتی از منظر فقه»، ص۲۰۵؛ صادقی تهرانی، رساله توضیح المسائل نوین، ۱۳۸۷ش، ص۲۸۱.</ref>

رواج ازدواج سفید در جوامع اسلامی در اثر تأثیرات جوامع غربی دانسته شده است.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۴۶؛ رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۸۱–۸۲.</ref> در اواخر دهه ۱۹۶۰م تحولاتی در اروپا و آمریکا شکل می‌گیرد که به «انقلاب جنسی» معروف است و در فرایند آن به نام آزادی‌های جنسی انحرافات زیادی رواج پیدا می‌کند. هم‌باشی را یکی از مواردی می‌دانند که در اثر همین تغییرات رایج شده و کم‌کم به جوامع دیگر سرایت کرده است.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۴۷؛ رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۸۱–۸۲؛ نصرتی و دیگران، «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»، ص۹۰؛ شکر بیگی و دیگران، «برساخت اجتماعی ازدواج سفید»، ص۶۹.</ref>

از نظر فقهای شیعه ازدواج سفید، [[حرام]] و همان [[زنا]] است.<ref>داودی، [http://ijtihadnet.ir/همباشی-یا-ازدواج-سفید-همان-زنا-است-نظر/ «همباشی یا ازدواج سفید همان زنا است/ نظر آیت‌الله شبیری زنجانی درباره معاطات»]، سایت شبکه اجتهاد.</ref> بر اساس استفتائی که در سال ۱۳۹۷ش از مراجع تقلید همچون [[سید علی حسینی خامنه‌ای|خامنه‌ای]]، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، [[حسین نوری همدانی|نوری همدانی]]، [[جعفر سبحانی|سبحانی]]، [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] و [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] صورت گرفته، حکم به حرمت ازدواج سفید شده است.<ref>ارجمند دانش و دیگران، «ماهیت، مشروعیت و آثار ازدواج سفید»، ص۲۰.</ref>  

* تهدید خانواده<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۷–۵۸؛ افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۱.</ref>

به نظر برخی در فقه شیعه ظرفیتی وجود دارد که می‌توان از آن ظرفیت‌ها به عنوان پاسخی صحیح و شرعی برای انگیزه‌های ازدواج سفید استفاده کرد.<ref>آتش افروز،‌ [http://vasael.ir/fa/news/6759/%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%87%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF «راه‌کارهای فقه شیعه در مواجهه با پدیده ازدواج سفید»]، پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل.</ref>‌‌ راهکارهایی چون فراهم کردن زمینه ازدواج، ایجاد اشتغال، ایجاد فرهنگ مسئولیت پذیری، و [[ازدواج موقت]] برای کاهش این پدیده اجتماعی ارائه شده است.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۶۰–۶۳؛‌ آتش افروز،‌ [http://vasael.ir/fa/news/6759/%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%87%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF «راه‌کارهای فقه شیعه در مواجهه با پدیده ازدواج سفید»]، پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل.</ref>