مناره: تفاوت میان نسخه‌ها

لغت‌شناسان واژۀ مَناره را به معنی «چراغ پایه» می‌دادند.<ref name=":3" /> مَأذنه (محل اذان گفتن)، گلدسته، میل و صومعه از دیگر نام‌های مناره هستند.<ref>مهدوی و بارانی، «بررسی تاریخی معماری محراب...»، ص۵۶.</ref> شباهت ظاهری و کارکرد مشترک این سازه با آتشدان‌های بین‌راهی (در عصر باستان) را دلیل انتخاب واژۀ «مناره» برای آن می‌دانند.<ref name=":3">دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه مناره.</ref> انتخاب واژۀ «گلدسته» را نیز مربوط به طرح‌های اسلیمی و گل‌های خُتاییِ منقش بر کاشی‌های مناره‌های ایرانی می‌دانند.<ref name=":4" /> همچنین برخی پژوهشگران معتقدند، به دلیل شباهتِ ظاهری مناره با عبادتگاه‌های بلند و باريکِ مسيحى، در برخى [[حدیث|روايات]] و آثار [[فقه|فقیهان]] از مناره با نام صومعه یاد شده است.<ref>فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۱۱۵.</ref> بعضی مورخان، اساساً شکل چهارگوشِ نخستین مناره‌های اسلامی را اقتباسی از این برج‌های مسیحی می‌دانند.<ref>گرابار، شکل‌گیری هنر اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص ۱۳۰.</ref>

به عقیدۀ تاریخ‌نگاران، نخستین مساجدِ اسلام ([[مسجدالنبی]] و [[مسجد قبا]]) سازه‌هایی بسیار ساده و بدون مناره بوده‌اند.<ref> Gottheil; «The Origin and History of the Minaret»; p133. </ref> در آن زمان مؤذّن بالای بام مرتفعی می‌رفت و اذان می‌گفت.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۲۳۷-۲۳۸.</ref> اما با گسترش شهرها، لازم شد که در کنار هر مسجد مناره‌ای وجود داشته باشد تا صدای اذان به مناطق بیشتری برسد.<ref name=":0" /> اُلگ گرابار۱۹۲۹-۲۰۱۱م.(به فرانسوی: Oleg Grabar) (پژوهشگر [[هنر اسلامی]]) معتقد است که وقتی که پرستشگاه‌های رومیِ [[دمشق]] به مسجد تبدیل شدند، برجهای چهارگوش (صومعه) آنها به جایی برای اذان گفتن تبدیل شد.<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۲.</ref> در مقابل، بعضی از متخصصان هنر اسلامی معتقدند که مناره منشئی ایرانی دارد؛ زیرا معماران ایرانی مسجدهای عربی را بسیار ساده می‌دیدند و تصمیم گرفتند که ستون‌هایی شبیه آتشدان‌های ساسانی به ساختمان مساجد اضافه کنند.<ref>اوصانلو، «مناره در شهرهای اسلامی...»، ص۲.</ref>  

کتیبۀ بسیاری از مناره‌ها به خط کوفی ساده و کوفی بنایی است.<ref>بدیعی گورتی و شیخی، «تحلیل فرم و ساختار کتیبه‌های مناره‌ها...»، ص۲۴؛ رحیمی آریایی و دیگران، «گونه‌شناسی شکلی کتیبه‌های کوفی...» ص۲۲..</ref> روی مناره‌های مساجد ایرانی، کاشی‌کاریهایی با طرح گلهای خُتایی (اسلیمی) نقش بسته است. گفته شده است که اساساً به همین دلیل، مناره را با نام «گلدسته» نیز یاد می‌کنند.<ref name=":4">زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref> مناره‌های بین‌راهی - به ویژه در دوران غزنوی و سلجوقی - شمال اشعاری با آرزوی سلامتی و پایداری مسافران بوده است.<ref>بدیعی گورتی و شیخی، «تحلیل فرم و ساختار کتیبه‌های مناره‌ها...»، ص۲۴.</ref>

* [[مناره میدان کهنه]]، در [[قم]] (ساختۀ ۲۹۱ق).<ref name=":2" />